عمل آی وی اف چگونه انجام می شود؟

ناباروری یکی از رایج‌ترین مشکلات در جاندارانی است که با جفتگیری عمل تولید مثل را انجام می‌دهند. انسان‌ها نیز در همین دسته قرار گرفته و از هر شش زوج یک زوج با مشکلات ناباروری درگیر است. از این رو علم پزشکی تحقیقات، پژوهش و درمان‌های بسیاری برای حل این مشکل انجام داده است. یکی از کارآمدترین روش‌های باروری برای زوج‌هایی که توانایی باروری به صورت طبیعی را ندارند آی‌وی‌اف است. این روش که به آن لقاح مصنوعی نیز گفته می‌شود جنین را به کمک تخمک مادر و اسپرم پدر در شرایط آزمایشگاهی شکل داده و پس از آن به رحم مادر منتقل می‌کند. این روش طیف وسیعی از بیماری‌های ناباروری را درمان کرده است و در این مقاله به طور مفصل به آن پرداخته شده است. 

عمل آی وی اف چیست؟

زمانی که زوج‌ها به دلایل مختلفی مانند مشکلات تخمک‌گذاری، انسداد لوله‌های رحمی، اختلالات اسپرم، آندومتریوز یا عوامل ناشناخته دیگر، به‌طور طبیعی قادر به باردار شدن نباشند، پزشک متخصص زنان و زایمان ممکن است روش لقاح آزمایشگاهی (IVF) را به‌عنوان یک گزینه درمانی مؤثر به آن ها پیشنهاد دهد. در این روش، تخمکی از بدن زن می‌گیرند و نیز از اسپرم‌های مرد نیز یکی از بهترین و پرتحرک‌ترین آن را جدا می‌کنند. سپس آن ها را با هم ترکیب می‌نمایند. در مرحله بعد، لقاح این دو در محیط آزمایشگاه انجام می‌گیرد.

هنگامی که لقاح به صورت موفقیت‌آمیزی انجام و جنین ایجاد شد، این جنین در درون رحم زن قرار داده می‌شود تا مراحل رشد خود را سپری کند.

عمل آی وی اف چگونه انجام می‌شود؟

عمل آی وی اف طی یک فرآیند چند مرحله انجام می‌شود و در نهایت با انتقال جنین به رحم مادر پایان می‌یابد. پس از آن مادر باید زیر نظر پزشک مراحل بارداری را با دقت طی کند تا در پایان نه ماه نوزاد را به دنیا بیاورد. این مراحل به این شرح هستند:

تحریک تخمدان

در مرحله اول، نیاز به چندین تخمک است. یعنی نیاز داریم تا تخمدان‌ها به‌جای ماهی یک تخمک، چنیدن تخمک تولید کنند. از این رو، باید تخمدان‌ها را تحریک کرده و به آن‌ها شوک وارد شود. این کار با تزریق هورمون‌ها و موادی انجام می‌شود. تحریک تخمدان به تولید تخمک به این دلیل است که تخمک گذاری در بدن مادر به صورت طبیعی دچار اختلال است و برای داشتن یک تخمک سالم که مناسب ترکیب با اسپرم باشد نیاز به هورمون درمانی و مصرف قرص‌های مرتبط است.

تخمک‌گیری

پس از گذشت چند روز، به کمک سوزن‌هایی مخصوص تخمک‌ها را جمع‌آوری می‌کنند. سوزن را از قسمت واژن به نزدیک تخمدان هدایت کرده و تخمک‌ها را استخراج می‌کنند. سپس آن‌ها را بررسی می‌کنند که آیا برای انجام ای وی اف مناسب هستند یا خیر. عمل تخمک گیری با بی‌هوشی کوتاه مدت انجام می‌شود  و پس از آن مادر احتیاج به استراحتی کوتاه دارد.

جمع‌آوری اسپرم

همزمان با تخمک‌گیری از زن، جمع‌آوری اسپرم‌ها نیز از مرد انجام می‌شود. برای این کار باید به دنبال فعال‌ترین اسپرم بود. برای اسپرم گیری روش‌های متفاوتی هست از جمله روش‌های خانگی استخراج اسپرم و عمل جراحی که در آن اسپرم‌ها مستقیماً از بیضه خارج شده و در شرایط آزمایشگاهی پس از شست و شو باکیفیت‌ترین که تحرک بیشتری برای لقاح دارد انتخاب می‌شود. 

لقاح آزمایشگاهی

سپس در آزمایشگاه، اسپرم‌ها با تخمک‌ها پیوند داده می‌شوند تا لقاح صورت گیرد. در این مرحله برای تشکیل لقاح اسپرم و تخمک را درون ظروف آزمایشگاهی مخصوص قرار می‌دهند و تا با هم مخلوط شوند و با زیر نظر قرار دادن دقیق شرایط‌شان آن ها ر ا به سمت تشکیل لقاح هدایت می‌کنند. در صورتی که احتمال لقاح بسیار پایین باشد برای گرفتن نتیجه مطلوب از تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم استفاده می‌شود. 

بررسی جنین

در این مرحله، جنین‌های تشکیل شده در اثر لقاح باید مورد بررسی قرار گیرند که آیا شرایط ورود به رحم زن را دارند یا خیر. در صورتی که جنین‌های تشکیل شده از شرایط خوبی برخوردار بوده و به قدر کافی رشد کرده باشند مرحله بعدی که انتقال جنین به رحم مادر است آغاز می‌شود. 

انتقال جنین

در مرحله آخر، پزشک چند جنین را در لوله‌ای نازک قرار داده و وارد واژن مادر می‌کند و جنین‌ها را از دهانه رحم داخل رحم قرار می‌دهد. این مرحله به طور معمول بین سه تا پنج روز پس از لقاح انجام می‌ود و به آن لانه گزینه می‌گویند. معمولاً بین ۶ تا ۱۰ روز زمان لازم است تا دیواره رحم پس از آزادسازی جنین در ان کاشته شود. در صورتی که لانه گزینه و کاشت دیواره رحم با موفقیت انجام شود بارداری رخ می‌دهد.

عمل آی وی اف چه کاربردی دارد؟

عمل آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی، یکی از روش‌های پرکاربرد درمان ناباروری است که به زوج‌هایی کمک می‌کند که به طور طبیعی قادر به بچه‌دار شدن نیستند.

• مشکلات تخمک‌گذاری

• انسداد لوله‌های فالوپ

• مشکلات اسپرم

• آندومتریوز

• عوامل ناشناخته ناباروری

• نارسایی زودرس تخمدان

• مشکلات ژنتیکی

عمل آی وی اف برای چه کسانی مناسب است؟

آی وی اف ممکن است برای همه مناسب نباشد و قبل از انجام آن نیاز است تا مشاوره لازم را با پزشک انجام دهید.در کل می توان گفت که این روش معمولاً به افراد زیر توصیه می‌شود :

• افرادی که دارای مشکلات تخمک‌گذاری یا مشکلات اسپرم هستند

• افرادی که دارای مشکل انسداد لوله‌های فالوپ هستند

• افرادی که بیماری آندومتریوز دارند

• افرادی که دارای عوامل ناشناخته بارداری هستند

• افرادی که مشکل ژنتیکی دارند

• خانم‌های بالای ۴۰ سال که احتمال بارداری آن‌ها کم‌تر است

• زوج‌هایی که چندین بار سقط جنین کرده‌اند

• زوج‌هایی که می‌خواهند فرزند خود را از نظر ژنتیکی غربالگری کنند

عمل ای وی اف چقدر طول میکشد؟

کل دوره انجام IVF از اولین روزی که به پزشک متخصص مراجعه شده تا زمانی که جنین در رحم قرار داده می‌شود، بین ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد. در واقع باید گفت عمل آی وی اف عملی زمان‌بر است و نیاز به صبر دارد. در حدود نصف روز عمل لقاح تخمک و اسپرم انجام می‌شود، ۲ تا ۵ روز هم برای انتقال جنین زمان لازم است و همانطور که گفته شد این عمل تا ۶ هفته زمان لازم دارد.

چگونه برای آی وی اف آماده شویم؟

انجام آی وی اف، یک پروسه مهم بوده که مستلزم رعایت مواردی بسیار مهم است. در ادامه این موارد را شرح می‌دهیم:

• قبل از شروع آی وی اف، خانم ها برای اولین بار آزمایش تخمدان را انجام می دهند. این آزمایش شامل گرفتن نمونه خون و آزمایش آن برای سطح هورمون تحریک کننده فولیکول است. نتایج این آزمایش اطلاعات مربوط به اندازه و کیفیت تخمک شما را به پزشک می دهد.

• دکتر همچنین رحم شما را بررسی خواهد کرد. این بررسی شامل انجام سونوگرافی می باشد، که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویر رحم استفاده می کند. پزشک همچنین می تواند از طریق مهبل و رحم یک نشانگر را وارد کند. این آزمایش ها می تواند سلامت رحم شما را نشان دهد و به پزشک کمک کند که بهترین راه برای لقاح انتخاب کند.

• مردان نیاز به آزمایش اسپرم دارند. این آزمایش شامل استفاده از نمونه منی است که آزمایشگاه برای تعداد، اندازه و شکل اسپرم تجزیه و تحلیل خواهد کرد. اگر اسپرم ضعیف یا آسیب دیده باشد، یک عملیات به نام Intracytoplasmic sperm injection )ICSI) ممکن است ضروری باشد. در ICSI، تکنسین اسپرم را به طور مستقیم به تخمک تزریق می کند. ICSI ( بارداری با روش میکرواینجکشن (ICSI)) می تواند بخشی از روند IVF باشد.

• انتخاب IVF یک تصمیم شخصی است. اما باید به عوامل مختلف توجه داشت.

احتمال بارداری پس از IVF به چه عواملی بستگی دارد؟

میزان درصد موفقیت این روش، سوالی است که معمولا برای همه افراد پیش می‌آید و مهم است. احتمال بارداری یک جنین سالم پس از استفاده از IVF  و طی مراحل لازم، بستگی به عوامل مختلفی دارد؛ از جمله:

سن مادر

هر چقدر مادر جوانتر باشد، احتمال بارداری و زایمان جنین سالم با استفاده از تخمک در طول IVF بیشتر است. زنانی که سن 41 سال و بالاتر دارند اغلب توصیه می شود از تخمک های اهدا کننده در IVF برای افزایش شانس موفقیت استفاده کنند.

وضعیت نطفه

انتقال نطفه هایی که بیشتر رشد کرده اند احتمال بارداری را افزایش میدهد. البته تمام نطفه ها به خوبی رشد نمی کنند. با پزشک یا سایر متخصصان صحبت کنید.

سابقه باروری

در زنانی که قبلا باردار شده اند احتمال بارداری با استفاده از IVF بیشتر است. میزان موفقیت برای زنانی که قبلا IVF را چندین بار استفاده کرده اند، اما باردار نشده اند کمتر است.

علت ناباروری

داشتن تخمک نرمال، شانس بارداری با استفاده از IVF را افزایش می دهد. زنان مبتلا به آندومتریوز شدید کمتر از زنان مبتلا به ناباروری غیرقابل توصیف قادر به باردار شدن با IVF هستند.

عوامل شیوه زندگی

زنانی که سیگار می کشند معمولا تخمک های کمتری را در طول IVF بازیابی می کنند و ممکن است سقط داشته باشند. سیگار کشیدن می تواند احتمال موفقیت زن را با استفاده از IVF 50 درصد کاهش دهد. چاقی می تواند شانس بارداری و داشتن یک نوزاد را کاهش دهد. استفاده از الکل، داروهای تفریحی، کافئین بیش از حد و داروهای خاص نیز می تواند مضر باشد.

انجام عمل آی وی اف چقدر موفق است؟

همنانطور که قبل تر گفتیم، میزان موفقیت IVF بستگی به عوامل متعددی از قبیل تاریخ باروری، سن مادر، علت ناباروری و عوامل سبک زندگی فرد دارد. در ایالات متحده، نرخ تولد برای هر دوره چرخه IVF تقریبا به این گونه است:

• 41-43٪ برای زنان زیر 35 سال

• 33-36٪ برای زنان بین 35 تا 37 سال

• 23-27٪ برای زنان بین 38 تا 40 سال

• 13-18٪ برای زنان بالای 40 سال

بعد از عمل آی وی اف

• ترشحات مایع روشن یا خونریزی پس از عمل - با توجه به سواب دهانه رحم قبل از انتقال نطفه

• حساسیت پستان به علت سطوح استروژن بالا

• نفخ خفیف

• گرفتگی ملایم

• یبوست

اگر پس از انتقال جنین درد متوسط ​​یا شدید داشتید، با پزشک خود مشورت کنید. او شما را برای عوارضی مانند عفونت، پیچیدن تخمدان و سندرم هیپرزیمولاسیون شدید تخمدان بررسی خواهد کرد.

نتایج عمل آی وی اف چه زمانی مشخص می‌شود؟

• اگر باردار باشید، پزشک شما را به متخصص زنان و زایمان یا سایر متخصصان بارداری معرفی خواهد کرد.

• اگر باردار نباشید، مصرف پروژسترون را متوقف خواهید کرد و احتمالا یک هفته بعد پریود می شوید. اگر پریود نشوید یا خونریزی غیرعادی داشته باشید، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر می خواهید یک بار دیگر لقاح زمایشگاهی (IVF) انجام دهید، پزشک ممکن است اقداماتی را که می توانید برای بهبود شانس ابتلا به بارداری از طریق IVF انجام دهید، پیشنهاد کند.

عوارض جانبی مرتبط با انجام عمل آی وی اف چیست؟

عمل آی وی اف، یکی از روش‌های موثر برای درمان ناباروری است اما مانند هر عمل پزشکی دیگری ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. بعضی از عوارض جانبی در این پروسه مربط به داروهاست و بعضی دیگر در مورد احتمال ایجاد چند قلویی است که در لیست زیر به طور کامل بیان شده‌اند:

• حاملگی چندقلو، که خطر زایمان زودرس و کاهش وزن جنین را افزایش می‌دهد.

• احتمال سقط جنین

• حاملگی خارج از رحم

• سندرم Hyperstimulation تخمدان (یک بیماری نادر که مایع زیادی در شکم و قفسه سینه جمع می‌شود)

• خونریزی، عفونت، یا آسیب به روده یا مثانه (نادر)

• تهوع یا استفراغ

• کاهش فرکانس ادرار

• تنگی نفس

• سرگیجه

• درد شدید معده و نفخ

• افزایش وزن در عرض سه تا پنج روز

اگر هر کدام از این علائم بالا را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید. خطرات اضافی IVF عبارتند از:

• تولد چندقلو

اگر بیشتر از یک نطفه در رحم شما تخمک گذاری شود، IVF خطر باداری را افزایش می‌دهد. بارداری با جنین‌های متعدد خطر ابتلا به زایمان زودرس و وزن کم جنین را افزایش می‌دهد.

• زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد

  تحقیقات نشان می‌دهد استفاده از IVF خطر زایمان زودرس یا تولد نوزاد با وزن کم را افزایش میدهد.

• سندرم هیپرسترومایی تخمدان

  استفاده از داروهای باروری تزریقی می‌تواند سبب ایجاد سندرم هیپرسترومایی تخمدانی شود که در آن تخمدان‌ها متورم و دردناک می‌شوند. همچنین علائم شامل درد خفیف شکم، التهاب، تهوع، استفراغ و اسهال نیز خواهد بود.

• سقط جنین

  میزان سقط جنین برای زنانی که با استفاده از ای وی اف با جنین تازه باردار شده اند شبیه به زنانی است که به طور طبیعی باردار شده اند (حدود 15 تا 25 درصد). اما با افزایش سن مادر، میزان آن افزایش می یابد. 

• عوارض روش بازیابی تخمک

  استفاده از سوزن آسپیریت برای جمع آوری تخمک ممکن است سبب خونریزی، عفونت یا آسیب به روده، مثانه یا رگ های خونی شود.

• حاملگی خارج رحمی

  حدود 2 تا 5 درصد از زنانی که با IVF درمان می‌شوند احتمال حاملگی خارج از رحم دارند. تخمک خارج از رحم، معمولا در لوله فالوپی تخمک گذاری می شود و نمی تواند در خارج از رحم زنده بماند و هیچ راهی برای ادامه حاملگی وجود ندارد.

• نقائص هنگام تولد

  سن مادر یکی از عوامل خطر اولیه در توسعه نقایص زایمان است. تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا نوزادان ممکن است در معرض خطر افزایش نقایص خاصی باشند، مورد نیاز است. برخی از کارشناسان معتقدند که استفاده از IVF خطر ابتلا به نقص های زایمان را افزایش نمی‌دهد.

• سرطان تخمدان

  اگر چه برخی مطالعات اولیه نشان می دهد که بین داروهای خاصی که برای تحریک رشد تخمک و رشد نوع خاصی از تومور تخمدان استفاده می شوند ارتباطی وجود دارد، اما مطالعات اخیر این یافته ها را پشتیبانی نمی کند.

• استرس

  استفاده از IVF می تواند از نظر مالی، جسمی و احساسی شما را تخلیه کند. کمک و حمایت مشاوران، خانواده و دوستان می تواند به شما و شریک زندگیتان کمک کند در این مرحله پیش بروید.

نشانه‌های IVF موفق چیست؟

مهم‌ترین نشانه یک IVF موفق مثبت شدن تست بارداری است. اما مثبت شدن تست بتا یکی از نشانه‌های موفقیت آمیز بودن لقاح مصنوعی است. از دیگر نشانه‌های ivf موفق موارد دیگری نیز هست. از جمله:

• افزایش هورمون بتا در بدن
• مشاهده جنین
• شنیدن صدای قلب جنین
• تغییر حالات مادر به ویژه در تغذیه، تهوع صبحگاهی و ...

سوالات متداول

اگر شما هم قصد انجام IVF را دارید، با مطالعه این بخش می‌توانید پاسخ سوالات مهم خود را درباره این عمل پیدا کنید.

آیا ای وی اف برای بار اول جواب میدهد؟

همانطور که گفتیم، شانس موفقیت آی وی اف به عوامل مختلفی از جمله سن مادر، وضعیت تخمک‌ها، میزان تحرک اسپرم و غیره بستگی دارد. باید گفت که احتمال موفقیت IVF برای بار اول وجود دارد اما اگر چند بار این کار را انجام دهید، میزان موفقیت آن نسبت به بار اول کاهش می‌یابد. پس به این موضوع نیز حتما دقت کنید.

آیا ای وی اف سرطان زاست؟

نتایجی مبنی بر اینکه بین آی وی اف و سرطان ارتباط مهمی وجود داشته باشد، در دست نیست و تاکنون این موضوع اثبات نشده است. بنابراین، نمی توان این عمل را هرگز به سرطان مرتبط کرد و دلیلی برای بروز سرطان دانست.

آی وی اف دردناک است؟

مراحلی از انجام عمل آی وی اف ممکن است با درد همراه باشد، اما نگران نباشید چراکه تحت بی‌حسی موضعی و یا بیهوشی انجام می‌شود و درد زیادی را حس نخواهید کرد. همواره تلاش می‌شود تا کمتر دچار درد شوید. پس با خیال راحت این کار را انجام دهید.