چگونگی آموزش دین به کودکان

فرزندان ثمره عمر و زندگی ما هستند و به دلیل ارزش و بهایی که برای آنها قائلیم بهترین امکانات و توانایی‎های خود را به کار می‎گیریم.

تبیان: فرزندان ثمره عمر و زندگی ما هستند و به دلیل ارزش و بهایی که برای آنها قائلیم بهترین امکانات و توانایی های خود را به کار می گیریم. لحظه به لحظه رشد آنها برای ما شیرین و دوست داشتنی است و هر قدم ما درتغییر آنها می تواند خستگی ما را در پی تلاش های بی وقفه مان به در برد.

امن ترین محیط و کامل ترین شرایط برای رشد همه جانبه کودک، خانواده و آغوش گرم پدر و مادر است. کودک در حضور والدین اعتماد و مهربانی را می آموزد. در کنار آنها همدلی و دوست داشتن را یاد می گیرد. رفتارهای خوب و بد را فرا می گیرد و ارزش ها و مهارت را می شناسد.

حال چنانچه انتظارات و توقعات خانواده با اقتضای سنی کودک تناسب نداشته باشد می تواند دلزدگی و سرخوردگی او را باعث شود. سه تا چهار سال ابتدائی زندگی هر فرد دوران آموزش های مقدماتی و ریشه دار است. برهه ای از زمان که کودک با رشدی سریع به لحاظ جسمی و روحی زندگی را می گذراند و به نوعی دوران حساس رشد خود را سپری می کند.

در این دوران کودک آمادگی و زمینه آن را دارد تا بر اساس ویژگی های ذهنی و جسمی پذیرای محیط پرورشی خود باشد و بیشترین بهره را از او دریافت کند. بر این مبنا هر چه خانواده حمایت گر بهتری باشد و زمینه های آموزش مبتنی بر نیازهای رشدی را بیشتر فراهم کند، در ارتقاء و پیشرفت کودک خود موثرتر است.

یکی از ابعاد رشد هر فرد رشد اجتماعی اوست و کودکان از سنینی نیاز دارند تا علاوه بر آموزش های خانواده در کنار دیگر همسالان قرار گیرند و مهارت های اجتماعی را در تقابل با آنها بیاموزند. البته شروع این دوران نباید خیلی زود انجام شود و بهتر است حضور او در ابتدا تدریجی افزایش یابد تا بتواند خود را با محیط وفق دهد و با آداب جدید آشنا گردد. در این میان مهد کودک ها و فضاهای آموزشی آنها از اهمیت خاصی برخور دارند. چه اینکه محیط مناسب مهد می تواند تربیت های خانگی را هم تسهیل کند و با ایجاد جذابیت و دلنشینی زمینه آموزش های و تربیت در حیطه ای خاص را هم آغاز کند.

بیان مستقیم موعظه های اخلاقی و قرآنی نمی تواند برای کودکان چندان تأثیر گذار باشد چرا که کودکان نیاز به لمس و ارتباط حواس مختلف با مواد آموزشی دارند و صرفاً شنیدن پیام های اخلاقی شاید تاثیرهای کمی را بر آنان داشته باشد.

مهد کودک به دلیل دارا بودن ویژگی های نو و تازه بودن و تنوع شرایط محیطی و حضور همسالان عموماً جذابیتی بیش از خانواده دارد و نقش اساسی و مهمی را در تربیت ایفا می کند. لذا برای رشد صحیح کودکان در مهد به محیطی امن و عاری از هر انحرافی نیاز داریم. مربیان آموزش دیده، آموزش مناسب و آموزنده و کارا، استفاده از مواد کمک آموزشی، کمک به رفع نیاز کودکان به بازی و تفریح از جمله ضرورت های یک مهد کودک مناسب و مورد تایید است.

در این میان موسسه های فراوانی با نام مهدهای قرآنی برای خوگیری بیشتر کودکان با آموزه های قرآنی فعالیت می کنند. هر نوع آموزش برای کودکان باید با توجه به نیازهای سنی آنها صورت گیرد.

بهترین آموزش در سنین پیش از دبستان استفاده از روش های غیرمستقیم و جذاب مثل قصه گویی است. بیان مستقیم موعظه های اخلاقی و قرآنی نمی تواند برای کودکان چندان تأثیر گذار باشد چرا که کودکان نیاز به لمس و ارتباط حواس مختلف با مواد آموزشی دارند و صرفاً شنیدن پیام های اخلاقی شاید تاثیرهای کمی را بر آنان داشته باشد.

آنان نیاز دارند تا آموزه ها را در زندگی و جنبه کاربردی لمس و درک کنند. لذا قصه گویی می تواند جوانب کاربردی پیام های آموزشی را پر رنگ سازد. علاوه بر این قصه و داستان جذابیتی خاص برای کودکان داشته و آموزش را انعطاف پذیرتر و دوست داشتنی تر می سازد.

و این در حالی است تلاش بر حفظ قرآن به تنهایی، نمی تواند مفاهیم عمیق و ماندگار را در وجود کودکان جای بگذارد. اگر حفظ قرآنی بدون زمینه سازی شروع شود ممکن است در زمانی نه چندان دور کودک بین شعری که در مدرسه حفظ می کند و آیه های مبارک قرانی تفاوت قائل نباشد.

برای حک کردن رفتارهای خوب و پسندیده و از بین بردن رفتارهای منفی ،کودکان را از آتش جهنم و قهر و غضب خداوند می ترسانیم در حالی که کودکان از وابستگی و دلبستگی بالایی به منابع قدرت و حمایت برخوردارند و قهر و عتاب و عذاب و دوری از موجودی قدرتمند و حامی می تواند ترس، دلهره و اضطراب فراوانی را برای آنها داشته باشد.

اهمیت وجود مربیان متخصص نیز از دیگر ضرورت ها در این زمینه است. عدم وجود رشته ای تخصصی در دانشگاه برای تربیت مربی قرآنی باعث می شود تا بسیاری موسسات از افرادی کمک بگیرند که صرفاً حافظ قرآن هستند. این افراد با روانشناسی کودک و علوم تربیتی آن آگاهی ندارند و نمی توانند آموزش را در سطوح موفق ارائه دهند. مربی آشنا با روان شناسی کودک می تواند ریشه های ضعف و کم توانی را در حین آموزش بررسی نموده و رفع کند.

مسئله دیگر و مورد توجه حضور آموزش های قرآنی صرف به کودکان است. کودکان دارای ظرفیت ها و گنجایش محدودی بوده و خیلی زود تمرکز خود را از دست می دهند. لذا برای بازدهی بیشتر در آموزش، علاوه بر فعالیت های قرآنی لازم است ، کلاس ها و فعالیت های جذاب هنری، ورزشی، بازی و خلاقیت نیز برای آنان فراهم شود.

و موضوع قابل تأمل بعد این است که متأسفانه در آموزش های قرآنی بیشتر جنبه انذاردهندگی خداوند مهربان تأکید می شود و برای حک کردن رفتارهای خوب و پسندیده و از بین بردن رفتارهای منفی ،کودکان را از آتش جهنم و قهر و غضب خداوند می ترسانیم در حالی که کودکان از وابستگی و دلبستگی بالایی به منابع قدرت و حمایت برخوردارند و قهر و عتاب و عذاب و دوری از موجودی قدرتمند و حامی می تواند ترس، دلهره و اضطراب فراوانی را برای آنها داشته باشد.

همیشه روش های تشویقی بیش از روش های تنبیهی اثر گذار بوده است . پس چرا برای ایجاد رفتارهای خداپسندانه از هدایای خداوند و وعده های دل نشین قرآنی بهره نگیریم؟ چرا به کودکان نیاموزیم که اگر کارهای خوب بکنی، هم خدا دوستت داره، هم جایزه ات بهشته و هم خودت همیشه خوشحالی؟ این گونه آموزش است که انگیزه یاد گیرنده را برای ادامه بالا می برد و توان یادگیری را دو چندان می کند.

مطلب آخر که بسیار هم باید مورد توجه قرار گیرد تطابق حرف با عمل است اگر علی رغم آموزش های متعدد رفتارهایی را خوب معرفی کنیم اما در رابطه با کودک به همان شیوه عمل نکنیم آموزه های ما جز شعار و حفظیات طوطی وار آثار دیگری نخواهد داشت. آموزشی موثر و کارا می گردد که توسط مربیان و آموزش دهندگان به مرحله اجرا درآید و کودکان نمونه های عملی آن را ببینند و از محاسن آن به صورت عینی بهره بگیرند.