تغذیه دوران شیردهی مادر، مناسب‌ترین چیست؟
لطفاً رژیم تغذیه ای مناسبی را برای من و دخترم بگویید تا دخترم از لحاظ قدی و بنیه خوب شود.
پرسش: دختری 9 ماهه دارم. من و شوهرم از لحاظ قدی متوسط هستیم. لطفاً رژیم تغذیه ای مناسبی را برای من و دخترم بگویید تا دخترم از لحاظ قدی و بنیه خوب شود. در ضمن خودم خیلی احساس خستگی می کنم از چه منابع غذایی استفاده کنم.
پاسخ: در ابتدا کمی راجع به تغذیه کودک در ماه نهم برای تان توضیح می دهم: همان طور که می دانید بهترین زمان شروع غذای کمکی در بچه های سالم پایان ۶ ماهگی، یعنی ابتدای هفت ماهگی است و رعایت ترتیب مصرف در غذاهای کمکی از اهمیت خاصی برخوردار است.
با توجه به این که کودک تان ۹ ماهه است تا به حال باید فرنی با آرد برنج، حریره بادام، سوپ، زرده تخم مرغ آب پز، سبزی های نشاسته ای مثل سیب زمینی، کدو حلوایی و نخود فرنگی (نخود سبز) درون سوپ و به صورت پوره به برنامه غذایی کودک وارد شده باشد.
توجه:
- سیب زمینی را بعد از شستن باید پخت، سپس پوست آن را جدا کرد و سیب زمینی پخته شده را به سوپ اضافه کرد.
- بعد از پوست کندن سیب زمینی اگر بخشی از آن سبز رنگ بود، باید آن را جدا کرد و دور انداخت و بقیه سیب زمینی را که سالم و زرد رنگ است به سوپ کودک اضافه کرد.
- معمولاً یک چهارم سیب زمینی برای هر وعده سوپ و یک سیب زمینی متوسط برای سوپ تمام روز کافی است.
- یک تکه کوچک از کدو حلوایی به اندازه یک قوطی کبریت برای سوپ تمام روز کفایت می کند.
- استفاده از گوجه فرنگی به سوپ به فاصله سه روز از اضافه کردن یک نوع سبزی اشکالی ندارد.
- بعد از سوپ ظهر و شب می توان یک قاشق مرباخوری ماست هم به کودک داد و مقدار آن را به تدریج و برحسب تمایل او اضافه کرد.
- بهتر است ماست با سوپ مخلوط نشود تا شیرخوار، با طعم خود ماست آشنا شود. ولی اگر شیرخوار مخلوط ماست با سوپ را دوست داشت این کار بلامانع است.
به عنوان مثال 3 نوع سوپ که تنوع موادغذایی در محتویات آن رعایت شده است ذکر می شود.
۱- گوشت مرغ، هویج، برنج، جعفری و سیب زمینی.
2- گوشت گوسفند، لوبیا سبز، برنج، گشنیز، گوجه فرنگی.
۳- گوشت گوساله، کدو حلوایی، جعفری، سیب زمینی و گوجه فرنگی.
اضافه کردن کمی پیاز رنده شده یا خرد شده به سوپ برای از بین بردن بوی مرغ یا گوشت اشکالی ندارد. هم چنین افزودن چند قطره آب لیموترش تازه یا آب نارنج تازه به سوپ و غذای کمکی، هم آن را خوش طعم می کند و هم جذب آهن را افزایش می دهد.
دو هفته آخر ماه هشتم
برنامه غذایی کودک در دو هفته آخر ماه هشتم زندگی:
صبح: 3 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره + نصف زرده تخم مرغ
۱۰ صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره
ظهر: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست
عصر: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره
شب: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست.
طرز تهیه پوره سیب زمینی:
یک سیب زمینی متوسط را بعد از شستن کامل با پوست می پزیم. بعد از پخته شدن، پوست آن را جدا و سپس سیب زمینی را همراه با یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع نرم می کنیم، کم کم به آن شیر پاستوریزه ای که قبلاً جوشانده شده باشد اضافه کرده تا به نرمی و غلظت دل خواه برسد.
طرز تهیه پوره هویج:
پوره هویج هم مثل پوره سیب زمینی تهیه می شود با این تفاوت که اول یک هویج متوسط را به طور کامل شسته و پوسته کنده و آن گاه با کمی آب می پزند و بعد از آن، کره یا روغن و شیر را اضافه می کنند.
برای تنوع بخشیدن به غذای کودک، باید هر چند روز یک بار، مواد تشکیل دهنده سوپ را تغییر داد. هر سه روز یک بار می توان جو، بلغور گندم و رشته فرنگی را که قبلاً پخته و نرم شده است، به اندازه یک قاشق مرباخوری به سوپ اضافه کرد.
بعد از اضافه کردن جو، گندم و... بهتر است به اندازه یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع به سوپ اضافه نمود. افزودن کره یا روغن مایع به غذای شیرخوار به ویژه شیرخوارانی که رشد کافی ندارند به رشد آنان کمک می کند.
از سبزیهای نشاسته ای و یا سایر سبزی ها می توان پوره تهیه کرد و به جای یک وعده فرنی، صبح یا عصر از پوره استفاده نمود.
دو هفته اول ماه نهم
در این زمان می توانحبوبات را نیز به سوپ شیرخوار اضافه کرد.
به طور معمول تغذیه حبوبات از عدس و ماش که هضم آسان تری دارند شروع می شود.
- در صورت امکان می توان جوانه عدس یا ماش را به محتویات سوپ افزود.
- در مورد سایر حبوبات مثل لوبیا چیتی، لوبیا قرمز و... بهتر است قبلاً آن ها را خیسانده، سپس پوست شان را جدا کرده و بعد از پختن، به سوپ افزود.
- هر سه روز یک بار می توان نوع حبوبات را تغییر داد.
- اگر از آرد حبوبات استفاده می شود، یک قاشق مرباخوری سرصاف کافی است.
- اضافه کردن کره یا روغن مایع به سوپ، به اندازه یک قاشق مرباخوری، برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی گیرند توصیه می شود.
دو هفته آخر ماه نهم
در این دو هفته، بایدمیوه را به صورت آب میوه تازه و در منزل، تهیه کرد، هم چنین باید از میوه های فصل باشد.
در ابتدا و در روز اول، تغذیه شیرخوار را با یک قاشق مرباخوری آب میوه، همراه با یک قاشق مرباخوری آب سالم و ساده شروع کرده و کم کم به ۶ قاشق مرباخوری آب میوه خالص در روزهای بعد رسانید. آب میوه را می توان روزانه، بعد از فرنی یا حریره در ساعت ۱۰ صبح به شیرخوار داد.
برنامه غذای شیرخوار در اواخر ماه نهم
صبح: 3 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره + نصف زرده تخم مرغ
۱۰ صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره یا پوره + ۶ قاشق مرباخوری آب میوه فصل
ظهر: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست
عصر: ۳ قاشق مرباخوری پوره یا فرنی و یا حریره
شب: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ +2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست
توجه:
تا یک سالگی استفاده از کیوی، انواع توت( توت سفید، توت فرنگی و تمشک)، خربزه آلبالو و گیلاس به علت ایجاد حساسیت در شیرخوار توصیه نمی شود.
کوتاهی قد کودکان ممکن است در دو مرحله‌ی قبل از تولد(مرحله‌ی جنینی) و پس از تولد و یا در هر دو مقطع اتفاق بیفتد. در دوران بارداری، مادر نقش مهمی در این رابطه ایفا می کند. طوریکه مصرف ناکافی ریزمغذی‌ها به انضمام نوشیدن الکل و استعمال دخانیات در دوران بارداری به رشد ناکافی و کم‌وزنی کودک در هنگام تولد می‌انجامد. بنابراین، مکمل یاری غذایی و اجتناب از الکل و سیگار برای چنین مادرانی ضروری خواهد بود.
علاوه بر انرژی، وجود چندین اسید چرب ضروری (که در اغلب چربی‌ها، به ویژه در چربی ماهی و روغن‌های گیاهی وجود دارند)، به انضمام چندین اسید آمینه‌ی ضروری (که در ساختمان پروتئین‌ها وجود دارند) برای رشد و نمو کافی کودکان لازم است.
مصرف طولانی مدت غذاهایی که پروتئین آن‌ها کیفیت پایینی داشته و در نتیجه تمام اسیدهای آمینه‌ی ضروری را به حد کافی برای بدن کودک تأمین نکند، به کندی یا توقف رشد کودک می‌انجامد. البته مصرف غذاهایی که چربی زیادی داشته باشند نیز موجب می‌شود که پروتئین‌ها در حد نیاز، به بدن کودکان نرسند و همین برای رشد آن‌ها مشکل‌ساز خواهد بود.
علاوه بر انرژی (که بخش مهمی از آن از کربوهیدرات‌ها یعنی قندهای ساده و مرکب تامین می‌شود) و چربی و پروتئین، (که این سه به نام درشت مغذی‌ها شناخته می‌شوند) دریافت کافی ریزمغذی‌های مختلف یعنی ویتامین‌ها و املاح نیز برای رشد کافی و مناسب کودکان ضروری است.
نقش چندین ریزمغذی در تأمین رشد کافی کودکان شناخته شده است. اما این که کدام یک از آن‌ها بیش‌ترین تاثیر را در تاخیر و کندی رشد کودکان دارد، هنوز مشخص نیست.
کمبود روی (حتی کمبود متوسط یا خفیف) در کاهش رشد قدی کودکان نقش دارد. کمبود متوسط تا شدید ویتامین A، آهن، کلسیم و ید نیز در تاخیر رشد کودکان نقش شناخته شده‌ای دارند.
کمبود روی تا حدود زیادی به ناکافی بودن آن در رژیم غذایی، جذب ناکافی آن از رژیم غذایی یا اختلال جذب و از دست رفتن روی از بدن (مثلاً در هنگام اسهال) بستگی دارد.
در اوایل قرن بیستم، کمبود شدید روی به عنوان وضعیتی تعریف شد که وجوه مشخصه‌ی آن عبارت‌اند از: کوتاهی قد، کمی رشد غدد بدن (به ویژه غدد جنسی)؛ اختلال عمل کرد ایمنی، اختلالات پوستی، نقص عمل کرد شناختی و بی‌اشتهایی می‌باشند. کمبود روی حدود یک سوم از جمعیت دنیا را مبتلا کرده و مسئول ۱۶درصد از عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی، ۱۸ درصد ابتلا به مالاریا و ۱۰درصد بیماری‌های اسهالی است و در مجموع ۴/۱درصد (۸/۰میلیون) از موارد مرگ و ۲۸ میلیون مورد از «تاخیر رشد کودکان» در دنیا مربوط به کمبود روی است. البته کمبود شدید نادر بوده و اغلب موارد کمبود خفیف و متوسط هستند. منابع مهم روی عبارت ازگوشت‌ها، حبوبات، مغزها و غلات کامل هستند.
مشخص شده که خوردن غذاهای حیوانی به همراه مکمل‌های غذایی دیگر در مقابله با کاهش رشد کودکان مؤثر است. دلایلی وجود دارد که در بعضی شرایط مصرف شیر (بهترین منبع کلسیم) میزان رشد کودکان را بهبود می‌بخشد. افزایش قد جوانان ژاپنی از سال ۱۹۷۰- ۱۹۵۰با افزایش مقدار کلسیم دریافتی آن‌ها (از کم‌ترین مقدار دریافت در دنیا به ۶۰۰ میلی‌گرم در روز) مربوط بود.
کمبودهای غذایی در دوران کودکی، حتی در صورتی که مکمل‌های ویتامینی و غذایی در ابتدای خردسالی کودک به او داده شده باشند هم نمی‌توانند از کوتاهی قد او جلوگیری کنند.در کودکان «از رشد مانده» دادن یکی یا برخی از مکمل‌ها تأثیر چندانی نخواهد داشت، بلکه توصیه می‌شود از مخلوط مکمل‌ها استفاده شود.
با توجه به مطالب ذکر شده، مصرف غذا در حد متعادل و مناسب و از تمام گروه‌های غذایی بسیار مهم می باشد.
نان و غلات از منابع با ارزش برای تامین انرژی، در برگیرنده‌ی بخشی از پروتئین مورد نیاز، برخی ویتامین‌های ضروری و بعضی املاح مهم برای بدن هستند. متاسفانه در غلات و به ویژه در پوسته‌ی غلات، علاوه بر تمام مواد با ارزش، موادی هم به نام فیتات وجود دارند که از جذب آهن، کلسیم و روی تا حدود زیادی جلوگیری می‌کنند. ولی اگر خمیر نان سبوس‌دار به خوبی تخمیر شود و از جوش شیرین برای ورآمدن آن استفاده نشود، مقدار زیادی از فیتات موجود در آن تجزیه شده و به مواد قابل جذب تبدیل می‌شود و در نتیجه مقدار جذب املاح نان به حداکثر می‌رسد. مشخص شدهمصرف نان‌هایی که به خوبی تخمیر نشده‌اند، به علت ممانعت از جذب املاح و به ویژه روی، باعث کوتاهی قد می‌شوند.
گروه بعدی غذاها، سبزیجات و میوه‌جات هستند که تامین‌کننده بسیاری از املاح و ویتامین‌ها و از جمله پیش‌سازهای ویتامین A می باشند.
گروه شیر و لبنیات، با فراهم کردن اسیدهای چرب، پروتئین‌های مرغوب، برخی ویتامین‌های بسیار باارزش و بسیاری از املاح به خصوص کلسیم، در تامین سلامت و رشد کودکان نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.
آخرین گروه غذایی یعنی گوشت‌ها، حبوبات و تخم‌مرغ با تامین پروتئین‌ها، املاح (به‌ویژه آهن برای جلوگیری از کم خونی )، و برخی ویتامین‌ها از جمله ویتامین B12 (که برای خون‌سازی فوق‌العاده ضروری بوده و تنها در غذاهای حیوانی یافت می‌شود)، برای بدن ضروری هستند.
عده‌ی کمی از افراد در دنیا به گیاهخواری روی می‌آورند، غافل از آن که ساختمان دندان‌ها و دستگاه گوارش انسان و نیاز او به مواد مغذی موجود در گوشت‌ها، نیاز انسان به مصرف گوشت‌ها را غیرقابل انکار می‌سازد. برعکس عده‌ای نیز در مصرف مواد گوشتی افراط می کنند و از مصرف سایر مواد غذایی غافل می شوند که این خود می‌تواند مشکل ساز باشد.
سرعت رشد قدی در دختران، در کنار دیگر عوامل، به میزان ترشح هورمون رشد و هورمون جنسی استروژن نیز مربوط می‌شود.هورمون رشد باعث افزایش رشد، به خصوص در استخوان‌ها و غضروف می‌شود، ولی هورمون جنسی زنانه (استروژن) سبب بسته شدن مرکز رشد استخوانی و کاهش رشد استخوان می‌شود. به همین دلیل است که بعد از شروع قاعدگی، سرعت رشد قدی در دختران کندتر می‌شود و معمولاً قد دختران در این زمان بیش از ۶ سانتیمتر افزایش نمی‌یابد.
البته طول مدت رشد قدی در پسرها طولانی‌تر از دخترها است، به‌طوری که معمولاً مردها قد بلندتر از زن‌ها می‌شوند. جهش رشد معمولاً در دختران (در حدود۱۱- ۱۰سالگی) حداقل ۲ سال زودتر از پسران اتفاق می‌افتد که مربوط به دوران بلوغ بوده و بسیار چشم‌گیر است، به گونه‌ای که در مدت یک سال میزان رشد ۲ برابر می‌شود. جهش رشد قدی و حداکثر افزایش آن، معمولاً یک سال قبل از شروع عادت ماهانه اتفاق می‌افتد.
بهترین توصیه برای رشد قدی دختران نوجوان این است که از توجه زیاد به مطالب مربوط به جنسیت بپرهیزند، چرا که هیجانات جنسی باعث ترشح بیش‌تر هورمون‌های جنسی و در نتیجه شروع زودتر قاعدگی و بلوغ زودرس می شود. همانطور که در بالا اشاره شد،افزایش هورمون جنسی زنانه و بلوغ زودرس باعث بسته شدن زودرس اپی فیز استخوان‌های بلند(مرکز رشد استخوانی) و در نتیجه کوتاهی قد در دختران می‌شود.
این نکته مسلم است که مدتی پس از بلوغ و حداکثر حدود سن ۲۰ سالگی رشد قدی متوقف می‌گردد. امروزه تبلیغات زیادی در دنیا و از جمله در کشور ما درباره‌ی افزایش دادن قد در جوانان به چشم می‌خورد. با توجه به این مسئله که پس از دوران بلوغ و بسته شدن مرکز رشد استخوانی، احتمال افزایش قدی وجود نخواهد داشت، دروغین بودن چنین ادعاهایی مشخص می‌شود.
ضمناً برخی از افراد سودجو مدعی می‌شوند که تزریق برخی هورمون‌ها یا دیگر مواد، از ترشح استروژن در بدن دختران نوجوان جلوگیری می‌کنند و در نتیجه به مدت زمان رشد قدی آن‌ها اضافه می‌گردد. این نکته نیز از نظر علمی هنوز مورد اثبات قرار نگرفته و استفاده از این مواد ممکن است ضررها و لطمات جبران ناپذیری را به بدن دختران وارد سازد.
استفاده‌ی نابجا و نادرست از مکمل‌های غذایی اعم از ویتامین‌ها، املاح، پروتئین‌ها یا کربوهیدرات‌ها، چه به منظور افزایش رشد قدی و چه برای بدنسازی، بدون مشاوره با متخصص تغذیه یا پزشک ممکن است علاوه بر اینکه نتایج دلخواه را به ارمغان نیاورد، موجب وارد آمدن لطمه به سلامت و رشد و نمو افراد در حال رشد نیز گردد.
یادآوری می‌شود که بسیاری از املاح در جذب با یکدیگر رقابت می کنند، لذا مصرف نابجای مکمل یک عنصر به جذب عنصر دیگر می تواند برای بدن مضر باشد.
در ضمن مصرف زیاد برخی از املاح و ویتامین‌ها، مسمومیت‌زا و مختل‌کننده‌ی نظم بدن بوده و قابل توصیه نیستند.
صدمات و لطماتی که با اجرای رژیم‌های نامناسب (که موادی را کمتر یا زیادتر از حد به بدن می رسانند) به بدن وارد می‌شود بسیار قابل اهمیت و گاه غیرقابل جبران است.
ضایعاتی که بر کبد، کلیه، دستگاه‌های حیاتی بدن از جمله سیستم عصبی و دستگاه قلب و عروق ممکن است تحمیل شود، باید کاملاً مورد توجه باشد.
پاسخ: در ابتدا کمی راجع به تغذیه کودک در ماه نهم برای تان توضیح می دهم: همان طور که می دانید بهترین زمان شروع غذای کمکی در بچه های سالم پایان ۶ ماهگی، یعنی ابتدای هفت ماهگی است و رعایت ترتیب مصرف در غذاهای کمکی از اهمیت خاصی برخوردار است.
با توجه به این که کودک تان ۹ ماهه است تا به حال باید فرنی با آرد برنج، حریره بادام، سوپ، زرده تخم مرغ آب پز، سبزی های نشاسته ای مثل سیب زمینی، کدو حلوایی و نخود فرنگی (نخود سبز) درون سوپ و به صورت پوره به برنامه غذایی کودک وارد شده باشد.
توجه:
- سیب زمینی را بعد از شستن باید پخت، سپس پوست آن را جدا کرد و سیب زمینی پخته شده را به سوپ اضافه کرد.
- بعد از پوست کندن سیب زمینی اگر بخشی از آن سبز رنگ بود، باید آن را جدا کرد و دور انداخت و بقیه سیب زمینی را که سالم و زرد رنگ است به سوپ کودک اضافه کرد.
- معمولاً یک چهارم سیب زمینی برای هر وعده سوپ و یک سیب زمینی متوسط برای سوپ تمام روز کافی است.
- یک تکه کوچک از کدو حلوایی به اندازه یک قوطی کبریت برای سوپ تمام روز کفایت می کند.
- استفاده از گوجه فرنگی به سوپ به فاصله سه روز از اضافه کردن یک نوع سبزی اشکالی ندارد.
- بعد از سوپ ظهر و شب می توان یک قاشق مرباخوری ماست هم به کودک داد و مقدار آن را به تدریج و برحسب تمایل او اضافه کرد.
- بهتر است ماست با سوپ مخلوط نشود تا شیرخوار، با طعم خود ماست آشنا شود. ولی اگر شیرخوار مخلوط ماست با سوپ را دوست داشت این کار بلامانع است.
به عنوان مثال 3 نوع سوپ که تنوع موادغذایی در محتویات آن رعایت شده است ذکر می شود.
۱- گوشت مرغ، هویج، برنج، جعفری و سیب زمینی.
2- گوشت گوسفند، لوبیا سبز، برنج، گشنیز، گوجه فرنگی.
۳- گوشت گوساله، کدو حلوایی، جعفری، سیب زمینی و گوجه فرنگی.
اضافه کردن کمی پیاز رنده شده یا خرد شده به سوپ برای از بین بردن بوی مرغ یا گوشت اشکالی ندارد. هم چنین افزودن چند قطره آب لیموترش تازه یا آب نارنج تازه به سوپ و غذای کمکی، هم آن را خوش طعم می کند و هم جذب آهن را افزایش می دهد.
دو هفته آخر ماه هشتم
برنامه غذایی کودک در دو هفته آخر ماه هشتم زندگی:
صبح: 3 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره + نصف زرده تخم مرغ
۱۰ صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره
ظهر: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست
عصر: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره
شب: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست.
طرز تهیه پوره سیب زمینی:
یک سیب زمینی متوسط را بعد از شستن کامل با پوست می پزیم. بعد از پخته شدن، پوست آن را جدا و سپس سیب زمینی را همراه با یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع نرم می کنیم، کم کم به آن شیر پاستوریزه ای که قبلاً جوشانده شده باشد اضافه کرده تا به نرمی و غلظت دل خواه برسد.
طرز تهیه پوره هویج:
پوره هویج هم مثل پوره سیب زمینی تهیه می شود با این تفاوت که اول یک هویج متوسط را به طور کامل شسته و پوسته کنده و آن گاه با کمی آب می پزند و بعد از آن، کره یا روغن و شیر را اضافه می کنند.
برای تنوع بخشیدن به غذای کودک، باید هر چند روز یک بار، مواد تشکیل دهنده سوپ را تغییر داد. هر سه روز یک بار می توان جو، بلغور گندم و رشته فرنگی را که قبلاً پخته و نرم شده است، به اندازه یک قاشق مرباخوری به سوپ اضافه کرد.
بعد از اضافه کردن جو، گندم و... بهتر است به اندازه یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع به سوپ اضافه نمود. افزودن کره یا روغن مایع به غذای شیرخوار به ویژه شیرخوارانی که رشد کافی ندارند به رشد آنان کمک می کند.
از سبزیهای نشاسته ای و یا سایر سبزی ها می توان پوره تهیه کرد و به جای یک وعده فرنی، صبح یا عصر از پوره استفاده نمود.
دو هفته اول ماه نهم
در این زمان می توانحبوبات را نیز به سوپ شیرخوار اضافه کرد.
به طور معمول تغذیه حبوبات از عدس و ماش که هضم آسان تری دارند شروع می شود.
- در صورت امکان می توان جوانه عدس یا ماش را به محتویات سوپ افزود.
- در مورد سایر حبوبات مثل لوبیا چیتی، لوبیا قرمز و... بهتر است قبلاً آن ها را خیسانده، سپس پوست شان را جدا کرده و بعد از پختن، به سوپ افزود.
- هر سه روز یک بار می توان نوع حبوبات را تغییر داد.
- اگر از آرد حبوبات استفاده می شود، یک قاشق مرباخوری سرصاف کافی است.
- اضافه کردن کره یا روغن مایع به سوپ، به اندازه یک قاشق مرباخوری، برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی گیرند توصیه می شود.
دو هفته آخر ماه نهم
در این دو هفته، بایدمیوه را به صورت آب میوه تازه و در منزل، تهیه کرد، هم چنین باید از میوه های فصل باشد.
در ابتدا و در روز اول، تغذیه شیرخوار را با یک قاشق مرباخوری آب میوه، همراه با یک قاشق مرباخوری آب سالم و ساده شروع کرده و کم کم به ۶ قاشق مرباخوری آب میوه خالص در روزهای بعد رسانید. آب میوه را می توان روزانه، بعد از فرنی یا حریره در ساعت ۱۰ صبح به شیرخوار داد.
برنامه غذای شیرخوار در اواخر ماه نهم
صبح: 3 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره + نصف زرده تخم مرغ
۱۰ صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره یا پوره + ۶ قاشق مرباخوری آب میوه فصل
ظهر: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست
عصر: ۳ قاشق مرباخوری پوره یا فرنی و یا حریره
شب: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ +2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست
توجه:
تا یک سالگی استفاده از کیوی، انواع توت( توت سفید، توت فرنگی و تمشک)، خربزه آلبالو و گیلاس به علت ایجاد حساسیت در شیرخوار توصیه نمی شود.
کوتاهی قد کودکان ممکن است در دو مرحله‌ی قبل از تولد(مرحله‌ی جنینی) و پس از تولد و یا در هر دو مقطع اتفاق بیفتد. در دوران بارداری، مادر نقش مهمی در این رابطه ایفا می کند. طوریکه مصرف ناکافی ریزمغذی‌ها به انضمام نوشیدن الکل و استعمال دخانیات در دوران بارداری به رشد ناکافی و کم‌وزنی کودک در هنگام تولد می‌انجامد. بنابراین، مکمل یاری غذایی و اجتناب از الکل و سیگار برای چنین مادرانی ضروری خواهد بود.
علاوه بر انرژی، وجود چندین اسید چرب ضروری (که در اغلب چربی‌ها، به ویژه در چربی ماهی و روغن‌های گیاهی وجود دارند)، به انضمام چندین اسید آمینه‌ی ضروری (که در ساختمان پروتئین‌ها وجود دارند) برای رشد و نمو کافی کودکان لازم است.
مصرف طولانی مدت غذاهایی که پروتئین آن‌ها کیفیت پایینی داشته و در نتیجه تمام اسیدهای آمینه‌ی ضروری را به حد کافی برای بدن کودک تأمین نکند، به کندی یا توقف رشد کودک می‌انجامد. البته مصرف غذاهایی که چربی زیادی داشته باشند نیز موجب می‌شود که پروتئین‌ها در حد نیاز، به بدن کودکان نرسند و همین برای رشد آن‌ها مشکل‌ساز خواهد بود.
علاوه بر انرژی (که بخش مهمی از آن از کربوهیدرات‌ها یعنی قندهای ساده و مرکب تامین می‌شود) و چربی و پروتئین، (که این سه به نام درشت مغذی‌ها شناخته می‌شوند) دریافت کافی ریزمغذی‌های مختلف یعنی ویتامین‌ها و املاح نیز برای رشد کافی و مناسب کودکان ضروری است.
نقش چندین ریزمغذی در تأمین رشد کافی کودکان شناخته شده است. اما این که کدام یک از آن‌ها بیش‌ترین تاثیر را در تاخیر و کندی رشد کودکان دارد، هنوز مشخص نیست.
کمبود روی (حتی کمبود متوسط یا خفیف) در کاهش رشد قدی کودکان نقش دارد. کمبود متوسط تا شدید ویتامین A، آهن، کلسیم و ید نیز در تاخیر رشد کودکان نقش شناخته شده‌ای دارند.
کمبود روی تا حدود زیادی به ناکافی بودن آن در رژیم غذایی، جذب ناکافی آن از رژیم غذایی یا اختلال جذب و از دست رفتن روی از بدن (مثلاً در هنگام اسهال) بستگی دارد.
در اوایل قرن بیستم، کمبود شدید روی به عنوان وضعیتی تعریف شد که وجوه مشخصه‌ی آن عبارت‌اند از: کوتاهی قد، کمی رشد غدد بدن (به ویژه غدد جنسی)؛ اختلال عمل کرد ایمنی، اختلالات پوستی، نقص عمل کرد شناختی و بی‌اشتهایی می‌باشند. کمبود روی حدود یک سوم از جمعیت دنیا را مبتلا کرده و مسئول ۱۶درصد از عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی، ۱۸ درصد ابتلا به مالاریا و ۱۰درصد بیماری‌های اسهالی است و در مجموع ۴/۱درصد (۸/۰میلیون) از موارد مرگ و ۲۸ میلیون مورد از «تاخیر رشد کودکان» در دنیا مربوط به کمبود روی است. البته کمبود شدید نادر بوده و اغلب موارد کمبود خفیف و متوسط هستند. منابع مهم روی عبارت ازگوشت‌ها، حبوبات، مغزها و غلات کامل هستند.
مشخص شده که خوردن غذاهای حیوانی به همراه مکمل‌های غذایی دیگر در مقابله با کاهش رشد کودکان مؤثر است. دلایلی وجود دارد که در بعضی شرایط مصرف شیر (بهترین منبع کلسیم) میزان رشد کودکان را بهبود می‌بخشد. افزایش قد جوانان ژاپنی از سال ۱۹۷۰- ۱۹۵۰با افزایش مقدار کلسیم دریافتی آن‌ها (از کم‌ترین مقدار دریافت در دنیا به ۶۰۰ میلی‌گرم در روز) مربوط بود.
کمبودهای غذایی در دوران کودکی، حتی در صورتی که مکمل‌های ویتامینی و غذایی در ابتدای خردسالی کودک به او داده شده باشند هم نمی‌توانند از کوتاهی قد او جلوگیری کنند.در کودکان «از رشد مانده» دادن یکی یا برخی از مکمل‌ها تأثیر چندانی نخواهد داشت، بلکه توصیه می‌شود از مخلوط مکمل‌ها استفاده شود.
با توجه به مطالب ذکر شده، مصرف غذا در حد متعادل و مناسب و از تمام گروه‌های غذایی بسیار مهم می باشد.
نان و غلات از منابع با ارزش برای تامین انرژی، در برگیرنده‌ی بخشی از پروتئین مورد نیاز، برخی ویتامین‌های ضروری و بعضی املاح مهم برای بدن هستند. متاسفانه در غلات و به ویژه در پوسته‌ی غلات، علاوه بر تمام مواد با ارزش، موادی هم به نام فیتات وجود دارند که از جذب آهن، کلسیم و روی تا حدود زیادی جلوگیری می‌کنند. ولی اگر خمیر نان سبوس‌دار به خوبی تخمیر شود و از جوش شیرین برای ورآمدن آن استفاده نشود، مقدار زیادی از فیتات موجود در آن تجزیه شده و به مواد قابل جذب تبدیل می‌شود و در نتیجه مقدار جذب املاح نان به حداکثر می‌رسد. مشخص شدهمصرف نان‌هایی که به خوبی تخمیر نشده‌اند، به علت ممانعت از جذب املاح و به ویژه روی، باعث کوتاهی قد می‌شوند.
گروه بعدی غذاها، سبزیجات و میوه‌جات هستند که تامین‌کننده بسیاری از املاح و ویتامین‌ها و از جمله پیش‌سازهای ویتامین A می باشند.
گروه شیر و لبنیات، با فراهم کردن اسیدهای چرب، پروتئین‌های مرغوب، برخی ویتامین‌های بسیار باارزش و بسیاری از املاح به خصوص کلسیم، در تامین سلامت و رشد کودکان نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.
آخرین گروه غذایی یعنی گوشت‌ها، حبوبات و تخم‌مرغ با تامین پروتئین‌ها، املاح (به‌ویژه آهن برای جلوگیری از کم خونی )، و برخی ویتامین‌ها از جمله ویتامین B12 (که برای خون‌سازی فوق‌العاده ضروری بوده و تنها در غذاهای حیوانی یافت می‌شود)، برای بدن ضروری هستند.
عده‌ی کمی از افراد در دنیا به گیاهخواری روی می‌آورند، غافل از آن که ساختمان دندان‌ها و دستگاه گوارش انسان و نیاز او به مواد مغذی موجود در گوشت‌ها، نیاز انسان به مصرف گوشت‌ها را غیرقابل انکار می‌سازد. برعکس عده‌ای نیز در مصرف مواد گوشتی افراط می کنند و از مصرف سایر مواد غذایی غافل می شوند که این خود می‌تواند مشکل ساز باشد.
سرعت رشد قدی در دختران، در کنار دیگر عوامل، به میزان ترشح هورمون رشد و هورمون جنسی استروژن نیز مربوط می‌شود.هورمون رشد باعث افزایش رشد، به خصوص در استخوان‌ها و غضروف می‌شود، ولی هورمون جنسی زنانه (استروژن) سبب بسته شدن مرکز رشد استخوانی و کاهش رشد استخوان می‌شود. به همین دلیل است که بعد از شروع قاعدگی، سرعت رشد قدی در دختران کندتر می‌شود و معمولاً قد دختران در این زمان بیش از ۶ سانتیمتر افزایش نمی‌یابد.
البته طول مدت رشد قدی در پسرها طولانی‌تر از دخترها است، به‌طوری که معمولاً مردها قد بلندتر از زن‌ها می‌شوند. جهش رشد معمولاً در دختران (در حدود۱۱- ۱۰سالگی) حداقل ۲ سال زودتر از پسران اتفاق می‌افتد که مربوط به دوران بلوغ بوده و بسیار چشم‌گیر است، به گونه‌ای که در مدت یک سال میزان رشد ۲ برابر می‌شود. جهش رشد قدی و حداکثر افزایش آن، معمولاً یک سال قبل از شروع عادت ماهانه اتفاق می‌افتد.
بهترین توصیه برای رشد قدی دختران نوجوان این است که از توجه زیاد به مطالب مربوط به جنسیت بپرهیزند، چرا که هیجانات جنسی باعث ترشح بیش‌تر هورمون‌های جنسی و در نتیجه شروع زودتر قاعدگی و بلوغ زودرس می شود. همانطور که در بالا اشاره شد،افزایش هورمون جنسی زنانه و بلوغ زودرس باعث بسته شدن زودرس اپی فیز استخوان‌های بلند(مرکز رشد استخوانی) و در نتیجه کوتاهی قد در دختران می‌شود.
این نکته مسلم است که مدتی پس از بلوغ و حداکثر حدود سن ۲۰ سالگی رشد قدی متوقف می‌گردد. امروزه تبلیغات زیادی در دنیا و از جمله در کشور ما درباره‌ی افزایش دادن قد در جوانان به چشم می‌خورد. با توجه به این مسئله که پس از دوران بلوغ و بسته شدن مرکز رشد استخوانی، احتمال افزایش قدی وجود نخواهد داشت، دروغین بودن چنین ادعاهایی مشخص می‌شود.
ضمناً برخی از افراد سودجو مدعی می‌شوند که تزریق برخی هورمون‌ها یا دیگر مواد، از ترشح استروژن در بدن دختران نوجوان جلوگیری می‌کنند و در نتیجه به مدت زمان رشد قدی آن‌ها اضافه می‌گردد. این نکته نیز از نظر علمی هنوز مورد اثبات قرار نگرفته و استفاده از این مواد ممکن است ضررها و لطمات جبران ناپذیری را به بدن دختران وارد سازد.
استفاده‌ی نابجا و نادرست از مکمل‌های غذایی اعم از ویتامین‌ها، املاح، پروتئین‌ها یا کربوهیدرات‌ها، چه به منظور افزایش رشد قدی و چه برای بدنسازی، بدون مشاوره با متخصص تغذیه یا پزشک ممکن است علاوه بر اینکه نتایج دلخواه را به ارمغان نیاورد، موجب وارد آمدن لطمه به سلامت و رشد و نمو افراد در حال رشد نیز گردد.
یادآوری می‌شود که بسیاری از املاح در جذب با یکدیگر رقابت می کنند، لذا مصرف نابجای مکمل یک عنصر به جذب عنصر دیگر می تواند برای بدن مضر باشد.
در ضمن مصرف زیاد برخی از املاح و ویتامین‌ها، مسمومیت‌زا و مختل‌کننده‌ی نظم بدن بوده و قابل توصیه نیستند.
صدمات و لطماتی که با اجرای رژیم‌های نامناسب (که موادی را کمتر یا زیادتر از حد به بدن می رسانند) به بدن وارد می‌شود بسیار قابل اهمیت و گاه غیرقابل جبران است.
ضایعاتی که بر کبد، کلیه، دستگاه‌های حیاتی بدن از جمله سیستم عصبی و دستگاه قلب و عروق ممکن است تحمیل شود، باید کاملاً مورد توجه باشد.
منبع:
تبیان
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼