درمان سرفه خلط دار در کودکان _ ۱۶ روش درمان خانگی و دارویی
سرفه‌های خلط‌دار در کودکان اغلب ناشی از عفونت‌ها هستند. درمان سرفه به علت آن بستگی دارد. از آن‌جا که بیشتر سرفه‌ها ویروسی هستند، معمولاً با گذشت زمان و بدون نیاز به دارو خودبه‌خود برطرف می‌شوند اما عفونت‌های باکتریایی معمولاً نیاز به آنتی بیوتیک دارند. در ادامه، هر آنچه که باید درباره سرفه خلط دار در کودکان و راه‌های درمان آن بدانید توضیح می‌دهیم.
فهرست مطالب
- سرفه خلط دار چیست؟
- علل سرفه خلط دار در کودکان چیست؟
- انواع سرفه در کودکان کدام‌اند؟
- چه زمانی برای درمان سرفه خلط دار در کودکان باید به پزشک مراجعه کنیم؟
- درمان سرفه خلط دار در کودکان ( برای سرفه کودکان چی خوبه؟)
- شربت گیاهی ضد سرفه و خلط آور کودکان (قوی‌ترین داروی گیاهی ضد سرفه کودکان)
- آنتی بیوتیک برای سرفه‌های خلط دار کودکان
- درمان فوری سرفه شبانه کودکان
- درمان خانگی سرفه خلط دار کودکان
- درمان سرفه خلط دار در کودکان در طب سنتی
- غذای مناسب برای سرفه کودک چیست؟
- سوالات متداول
سرفه خلط دار چیست؟
سرفه خلط دار معمولاً همان چیزی است که در آن مخاط یا خلط تولید می‌شود زیرا بدن قادر به پاکسازی آن نیست. مخاط از غشاهای مخاطی مانند غشاهای پوشاننده بینی، گلو و ریه‌ها ترشح می‌شود. هرچند افراد ممکن است آن را ناخوشایند بدانند اما مخاط نقش‌های مهمی دارد. این ماده ساختارهای بدن را مرطوب نگه می‌دارد و مانند سپری عمل می‌کند تا بدن را از میکروب‌ها و ذرات مضر محافظت کند.
وقتی سالم هستید، مخاط معمولاً رقیق و شفاف است اما در صورت وجود بیماری زمینه‌ای، ممکن است قوام و رنگ متفاوتی داشته باشد. اگر مخاط سفید، زرد یا سبز باشد، می‌تواند نشانه عفونت باشد. خلط یا sputum نوعی مخاط غلیظ‌تر است و ممکن است نشان‌دهنده تلاش بدن برای مقابله با عفونت باشد.
سرفه خلط‌دار ممکن است احساسی شبیه به گیر کردن چیزی در گلو ایجاد کند که نیاز به بیرون انداختن دارد و ممکن است شب‌ها بدتر شود زیرا هنگام دراز کشیدن، مخاط در گلو جمع می‌شود.
سرفه خلط دار می‌تواند ناشی از نیاز به خارج کردن (سرفه کردن) مخاط موجود در دستگاه تنفسی تحتانی (ریه‌ها یا نایژه‌ها) باشد یا به دلیل ریزش مخاط از بینی یا سینوس‌ها به داخل گلو ایجاد شود.
علل سرفه خلط دار در کودکان چیست؟
سرفه خلط دار در کودکان اغلب ناشی از عفونت‌های تنفسی است اما گاهی می‌تواند نشانه بیماری‌های زمینه‌ای باشد. شایع‌ترین علل سرفه خلط دار در کودکان عبارتند از:
عفونت‌های تنفسی
-
سرماخوردگی کودک (شایع‌ترین علت)
-
برونشیت حاد
-
آنفلوآنزا
-
ذات الریه کودک (نیاز به بررسی فوری دارد)
بیماری‌های مزمن و کمتر شایع
-
آسم در کودکان (به‌ویژه اگر سرفه شبانه یا پس از فعالیت باشد)
-
فیبروز کیستیک (در صورت سابقه خانوادگی یا علائم گوارشی)
-
برونشکتازی (نادر، معمولاً پس از عفونت‌های مکرر)
بیماری‌هایی مانند سل یا COPD در کودکان بسیار نادر هستند و معمولاً در زمینه خاصی مطرح می‌شوند.
انواع سرفه در کودکان کدام‌اند؟
سرفه در کودکان می‌تواند به اشکال متنوعی ظاهر شود و هر کدام ممکن است نشانه‌ای از یک وضعیت خاص باشد، به‌ویژه وقتی با علائمی مثل ترشحات بینی، حساسیت تنفسی یا عفونت همراه است. شناخت ویژگی‌های هر نوع سرفه به والدین کمک می‌کند تا سریع‌تر برای درمان مناسب اقدام کنند. در جدول زیر، انواع سرفه و علائم آن آورده شده‌اند.
بیشتر بخوانید: شربت ضد سرفه کودکان _ ۱۰ شربت ضدسرفه عوارض و دوز مصرف هر یک
|
نوع سرفه |
علائم |
|
سرفه ناشی از ویروس یا سرماخوردگی |
شایع‌ترین نوع سرفه است. معمولاً با آبریزش بینی، تب خفیف و گلودرد همراه است و پس از چند روز ممکن است به سرفه خلط‌دار تبدیل شود. |
|
سرفه آلرژیک (مزمن و بدون تب) |
طولانی مدت، خشک یا با خلط کم؛ اغلب با عطسه، خارش بینی یا چشم همراه است. |
|
سرفه خروسکی |
با صدای خشن همراه است. اغلب به دلیل التهاب حنجره (کروپ) رخ می‌دهد و نیاز به توجه فوری در کودکان زیر ۳ سال دارد. |
|
سرفه خلط‌دار (مرطوب) |
همراه با تولید مخاط یا خلط؛ نشان‌دهنده عفونت در ریه‌ها یا نایژه‌ها است (مانند برونشیت یا ذات‌الریه). |
چه زمانی برای درمان سرفه خلط دار در کودکان باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سرفه کودک شما بیش از ۲ هفته طول کشیده است، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر کودک تنگی نفس دارد یا خلط خونی سرفه می‌کند، باید فوراً به اورژانس بروید. خلط با بوی بد نیز می‌تواند نشانه عفونت جدی‌تر باشد. فوراً با پزشک تماس بگیرید اگر کودک:
- زیر ۳ ماه است و تب ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر دارد.
- زیر ۲ سال است و تب ۳۸ درجه یا بالاتر بیش از ۱ روز ادامه دارد.
- بالای ۲ سال است و تب ۳۸ درجه یا بالاتر بیش از ۳ روز طول کشیده است.
- تب بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد دارد.
- خس خس سینه دارد اما سابقه آسم ندارد.
- گریه می‌کند و آرام نمی‌شود.
- به سختی بیدار می‌شود.
- تشنج کرده است.
- تب و بثورات پوستی (راش) دارد.
بیشتر بخوانید: شربت ضدسرفه آیورامی کودکان ـ نحوه مصرف + ۳ عوارض
درمان سرفه خلط دار در کودکان ( برای سرفه کودکان چی خوبه؟)
سرفه خلط دار در کودکان، اغلب به دلیل عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا تحریکات ساده تنفسی ایجاد می‌شود و معمولاً با مراقبت‌های خانگی قابل کنترل است. هدف اصلی درمان، کمک به خروج خلط و کاهش التهاب گلو است، نه سرکوب کامل سرفه که نقش دفاعی بدن در پاکسازی راه‌های هوایی را دارد. روش‌های موثر بر اساس علت زمینه‌ای عبارتند از:
- معاینه تخصصی توسط پزشک اطفال یا فوق‌تخصص ریه
- درمان علت زمینه‌ای مانند رفلاکس یا آلرژی
- نبولایزر با سرم نمکی یا داروی بازکننده راه هوایی
- شربت خلط‌آور یا ضدسرفه با تجویز پزشک
- آنتی‌بیوتیک‌ها در عفونت‌های باکتریایی
- داروهای استنشاقی کورتیکواستروئیدی برای آسم
- مصرف آنتی‌هیستامین‌ها در صورت وجود آلرژی
هرگز دارو را بدون مشورت پزشک به کودک ندهید، به‌ویژه در سنین زیر ۶ سال. اگر سرفه با تب بالا، تنگی نفس یا ضعف شدید همراه بود، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
شربت گیاهی ضد سرفه و خلط آور کودکان (قوی‌ترین داروی گیاهی ضد سرفه کودکان)
انتخاب بهترین شربت برای سرفه خلط دار در کودکان به سن، شدت علائم و علت زمینه‌ای (مانند عفونت ویروسی یا آلرژی) بستگی دارد. رایج‌ترین فرم‌های دارویی تجویزی شامل قطره برای نوزادان زیر یک سال و شربت برای کودکان بالای یک سال است. شربت‌های گیاهی معمولاً ایمن‌تر و با عوارض کمتر هستند اما هیچ دارویی بدون تجویز پزشک نباید استفاده شود. اگر سرفه بیش از چند روز طول بکشد، با تب، تنگی نفس یا خلط خونی همراه باشد، فوراً به متخصص اطفال مراجعه کنید. در ادامه، چند شربت گیاهی ضد سرفه و خلط آور برای کودکان معرفی می‌کنیم.
- شربت پروسپان: مناسب برای نوزادان و کودکان زیر یک سال؛ حاوی عصاره گیاهی عشقه (پیچک) با خواص خلط‌آور، ضدالتهابی، آنتی‌باکتریال و ضد ویروسی است. این شربت التهاب مجاری تنفسی را کاهش می‌دهد و به خروج خلط کمک می‌کند، به‌ویژه در برونشیت.
- شربت پدی‌کاف: برای کودکان بالای یک سال مناسب است و ترکیبی گیاهی از عشقه، ختمی و آویشن با اثرات ضدالتهابی، اسپاسم زدایی برونش‌ها، ضدباکتریایی، ضدقارچی و ضد ویروسی است.
- شربت کاف‌استاپ باریج اسانس: این شربت مناسب کودکان ۱ تا ۲ سال و حاوی آویشن و عشقه به عنوان خلط‌آور قوی و آنتی‌بیوتیک گیاهی است. همچنین به گشاد شدن مجاری تنفسی، رفع التهاب و بهبود برونشیت کمک می‌کند.
- شربت کالیک اطفال: بهترین گزینه برای کودکان بالای ۳ سال محسوب می‌شود. ترکیبات آن شامل شیرین بیان، آویشن و عسل است. این شربت اثرات خلط‌آور دارد و گلودرد را تسکین می‌دهد. همچنین در کاهش مدت سرماخوردگی یا آنفلوآنزا موثر است.
در جدول زیر، دوز و نحوه مصرف قوی‌ترین داروی گیاهی ضد سرفه کودکان آورده شده است.
|
نام شربت |
سن مناسب |
دوز مصرف |
نکات مهم |
|
پروسپان |
نوزادان و کودکان زیر 1 سال |
2.5 سی سی، 2 بار در روز |
فقط با تجویز پزشک مصرف شود |
|
پدی کاف |
کودکان بالای 1 سال |
طبق دستور پزشک |
دوز دقیق بر اساس وزن؛ برای سنین بالاتر افزایش می‌یابد |
|
کاف استاپ باریچ اسانس |
کودکان 1 تا 2 سال |
طبق دستور پزشک |
همراه با 1 لیوان آب مصرف شود |
|
شربت کالیک |
کودکان بالای 3 سال |
10 میلی‌لیتر، 3 تا 4 بار در روز |
فقط با تجویز پزشک مصرف شود |
این شربت‌ها گیاهی هستند و اغلب بدون عوارض اما برای کودکان زیر ۶ سال، دوز دقیق را باید پزشک متخصص تعیین کند. از مصرف خودسرانه اجتناب کنید و درمان‌های خانگی مانند عسل با آب گرم یا غرغره آب نمک را به عنوان مکمل در نظر بگیرید.
آنتی بیوتیک برای سرفه‌های خلط دار کودکان
آنتی بیوتیک‌ها فقط در مواردی تجویز می‌شوند که پزشک با معاینه، آزمایش یا علائم بالینی تایید کند سرفه خلط دار ناشی از عفونت باکتریایی (مانند ذات‌الریه باکتریایی، برونشیت باکتریایی یا سینوزیت باکتریایی) است. بیش از ۹۰٪ سرفه‌های خلط دار کودکان ویروسی هستند (سرماخوردگی، برونشیت ویروسی، آنفلوآنزا) و آنتی بیوتیک نه تنها بی‌فایده، بلکه مضر است.
درمان فوری سرفه شبانه کودکان
سرفه شبانه در کودکان اغلب به دلیل خشکی هوا، ترشح پشت حلق، آلرژی یا عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی تشدید می‌شود. این سرفه‌ها نه تنها خواب کودک را مختل می‌کنند، بلکه والدین را نیز نگران می‌سازند. خوشبختانه، با چند اقدام ساده و فوری در خانه می‌توان علائم را به‌طور قابل توجهی کاهش داد و خواب آرام‌تری برای کودک فراهم کرد.
شست‌وشوی بینی با سرم نمکی (سالین) یکی دیگر از روش‌های ایمن و موثر است. این کار ترشحات بینی و پشت حلق را پاک می‌کند و از ریزش آن‌ها به گلو جلوگیری می‌کند.
نوشیدنی‌های گرم مانند چای بابونه، آب ولرم یا شیر گرم قبل از خواب، گلو را نرم کرده و سرفه را تسکین می‌دهند. برای کودکان بالای ۱۲ ماه، مصرف نصف تا یک قاشق چای‌خوری عسل خالص (در آب گرم یا به‌تنهایی) یکی از موثرترین راه حل‌های طبیعی و ایمن برای کاهش سرفه شبانه است اما تحت هیچ شرایطی به کودکان زیر ۱۲ ماه عسل ندهید زیرا خطر بوتولیسم دارد.
با این حال، اگر سرفه شبانه با خس خس سینه، تب بالای ۳۸.۵ درجه، تنگی نفس، رنگ پریدگی، استفراغ یا بی‌قراری شدید همراه بود، فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. سرفه مداوم شبانه ممکن است نشانه‌ای از آسم، رفلاکس معده، عفونت باکتریایی یا بیماری‌های جدی‌تر باشد و نیاز به ارزیابی تخصصی دارد.
درمان خانگی سرفه خلط دار کودکان
سرفه خلط‌دار در کودکان اغلب ناشی از تجمع ترشحات در مجاری تنفسی است که به دنبال سرماخوردگی، عفونت ویروسی یا آلرژی ایجاد می‌شود. در این شرایط، بدن از طریق سرفه تلاش می‌کند خلط را خارج کند تا راه‌های هوایی باز بماند. درمان‌های خانگی می‌توانند به رقیق شدن خلط، کاهش التهاب گلو و بهبود تنفس کمک کنند.
- افزایش مصرف مایعات: نوشیدن مایعات بیشتر به تسکین گلودرد کمک می‌کند و خلط ریه‌ها را رقیق‌تر کرده، خروج آن را با سرفه آسان‌تر می‌سازد.
- استراحت در وضعیت نیمه نشسته: استراحت کافی به بهبود کودک کمک می‌کند اما احتقان ممکن است خواب را سخت کند. سر تخت را با قرار دادن چند بالش زیر تشک کمی بالا ببرید تا کودک راحت‌تر بخوابد.
- افزودن رطوبت به هوا: حمام یا دوش آب گرم می‌تواند تنفس را آسان‌تر کند. همچنین، استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق کودک در طول شب بسیار موثر است.
- حذف محرک‌ها: دود سیگار، گرد و غبار یا آلرژن‌ها را از محیط کودک دور کنید.
درمان سرفه خلط دار در کودکان در طب سنتی
درمان سرفه خلط‌دار در کودکان بر پایه طب سنتی باید با احتیاط کامل و تحت نظارت پزشک انجام شود زیرا شواهد علمی در مورد اثربخشی و ایمنی بسیاری از گیاهان دارویی در کودکان محدود است.
از مصرف خودسرانه شیرین بیان در کودکان به شدت خودداری کنید زیرا می‌تواند باعث افزایش فشار خون، کاهش پتاسیم خون و عوارض جدی شود. همچنین، هیچ مکمل گیاهی، دمنوش یا عرق گیاهی مانند آویشن غلیظ، ختمی، پونه و... بدون تجویز دقیق پزشک متخصص طب سنتی یا اطفال نباید به کودک داده شود.
غذای مناسب برای سرفه کودک چیست؟
تغذیه کودک باید سبک، مقوی و سرشار از مواد مغذی باشد تا بدن بتواند با عفونت و التهاب بهتر مقابله کند. انتخاب مواد غذایی مناسب می‌تواند به تسکین گلو، کاهش تحریکات و تقویت سیستم ایمنی کمک کند. در ادامه، چند مورد از انواع غذاهای مناسب برای سرفه کودک را معرفی می‌کنیم.
- نشاسته برای سرفه کودکان: نشاسته درمان قطعی سرفه نیست اما نوشیدنی ولرمِ آن می‌تواند اثر آرامش‌بخش داشته باشد. برای تهیه، یک قاشق چای خوری نشاسته را در آب سرد حل کرده و روی حرارت ملایم کمی غلیظ کنید. پس از ولرم شدن، می‌توان آن را مصرف کرد. افزودن عسل تنها برای کودکان بالای یک سال مجاز است.
- شیر و زردچوبه برای درمان سرفه کودک: شیر ولرم به‌طور موقت گلودرد را کاهش می‌دهد. با این حال، شواهد علمی کافی درباره اثر زردچوبه در درمان سرفه کودکان وجود ندارد. اگر کودک به لبنیات حساسیت دارد، از مصرف شیر خودداری شود. این ترکیب تنها خاصیت تسکینی دارد و جایگزین درمان دارویی نیست.
- بارهنگ: در منابع طب سنتی، بارهنگ به‌عنوان نرم‌کننده گلو معرفی شده است اما مطالعات علمی کافی درباره اثربخشی آن در کودکان وجود ندارد. در صورت تمایل به استفاده، حتماً با پزشک مشورت کرده و از فرآورده‌های استاندارد و دوز مناسب سنی بهره بگیرید.
- جوشانده عناب: عناب به دلیل داشتن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی می‌تواند در بهبود حال عمومی کودک موثر باشد. جوشانده رقیق و ولرم آن به تامین مایعات کمک می‌کند اما شواهد علمی قوی درباره اثر ضدسرفه آن وجود ندارد. برای کودکانی که بیماری زمینه‌ای دارند، حتماً با پزشک مشورت کنید.
- میوه‌های تازه: میوه‌هایی مانند سیب، گلابی و موز منبع خوبی از ویتامین‌ها و مواد آنتی‌اکسیدان هستند. مصرف آن‌ها باعث تقویت سیستم ایمنی و تامین رطوبت بدن می‌شود. آب سیب یا پوره سیب کم شیرین به‌صورت ولرم می‌تواند به نرم شدن گلو کمک کند. البته این مواد درمان مستقیم سرفه نیستند و فقط نقش حمایتی دارند.
- سوپ‌های گرم: سوپ مرغ یا سوپ سبزیجات از بهترین غذاها برای دوران سرفه هستند. این سوپ‌ها باعث تسکین گلو و رقیق شدن خلط می‌شوند و بدن را هیدراته نگه می‌دارند. بهتر است از ادویه‌های تند و چربی زیاد در تهیه سوپ خودداری شود تا گلو تحریک نشود.
- به دانه: خیساندن به دانه در آب موجب آزاد شدن موسیلاژ می‌شود که لایه‌ای محافظ روی گلو ایجاد کرده و از سرفه و تحریک جلوگیری می‌کند. این روش خانگی در کاهش سوزش و خشکی گلو نقش حمایتی دارد.
سخن پایانی
سرفه خلط‌دار که به آن سرفه مولد نیز می‌گویند، هر سرفه‌ای است که مخاط یا خلط تولید می‌کند. برای درمان سرفه خلط دار در کودکان، همه درمان‌ها مناسب نیستند. بنابراین خودسرانه به کودکتان هیچ دارویی ندهید.
