دفع پروتئین در بارداری تا چه حد خطرناک است؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: همسرم هفته 17 بارداری است؛ تست ادرار و کلیه او دفع پروتئین رانشان می دهد، فشار خون ندارد و احتمال مسمومیت بارداری در ماه ۷ را دارد. در حال حاضر روزی ۱۲ ساعت یک عدد شیاف سایکوژست مصرف می کند و هفته ای یکبار آمپول پرولوتن تزریق می کند. دو روز در هفته درد واژینال و هفته ای ۳ روز درد شکمی خفیف، سوزش شکم دارد. لطفا راهنمایی بفرمایید.

دکتر طاهره افتخار متخصص زنان:
مقدار دفع پروتئین بسیار مهم است چراکه مقدار کم دفع پروتئین در همه زنان باردار وجود دارد. اگر دفع پروتئین از بدن همسر شما بیشتر از ۱۵۰ میلی گرم باشد، خطرناک است و باید به پزشک مراجعه کند و از نظر کلیوی چک شود. تجویز و مصرف شیاف سایکوژست و آمپول پرولوتن هیچ ارتباطی با دفع پروتئین ندارد، برای درمان زایمان زودرس و جلوگیری از سقط جنین برای ایشون تجویز شده است. احتمال داردکه همسر شما مسمومیت حاملگی داشته باشد که در این شرایط خطرناک است و باید تحت نظر پزشک معالج قرارگیرد. دردهای گفته شده در دوران بارداری عادی است و جای هیچ نگرانی ندارد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
اولین قدم در معاینات این است که ثابت شود بیمار پروتئین‌اوری دارد یا نه. این مورد با آزمایش ادرار معمولی مشخص می‌شود. پس از آن باید مشخص کنیم که میزان دفع پروتئین در ۲۴ ساعت چقدر است و نوع آن را مشخص کنیم.
اگر فرد پروتئین‌اوری پیدا کند و حجم پروتئین دفعی زیادتر از حد مشخص باشد، جایگزینی این پروتئین برای بدن مشکل می‌شود.
آزمایش پروتئین در ادرار زن باردار به پزشک کمک می کند تا مطمئن شود کلیه عملکرد طبیعی دارد و همچنین اطمینان حاصل شود که بیماری دیگری وجود ندارد که ممکن است نیاز به بررسی بیشتر داشته باشد.

روش جمع آوری ادرار 24 ساعته
۱- اولین نمونه ادرار خود را دور بریزید و زمان را یادداشت نمایید.
2- از آن به بعد ادرار خود رادر ظرف مخصوص بریزید.
۳- ریختن ادرار در ظرف را تا ۲۴ ساعت از زمان دور ریختن نمونه اول ادامه دهید.
4- نمونه روز بعد ( روز دوم ) را نیز درست در همان زمانی که نمونه صبح روز اول را دور ریخته در داخل ظرف مخصوص بریزید.
۵- ظرف حاوی نمونه را در اسرع وقت به آزمایشگاه منتقل کنید.
مثال: نمونه ادرار ساعت 7 صبح روزاول را دور ریخته و نمونه های بعد از آن را (هر چند بار) تا ساعت 7 صبح روز بعد در ظرف مخصوص بریزید و ادرار ساعت 7 صبح روز دوم را نیز در ظرف مخصوص بریزید.
نکات ایمنی: ظرف مخصوص جمع آوری ممکن است دارای مواد نگهدارنده اسید قوی باشد لذا از تماس آن با دست و اعضاء بدن پرهیز نمایید.

نکات لازم
جمع آوری این نمونه دقیقاً ۲۴ ساعت به طول می انجامد.
طی این مدت سعی کنید به مقدار معمول آب مصرف کنید. در طول مدت جمع آوری ادرار رژیم غذایی خود را تغییر ندهید.
ماده موجود در ظرف را دور نریخته و از تماس آن با پوست یا مخاط بدن جداً پرهیز کنید و در صورت بروز تماس، محل موردنظر را فوراً با مقدار زیادی آب شستشو دهید. نباید مستقیم در ظرف ادرار کنید.
روز اول نمونه برداری در یک ساعت مشخص (مثلاً ساعت 7 صبح) در بیرون ظرف ادرار کنید و دور بریزید.
طی ۲۴ ساعت بعدی هربار که ادرار می کنید ادرار خود را تماماً در داخل ظرف بریزید.
طی این مدت درب ظرف را بسته و آنرا در جای خنک و به دور از دسترس اطفال یا نور مستقیم نگهداری کنید.
روز دوم در همان ساعت (مثلاً ساعت ۷ صبح) برای آخرین بار ادرار کرده و ادرار خود را تماماً در ظرف بریزید.
ساعت و تاریخ شروع و پایان نمونه برداری را روی برگه در محل مخصوص یادداشت کنید.
ظرف حاوی نمونه ادرار ۲۴ ساعته را حداکثر طی مدت یک ساعت به آزمایشگاه تحویل دهید.
توجه داشته باشید جهت انتقال نمونه ادرار به ظرف می توانید از یک ظرف شیشه ای تمیز و خشک استفاده نمایید.

وجود پروتئین در ادرار به چه معناست؟
پروتئینوری یا پروتئین ادراری به معنای وجود بیش از اندازه پروتئین در ادرار است. این مشکل، از طریق آزمایش ادرار تشخیص داده می‌شود و ترکیبات ادرار مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.
دفع مقدار بسیار کمی از پروتئین در ادرار طبیعی است، اما در صورتی که بیش از 300 میلی‌گرم (0.3 گرم) باشد، نشانه ای از پروتئینوری و همچنین اختلال عملکرد کلیه و در نتیجه تصفیه نامناسب خون است.
پروتئینوری به دو دسته‌ی موقت و مزمن تقسیم می‌شود:

1- پروتئینوری مزمن
این عارضه پیش از بارداری ایجاد شده است. اگر پروتئینوری ۲۰ هفته پیش از لقاح تشخیص داده شود از نوع مزمن است و معمولا علت آن سابقه بیماری کلیوی است.

2- پروتئینوری موقت
این عارضه اغلب در دوران بارداری ایجاد شده و باعث بروز مشکل شایعی به نام پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری می شود.

پروتئینوری را می‌توان از طریق علائم زیر تشخیص داد
- تورم دست‌ها و پاها
- تورم صورت
- ادرار کف‌آلود
فراموش نکنید که از اواسط دوران بارداری باید علائم پره ‌اکلامپسی بررسی شوند. این علائم عبارتند از:
- تاری دید
- تورم ناگهانی دست‌ها، پاها و صورت
- سردرد مداوم
- احساس کسالت و بیماری
- سوزش مداوم سردل
- درد شدید زیر دنده‌ها
در صورت مشاهده علائم فوق، سریعا به پزشک مراجعه نمایید. معمولاً از حدود هفته ۲۷ بارداری یا در نخستین هفته‌های پس از زایمان، علائم به سرعت نمایان می‌شوند.

علل دفع پروتئین از ادرار (پروتئینوری) در بارداری
کلیه‌ها اغلب مواد زائد خون را پاکسازی نموده و مواد مورد نیاز بدن از جمله پروتئین را جذب می‌کنند. اما در صورت وجود برخی بیماری‌ها و مشکلات، پروتئین‌ها از کلیه به ادرار نشت می‌کنند. شماری از این بیماری‌ها و مشکلات عبارتند از:

1- پره اکلامپسی
این سندرم با نشانه‌هایی همچون فشار خون بالا و دفع پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. پروتئینوری معمولا پس از هفته ۲۰ بارداری همراه با فشار خون بالا رخ می‌دهد.
این بیماری علائم دیگری ندارد، اما در صورت سردرد، تورم دست‌ها و صورت، تهوع، استفراغ، درد شکم، کاهش ادرار و تاری دید، می‌توان متوجه شدت این بیماری شد.
پره اکلامپسی حاد منجر به اختلال در اندام‌هایی همچون کلیه، کبد، مغز، چشم، قلب و ریه‌ها می‌شود.

2- اکلامپسی
اکلامپسی نوعی بیماری است که علاوه بر علائم پره اکلامپسی، تشنج را نیز شامل می‌شود. تشنج یا صرع ممکن است پیش از زایمان، در طول زایمان یا پس از آن رخ دهد. این عارضه، یک مورد اورژانسی مامایی است که نیاز به مداخله پزشکی و رسیدگی فوری دارد.

3- سندرم HELLP
عوارض سندرم HELLP نوعی پره اکلامپسی است که عارضه بسیار خطرناکی در بارداری به شمار می‌رود. این سندرم بر اساس مشخصه‌های آن نام‌گذاری شده است، H به همولیز یا تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز، EL به افزایش آنزیم‌های کبدی و LP به کمبود پلاکت خون اشاره دارند.
علائم اولیه‌ی این سندرم ممکن است مشابه پره اکلامپسی باشد، اما علائم شایع سندرم HELLP عبارتند از حالت تهوع، استفراغ، درد بالای شکم، سردرد، بی حالی و تاری دید.
این سندرم می‌تواند عوارض جدی و مهمی همچون آسیب کبدی و کلیوی، التهاب ریوی، جدا شدن زودرس جفت و انعقاد درون عروقی داشته باشد. ابتلا به پره اکلامپسی در دوران بارداری، خطر ابتلا به اکلامپسی و سندرم HELLP را افزایش می‌دهد.
این عارضه می‌تواند برای کودک نیز عوارضی هم‌چون کم‌وزنی هنگام تولد، نوزاد نارس، مرگ و نقص رشد را به همراه داشته باشد.

۴- عفونت ادراری یا کلیوی
وجود پروتئین در ادرار در دوران بارداری ممکن است به علت عفونت دستگاه های ادراری نیز ایجاد شود. در این صورت موارد زیر باید بررسی شوند:
- تکرر ادرار
- سوزش ادرار یا هرگونه ناراحتی در دفع ادرار
- عفونت های مجاری ادراری باید فوراً درمان شوند تا منجر به عفونت کلیوی نشوند. علائم عفونت کلیوی عبارتند از درد پشت، حالت تهوع، استفراغ و لرز هستند.
- عفونت دستگاه ادراری می تواند جنین را نیز تحت تاثیر قرار دهد و موجب زایمان زودرس و وزن کم زمان تولد او شود.
اگر در بارداری خود دچار عفونت های ادراری شوید، باید با مراجعه به پزشک و دریافت آنتی بیوتیک های ویژه بارداری هرچه سریع تر درمان شوید.

۵- دیگر عوامل
سایر عواملی که منجر به دفع پروتئین از ادرار می‌شوند عبارتند از:
- استرس عاطفی بیش از حد
- قرار گرفتن در دمای هوای بسیار بالا
- تب
- کم آبی بدن
- ورزش بسیار سنگین
- کم خونی
- بیماری خود ایمنی لوپوس
- مشکلات مزمن کلیوی
- ورم مفاصل
- دیابت

تفسیر آزمایش دفع پروتئین در بارداری
روش‌های مختلفی برای تشخیص پروتئینوری وجود دارد، مهم‌ترین آنها عبارتند از:

1- تست نواری
در این روش، پس از آماده کردن نمونه‌ی ادرار، یک نوار شیمیایی داخل ظرف حاوی ادرار قرار داده می‌شود. تغییر رنگ خطوط روی نوار، وجود پروتئین در ادرار را نشان می‌دهد.
سطح گلوکز نیز به این طریق نشان داده می‌شود، بنابراین برای غربالگری دیابت بارداری نیز می‌توان از این روش استفاده نمود.
میزان پروتئین موجود در ادرار به چهار دسته طبقه بندی می‌شود. به ازای هر علامت + در جواب آزمایش، سطح پروتئین نشان داده می شود.
مانند+، ++، +++، ++++. در این دسته بندی + کمترین میزان و ++++ بیشترین مقدار پروتئین موجود در ادرار را نشان می دهد. دفع زیاد پروتئین از راه ادرار در دوران بارداری نشان دهنده عارضه پره اکلامپسی یا آسیب‌های کلیوی و سطح پایین آن نیز نشاندهنده عفونت ادراری است.

۲- آزمایش ۲۴ ساعته‌ پروتئین
بخشی از پروتئین‌ها پیش از ترشح از کلیه، جذب بدن می‌شوند. در صورت نقص در سیستم فیلتر کلیه، کمی از پروتئین به درون ادرار راه پیدا می کند. اما اگر این میزان زیاد شود، باید به سرعت جهت درمان آن اقدام کرد.
گرفتن یک نمونه ادرار، یا جمع آوری آن در طول یک شبانه روز، به اندازه‌گیری دقیق پروتئین موجود در آن کمک می‌کند. در حقیقت جمع آوری نمونه ادرار در 24 ساعت دقیق‌تر از گرفتن تنها یک نمونه‌ ادرار است.
این آزمایش می‌تواند در خانه یا بیمارستان انجام شود. در این آزمایش، باید نمونه‌های ادرار در ساعات مختلف از شبانه‌روز را درون ظروف جداگانه جمع‌آوری نمود.
معمولاً نباید از اولین ادرار صبح بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب نمونه گیری شود، اما در ساعات دیگر می توانید این کار را به راحتی انجام دهید. نمونه‌ها باید در فضای سرد یا ظروف روی یخ نگهداری شوند.
این نمونه‌ها پس از تحویل توسط آزمایشگاه تجزیه و تحلیل می‌شوند. اگر در طول یک شبانه روز بیش از mg۳۰۰ پروتئین از راه ادرار دفع کرده باشید، شما به بیماری پره اکلامپسی مبتلا شده اید.