اقدام برای بارداری دوم، تفاوت با اولی

بارداری دوم تفاوت چندانی با بارداری اول ندارد و حالت‌هایی مثل تهوع و استفراغ ارتباط چندانی با دفعه بارداری ندارند. معمولا خانم‌هایی که نوزادشان را با شیر خود تغذیه می‌کنند، تا شش الی هفت ماه باردار نمی‌شوند، اما بعد از این زمان که نوزاد خوردن غذای کمکی را آغاز می‌کند، تخمک‌گذاری هم آغاز می‌شود. اگر خانمی بعد از این زمان ناخواسته باردار شد، لازم نیست به سرعت فرزند خود را از شیر بگیرد، اما باید مکمل‌های لازم (یعنی اسیدفولیک، مولتی‌ویتامین مینرال و مکمل آهن) را دریافت کند.

طعم شیر به دنبال بارداری و تغییرات هورمونی و افزایش استروژن و پروژسترون عوض می‌شود و خود نوزاد به تدریج میلی به نوشیدن آن نخواهد داشت، ولی ترکیب شیر برای نوزاد مضر نیست. مادران شیرده و باردار باید بعد از هفته دوازدهم ، غیر از اسیدفولیک، ریزمغذی و ویتامین‌های لازم را حتما دریافت کنند، تغذیه مناسب داشته باشند و به اندازه کافی مایعات مصرف کنند.


مصرف کلسیم و ویتامین D موجود در مینرال مولتی‌ویتامین‌ها برای خانم‌های شیرده باردار کافی است. البته اگر تغذیه مناسب نباشد و به اندازه کافی منابع کلسیم مصرف نکند یا دچار تهوع و استفراغ باشد، بهتر است مکمل کلسیم هم مصرف شود. دریافت لبنیات خانم‌های باردار باید حداقل یک لیوان شیر و دو لیوان ماست باشد.

خوشبختانه بیشتر خانم‌ها در کشور ما دچار سوءتغذیه نیستند و مکمل‌ها هم در دسترس است، اما در مناطقی که به دلایل فقر مادی خانم‌ها دچار سوءتغذیه هستند، همزمانی بارداری و شیردهی می‌تواند مشکل‌ساز باشد و پزشک ممکن است به دلیل سوءتغذیه مادر یا مشکلات متابولیک از او بخواهد شیردهی را قطع کند.

عده‌ای اعتقاد دارند بارداری دوم بسیار ساده‌تر از بارداری اول است و عده‌ای نیز معتقدند شرایط بارداری اول و دوم تفاوت خاصی ندارد. با دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده، متخصص زنان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم.

آیا بارداری اول و دوم با هم متفاوتند؟
بارداری دوم تفاوت چندانی با بارداری اول ندارد و حالت‌هایی مثل تهوع و استفراغ ارتباط چندانی با دفعه بارداری ندارند. ممکن است خانمی در بارداری دوم تهوع و استفراغ نداشته باشد، ولی در بارداری اول دچار این علایم باشد و برعکس. در واقع تهوع و استفراغ بیشتر علت روانی دارند و صبح‌‌ها شایع‌تر هستند. این حالت‌ها گاهی در بارداری دوم وجود دارند و گاهی نه و این مساله به سطح هورمون‌های بدن، شرایط زندگی، فاصله از بارداری اول و تغییرات سبک زندگی بستگی دارد.

این در تمام موارد صدق می‌کند؟
نه، بعضی عوارض و مشکلات، مخصوص بارداری اول است که از آن جمله می‌توان به مسمومیت بارداری اشاره کرد که در بارداری‌های بعدی وجود ندارد. این مشکل فقط در شرایطی که فرد زمینه فشار خون یا بیماری کلیوی داشته باشد، ممکن است در بارداری‌های بعدی هم وجود داشته باشد.

دلیل این موضوع چیست؟
در بارداری اول نیمی از کروموزوم‌های جنین متعلق به مرد است و برای بدن مادر غریبه محسوب می‌شوند و سیستم ایمنی بدن او آنها را نمی‌شناسد و ترشح برخی مواد، روی فشارخون و کبد و کلیه تاثیر می‌گذارد. اگر بارداری دوم از همان مرد باشد، بدن زن دیگر این ژن‌ها را می‌شناسد و مشکلی بروز نمی‌کند، ولی اگر خانم ازدواج مجدد کند و بارداری دوم از مرد دیگری باشد، باز هم ممکن است دچار مسمومیت بارداری شود.

برخی اعتقاد دارند در بارداری دوم بدن با هورمون‌ها سازگاری پیدا می‌کند و به همین دلیل تهوع و استفراغ در بارداری‌های بعد کمتر از بارداری اول است. آیا همین‌طور است؟
بدن به هورمون‌ها عادت نمی‌کند، بلکه این مسایل به زمینه روانی مادر بستگی دارد. یعنی مادری که قبلا تجربه یک بارداری داشته، نسبت به مادری که برای بار اول باردار شده، اضطراب کمتری دارد و با این مساله بهتر برخورد می‌کند، ولی به‌طور کلی قابل پیش‌بینی نیست و این حالت‌ها می‌توانند در بارداری دوم تشدید شوند یا کاهش پیدا کنند.

آیا شدت و نوع علایم بارداری به ژنتیک فرد هم بستگی دارد؟
ژن خاصی در این زمینه شناسایی نشده است، ولی تجربه‌های بالینی نشان می‌دهند معمولا دختران در بارداری تجربه‌هایی شبیه مادرشان خواهند داشت.

مصرف مکمل‌هایی مثل کلسیم برای مادر و جنین مضر نخواهد بود؟
نه، البته معمولا در سه ماهه اول بارداری، به دلیل حالت تهوع و استفراغ از تجویز کلسیم و آهن خودداری می‌شود، ولی در مادری که هنوز شیردهی دارد و دوباره باردار شده، باید تجویز شود و در صورت عدم تحمل قرص، باید به او افزایش مصرف منابع غذایی حاوی آهن و کلسیم مثل شیر، ماست، پنیر، گوشت، جگر و سبزی‌های برگ سبز را توصیه کرد.

آیا مادری که فرزند اول خود را به روش سزارین به دنیا آورده، می‌تواند فرزند دوم را به روش طبیعی به دنیا بیاورد؟
این موضوع به دلایل انتخاب سزارین برای زایمان اول بستگی دارد. مثلا خانمی که به دلیل وارد شدن جنین با پا به لگن برایش سزارین انجام شده، اگر در بارداری دوم دچار همین حالت نباشد و شرایط دیگری مثل وزن نوزاد و ... مناسب باشد، مشکلی برای زایمان طبیعی نخواهد داشت، ولی در برخی موارد فرزند اول به علت تنگی لگن به روش سزارین به دنیا می‌آید و در این صورت از آنجا که گنجایش لگن مادر در بارداری دوم هم تغییری نخواهد کرد، امکان زایمان طبیعی هم وجود نخواهد داشت. در کل این باور که هر مادری که فرزند اول را به روش سزارین دنیا آورد، دیگر نمی‌تواند زایمان طبیعی را تجربه کند،‌ غلط است.

برخی از ماماها می‌گویند جهت برش در سزارین هم در این مساله تاثیرگذار است.

اگر خانمی زایمان اول را به روش سزارین انجام داده باشد و برش روی رحم او از نوع عمودی باشد، باید زایمان‌های بعدی را هم به روش سزارین انجام دهد
بله، اگر خانمی زایمان اول را به روش سزارین انجام داده باشد و برش روی رحم او از نوع عمودی باشد، باید زایمان‌های بعدی را هم به روش سزارین و حتی گاهی زودتر از موعد انجام دهد. البته امروزه استفاده از این نوع برش بسیار نادر است.

برای مادرانی که هنوز به فرزند اول خود شیر می‌دهند و باردار شده‌اند، چه توصیه‌هایی دارید؟
این فاصله بسیار کم است. در این حالت معمولا به دلیل تغییر طعم شیر مادر از همان ماه‌های اول بارداری به دلیل بالا بودن استروژن و پروژسترون، فرزند شیرخوار دیگر شیر مادر خود را نمی‌خورد. اگر هم بخورد، مشکلی نیست و مادر می‌تواند شیردهی را ادامه بدهد، ولی حتما باید تحت نظر پزشک، مصرف مکمل‌هایی مثل آهن و ویتامین‌ها را افزایش ‌دهد.