مایع آمنیوتیک چیست؟

مایع آمنیوتیک (آب دور جنین) مایعی است که اطراف جنین را در کیسه آب در بر گرفته است و وظایف مهمی را در طول دوره بارداری بر عهده دارد:

- محافظ جنین و رحم از عفونت می باشد.
- برای تحرک و تنفس جنین لازم است.
- مایع دور جنین باعث می شود که ضربات آسیبی به جنین درون رحم و بند ناف وارد نکنند.
- باعث تکامل قسمتهای عمده بدن جنین مانند گوارش، ششها و اسکلت و عضلات می گردد.
- به تولد جنین کمک خواهد کرد.


زیاد بودن مایع آمنیوتیک (آب دور جنین) چگونه تشخیص داده می شود؟
- درد در ناحیه شکم و کمر درد
- بیشتر شدن وزن از حالت معمول
- ورم در ناحیه پا و مخصوصا قوزک پا
- بزرگتر شدن رحم و شکم بیشتر از حد معمول
- کمتر احساس شدن حرکات جنین درون رحم مادر
- و در نهایت ممکن است پزشک برای اطمینان بیشتر درخواست سونوگرافی دهد و میزان مایع دور جنین را اندازه گیری نمایند و اگر میزان مایع آمنیوتیک بیش از ۲۵ سانتیمتر باشد مقدار آن غیر طبیعی تلقی میشود. میزان مایع کیسه آب جنین در سه ماهه سوم بایستی بین ۵ تا ۲۵ سانتی متر باشد.

علل زیاد شدن مایع دور جنین
در علم پزشکی میزان زیاد مایع آمنیوتیک، پلی هیدرامنیوس یا هیدرامنیوس می نامند. البته در اغلب موارد علت خاصی برای این مساله پیدا نمی کنند و اگر اتفاق بیفتد دلیل بر این نیست که جنین مشکل خاصی دارد. ممکن است در یک مرحله میزان آب درون کیسه اطراف جنین زیاد شود و سپس خوبخود کاهش یابد و میزان طبیعی برسد.

اما ممکن است بعلت یکی از موراد زیر مایع دور جنین افزایش یابد:
دیابت بارداری: در صورتیکه مادر دچار دیابت کنترل نشده شود احتمال بالا رفتن میزان آب دورن جنین نیز بیشتر خواهد شد. معمولا ۱۰ درصد مادران بارداری که دیابت بارداری دارند دچار ازدیاد مایع آمنیوتیک می گردند). بهمین علت تشخیص زیاد شدن مایع دور جنین یک تست گلوکز نیز توسط پزشک درخواست می گردد. این موارد معمولا خفیف بوده و با کنترل دیابت براحتی درمان می شوند.

ماکروزومی یا بارداری چند قلویی: بزرگتر بودن بیش از حد جنین یا بارداری دوقلویی یا چند قلویی احتمال افزایش بیش از حد مایع آمنیوتیک را زیاد می کند. پلی هیدرآمنیوس بویژه در موارد سندرم انتقال خون دوقلوها بیشتر رخ می دهد در این سندرم جنین دهنده دارای مایع آمنیوتیک کمتر و جنین گیرنده دیگر خون دچار افزایش بیش از حد مایع است.

مشکلات ژنتیکی و بالینی جنین: در برخی موارد نادر، امکان دارد جنین دچار ناهنجاریهایی باشد که باعث میشود نتواند مایع را ببلعد در حالیکه کلیه هایش ادرار بیشتری از همان مایع کمی که بلعیده تولید میکنند. این مسئله ممکن است ناشی از ناهنجاری هایی باشد که بلعیدن را برای جنین مشکل می کنند. از جمله این مشکلات میتوان به تنگی پیلور، شکاف لب یا کام، یا انسداد دستگاه گوارش اشاره کرد.

برخی ناهنجاریهای سیستم عصبی مانند نقض لوله عصبی یا هیدروسفالی هم می تواند از بلع جنین جلوگیری کنند. در صورت تشخیص پلی هیدآمنیوس پزشک یک سونوگرافی با وضوح بالا و شاید یک آمنیوسنتز انجام می دهد تا جنین را از نظر ناهنجاری ها و اختلالات ژنتیکی کنترل کند.

خطرات بالا بودن میزان آب دور جنین:
- احتمال خونریزی پس از زایمان بیشتر می گردد.
- احتمال بالارفتن خطر زایمان زودرس را افزایش می دهد.
- خطر پارگی و جدا شدن زودرس جفت را افزایش می دهد.
- ممکن است باعث تحت فشار قرار گرفتن بند ناف شود که باعث می شود جنین در خطر کمبود اکسیژن قرار گیرد.

درمان بالا بودن میزان مایع آمنیوتیک:
حدودا 50 درصد مواقع و مخصوصا در موارد خفیف این مشکل بصورت خودبخود حل می شود. درصورتیکه مایع خیلی زیاد باشد و یا سبب ناراحتی زیادی شود معمولا ممکن است پزشک با روشی بنام آمنیوسنتز درمانی مقداری از مایع را بوسیله سوزن خارج کند. از این طریق پزشک سوزنی رااز طریق رحم وارد کیسه آمنیوتیک کرده و مقداری از مایع را بیرون میکشد. در مواقع شدید این کار ممکن است هر هفته و یا حتی بیشتر تکرار شود. در بعضی موارد ممکن است برای کم کردن میزان ادرار جنین از داروهای مهار کننده پروستاگلاندین ها نظیر ایندومتاسین استفاده شود.