برنامه غذایی نوزاد، راهی برای رشد بهتر

پرسش: دختری هشت ماهه نیمه ای دارم ضعیف است او از سه ماهگی بخاطر کمی شیر مادر رشد درستی نداشت و ماهی ۱۰۰ گرم وزن اضافه می کرد شیر خشک هم نمی خورد و در 6 ماهگی ۵ کیلو ۶۵۰ گرم وزنش بود الان مدت ۱۰ روز است شیر گاو در ۵ وعده به او می دهیم آیا این شیر گاو برای بچه ضرر ندارد . الان موقع غذا خوردنش هم هست یک برنامه غذایی مناسب که بتواند باعث رشد بهتر بچه شود برای ما ارائه دهید. و بگویید بچه در این سن تا یک سالگی چه برنامه غذاییی باید داشته باشد؟

پاسخ: دوست محترم قبل از یک سالگی، نباید به کودک شیر گاو بدهید.

تعجب نکنید، زیرا بدن نوزاد به شیر مادر نیاز دارد، نه به شیر فرآوری نشده گاو. اگر مادری نمیتواند بنابر دلایلی به کودک خود شیر دهد بهتر است به دنبال شیر خشک غنی شده با آهن که از شیر معمولی درست شده باشد بگردد. این به معنای اجتناب کلی از مصرف شیر گاو نیست، بلکه بیانگر این است که مصرف شیر مادر و شیر خشک غنی از آهن در اولویت قراردارند. به عبارت دیگر شیر گاو بهترین منبع دربردارنده مواد غذایی برای نوزادان نیست.

حقیقت این است که در تولید شیرهای خشک، شیر گاو به عنوان منبع پروتئین، چربی و کربوهیدرات استفاده می شود. اما مواد دیگری نیز هنگام تولید به آن افزوده می شود.

اگر به جای شیر خشک، به نوزاد شیر گاو فرآوری نشده داده شود، بعد از مدتی ممکن است علایم کمبود بعضی از مواد مغذی نظیر آهن، اسیدهای چرب ضروری و ویتامین E ظاهر گردد. شیر گاو همچنین دارای مقادیر بیش از حد نیاز سدیم است که این مقدار اصلا برای نوزاد نیاز نیست. همچنین از آنجایی دستگاه گوارشی نوزاد هنوز تکامل نیافته است، لذا مصرف مقادیر زیاد پروتئین موجب از دست دادن خون از ناحیه روده ای معده ای و به تبع آن کاهش ذخیره آهن در بدن نوزاد گردد. بنابراین قبل از سن یک سالگی تنها مصرف شیر خشک فرآوری و غنی شده می تواند نیازهای تغذیه ای نوزادان را برآورده نماید.

کودکانی که دارای سابقه ابتلا به آلرژی یا دیابت وابسته به انسولین هستند، نباید به هیچ عنوان قبل از پایان یک سالگی، به غیر از شیر مادر و شیر خشک هیچ نوع شیری را مصرف نمایند.لازم است بدانید که شیر گاو یکی از مواد غذایی آلرژی زا(حساسیت زا) است. لذا در مورد کودکانی که ممکن است بطور ارثی آمادگی ابتلا به آلرژی غذایی را داشته باشند، عدم مصرف هر نوع شیری غیر از شیر مادر می تواند باعث شود که دستگاه گوارشی آنها بخوبی تکامل یافته و احتمالا در سنین بعد ار یک سالگی بتواند بدون ابتلا به عوارض این آلرژی، از هر نوع شیر و غذایی که تمایل دارند استفاده نماید.

اگر چه هنوز بطور کامل اثبات نشده است، اما دلایل زیادی وجود دارد که بیان می کند مصرف زود هنگام شیرهایی غیر از شیر مادر- قبل از یک سالگی- در کودکانی که بطور ارثی استعداد ابتلا به دیابت وابسته به انسولین(دیابت نوع ۱) را دارند، می تواند یک عامل تسهیل کننده و تسریع بخش درابتلا به این بیماری باشد. همچنین بیان می شود که مجموعه ای از استعداد ارثی و مصرف زود هنگام از شیر گاو میتواند موجب بروز دیابت کودکان گردد.

تغذیه کودک در ماه هشتم و نهم:

دو هفته اول ماه هشتم

بهترین زمان شروع غذای کمکی در بچه های سالم پایان ۶ ماهگی،یعنی ابتدای هفت ماهگی است و رعایت ترتیب مصرف در غذاهای کمکی از اهمیت خاصی برخوردار است که در مطلب قبل طبق جدول زیر توضیح داده شده است.

فرنی با آرد برنج هفته اول ماه هفتم
حریره بادام هفته دوم ماه هفتم
سوپ دو هفته آخر ماه هفتم

* در دو هفته اول ماه هشتم ضمن ادامه برنامه غذایی قبل، زرده

تخم مرغ به رژیم غذایی شیرخوار اضافه و دفعات تغذیه او ۵ بار در روز می شود.
تخم مرغ را در آب به مدت 20 دقیقه بجوشانید تا کاملاً سفت شود، سپس زرده سفت شده را از سفیده آن جدا کرده و روز اول به اندازه یک نخود از زرده تخم مرغ را در کمی آب جوشیده یا شیرمادر حل و نرم کرده، سپس به شیرخوار بدهید.هر روز صبح همراه با فرنی زرده تخم مرغ را اضافه کرده تا در مدت 10 روز به یک زرده کامل برسد. از آن به بعد می توانید هر روز نصف زرده تخم مرغ را همراه با 3 قاشق مرباخوری فرنی یا( حریره) به کودک بدهید یا یک روز در میان یک زرده کامل تخم مرغ به او داده و روز بعد 5 تا6 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام داده شود.

* در این زمان کم کم می توان ازسبزی های نشاسته ای مثل سیب زمینی، کدو حلوایی و نخود فرنگی( نخود سبز) نیز به فاصله هر 3 روز به سوپ کودک اضافه کرد و دلیل آن این است که اگر کودک به سبزی خاصی بی علاقه است یا حساسیت دارد مادر متوجه شود . بهتر است غلظت سوپ به اندازه حلیم باشد.

توجه:

- سیب زمینی را بعد از شستن باید پخت، سپس پوست آن را جدا کرد و سیب زمینی پخته شده را به سوپ اضافه کرد.

- بعد از پوست کندن سیب زمینی اگر بخشی از آن سبز رنگ بود، باید آن را جدا کرد و دورانداخت و بقیه سیب زمینی را که سالم و زرد رنگ است به سوپ کودک اضافه کرد.

- معمولاً یک چهارم سیب زمینی برای هر وعده سوپ و یک سیب زمینی متوسط برای سوپ تمام روز کافی است.

- یک تکه کوچک از کدو حلوایی به اندازه یک قوطی کبریت برای سوپ تمام روز کفایت می کند.

- استفاده از گوجه فرنگی به سوپ به فاصله سه روز از اضافه کردن یک نوع سبزی اشکالی ندارد.

- بعد از سوپ ظهر و شب می توان یک قاشق مرباخوری ماست هم به کودک داد و مقدار آن را به تدریج و برحسب تمایل او اضافه کرد.

- بهتر است ماست با سوپ مخلوط نشود تا شیرخوار، با طعم خود ماست آشنا شود. ولی اگر شیرخوار مخلوط ماست با سوپ را دوست داشت این کار بالامانع است.

به عنوان مثال 3 نوع سوپ که تنوع موادغذایی در محتویات آن رعایت شده است ذکر می شود.

1- گوشت مرغ، هویج، برنج، جعفری و سیب زمینی.

2- گوشت گوسفند، لوبیا سبز، برنج، گشنیز، گوجه فرنگی.

3- گوشت گوساله، کدو حلوایی، جعفری، سیب زمینی و گوجه فرنگی.

اضافه کردن کمی پیاز رنده شده یا خرد شده به سوپ برای از بین بردن بوی مرغ یا گوشت اشکالی ندارد. هم چنین افزودن چند قطره آب لیموترش تازه یا آب نارنج تازه به سوپ و غذای کمکی، هم آن را خوش طعم می کند و هم جذب آهن را افزایش می دهد.

دو هفته آخر ماه هشتم

برنامه غذایی کودک در دو هفته آخر ماه هشتم زندگی:

صبح : 3 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره + نصف زرده تخم مرغ

10 صبح :3 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره

ظهر: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست

عصر: 3 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره

شب: 3 تا 6 قاشق مرباخوری سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوری ماست.
طرز تهیه پوره سیب زمینی:

یک سیب زمینی متوسط را بعد از شستن کامل با پوست می پزیم. بعد از پخته شدن، پوست آن را جدا و سپس سیب زمینی را همراه با یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع نرم می کنیم، کم کم به آن شیر پاستوریزه ای که قبلاً جوشانده شده باشد اضافه کرده تا به نرمی و غلظت دل خواه برسد.

طرز تهیه پوره هویج:

پوره هویج هم مثل پوره سیب زمینی تهیه می شود با این تفاوت که اول یک هویج متوسط را به طور کامل شسته و پوسته کنده و آن گاه با کمی آب می پزند و بعد از آن، کره یا روغن و شیر را اضافه می کنند.

برای تنوع بخشیدن به غذای کودک، باید هر چند روز یک بار، مواد تشکیل دهنده سوپ را تغییر داد. هر سه روز یک بار می توان جو، بلغور گندم و رشته فرنگی را که قبلاً پخته و نرم شده است، به اندازه یک قاشق مرباخوری به سوپ اضافه کرد.

بعد از اضافه کردن جو، گندم و... بهتر است به اندازه یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع به سوپ اضافه نمود. افزودن کره یا روغن مایع به غذای شیرخوار به ویژه شیرخوارانی که رشد کافی ندارند به رشد آنان کمک می کند.

از سبزیهای نشاسته ای و یا سایر سبزی ها می توان پوره تهیه کرد و به جای یک وعده فرنی، صبح یا عصر از پوره استفاده نمود.

دو هفته اول ماه نهم

در این زمان می توانحبوبات را نیز به سوپ شیرخوار اضافه کرد.
به طور معمول تغذیه حبوبات از عدس و ماش که هضم آسان تری دارند شروع می شود.

- در صورت امکان می توان جوانه عدس یا ماش را به محتویات سوپ افزود.

- در مورد سایر حبوبات مثل لوبیا چیتی، لوبیا قرمز و... بهتر است قبلاً آن ها را خیسانده، سپس پوستشان را جدا کرده و بعد از پختن، به سوپ افزود.

- هر سه روز یک بار می توان نوع حبوبات را تغییر داد.

- اگر از آرد حبوبات استفاده می شود، یک قاشق مرباخوری سرصاف کافی است.

- اضافه کردن کره یا روغن مایع به سوپ، به اندازه یک قاشق مرباخوری، برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی گیرند توصیه می شود.

دو هفته آخر ماه نهم

در این دو هفته، بایدمیوه را به صورت آب میوه تازه و در منزل، تهیه کرد، هم چنین باید از میوه های فصل باشد.
در ابتدا و در روز اول، تغذیه شیرخوار را با یک قاشق مرباخوری آب میوه، همراه با یک قاشق مرباخوری آب سالم و ساده شروع کرده و کم کم به ۶ قاشق مرباخوری آب میوه خالص در روزهای بعد رسانید. آب میوه را می توان روزانه، بعد از فرنی یا حریره در ساعت ۱۰ صبح به شیرخوار داد.

برنامه غذای شیرخوار در اواخر ماه نهم

صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره + نصف زرده تخم مرغ

۱۰ صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره یا پوره + ۶ قاشق مرباخوری آب میوه فصل

ظهر: ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ + ۲ تا ۴ قاشق مرباخوری ماست

عصر: ۳ قاشق مرباخوری پوره یا فرنی و یا حریره

شب: ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ +۲ تا ۴ قاشق مرباخوری ماست

توجه:
تا یک سالگی استفاده از کیوی، انواع توت (توت سفید، توت فرنگی و تمشک)، خربزه آلبالو و گیلاس به علت ایجاد حساسیت در شیرخوار توصیه نمی شود.