با کودکان لجباز چگونه برخورد کنیم؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: فرزند ۴ ساله‎ای دارم که مرتبا باید دنبال او باشم و اصرار کنم دستشویی برو یا غذا بخور یا بخواب. چطور برخورد کنم که خود او دنبال انجام این کارها باشد؟

پاسخ دکتر جمشید بیگدلی روانشناس:

نوزاد انسان به صورت غریزی می‌تواند برخی کارها را انجام دهد. مثلا نیازی نیست به یک نوزاد اصرار کنید شیر بخورد یا بخوابد. نوزاد به طور غریزی وقتی گرسنه یا خواب آلوده شود شیر می‌خورد یا می‌خوابد اما متاسفانه والدین حتی در این مسایل هم دخالت می‌کنند. مثلا بالای تخت نوزاد می‌نشینند تا بخوابد. گرچه غریزه مادری ایجاب می‌کند مادر نگران نیاز فرزندش باشد اما دخالت در این زمینه عاقبت خوبی ندارد. نوزاد وقتی گرسنه است یا پوشکش را خیس کرده گریه می‌کند و از شما می‌خواهد به نیازش رسیدگی کنید. دخالت در این موارد باعث می‌شود اصل یادگیری در کودک شکل نگیرد. کودکی که خوابش می‌آید بد خلق می‌شود و این زمان مناسب برای خوابیدن اوست و اگر محیط آرام باشد خودشان راحت می‌خوابند اما اگر مادر بالای سر کودک بنشیند و بگوید بخواب دقیقا اعصاب سمپاتیک فعال شده و هیجان تولید می‌شود و فرد هوشیار می‌شود. در این شرایط کودک خوابش می‌آید و نمی‌تواند بخوابد. باید از همان ابتدا به کودکان یاد داد تنها بخوابند. درمورد عمل دفع هم همین مشکل وجود دارد. والدین مرتب به فرزند تکرار می‌کنند دستشویی نداری و گاهی وارد دستشویی می‌شوند و منتظر می‌مانند تا کودک عمل دفع انجام دهد اما برعکس در چنین شرایطی کودک توانایی دفع نخواهد داشت. بعد از 2-3 سالگی ابتدا باید اجازه داد کودک احساس نیاز بکند و تقاضایی داشته باشد بعد آن را رفع کنید. وسواس مادرانه باعث می‌شود کودک از نیازهای خود به عنوان یک ابزار برای تسلط پیدا کردن به والدین استفاده کند. مادرانی که بشقاب دست می‌گیرند و دنبال بچه راه می‌افتند برعکس فرزندانشان غذا نمی‌خورند چون کودک به این ترتیب توجه مثبت یا منفی مادر را جلب کرده و تنها توجه است که برای او اهمیت دارد. به همین دلیل غذا نخوردن را ادامه می‌دهد تا توجه مادر را بیشتر جلب کند. مادر باهوش صبر می‌کند تا کودک تقاضای غذا کند و بعد به او پاسخ ‌دهد اما حتی شکل پاسخ دهی هم مهم است. مادر نباید بشقاب را پر کند بلکه باید کم کشید تا کودک مجدد تقاضا کند. رفع نیاز قبل از درخواست کودک مشکل ایجاد می‌کند. مادر کامل نباشید. مادر به قدر کافی باشید بهتر است.