قرص های جلوگیری از بارداری لک می آورند؟

گاهی اگر جلوی آینه بایستید و به پوستتان نگاه کنید، متوجه وجود‌ لک‌هایی می‌شوید که شاید حتی نفهمیده باشید کی و چرا روی پوستتان ظاهر شده‌اند؛ لک‌هایی که در خیلی از مواقع پیشگیری از ایجاد آنها چندان هم سخت نیست. در این مطلب با دکتر نیلفروش‌زاده متخصص پوست درباره دلایل بروز این لک‌های پوستی و نحوه پیشگیری و درمان آنها گفت‌وگو کرده‌ایم.


لک‌ها چرا و چطور روی پوست ظاهر می‌شوند؟
رنگ‌پذیری پوست به هموگلوبین، کاروتنوئید و ملانوسیت‌ها بستگی دارد و بیشترین تاثیر را ملانین بر رنگ پوست می‌گذارد. تغییرات رنگ پوست به 2 شکل است؛ یا رنگ ذاتی و ژنتیکی است یا اکتسابی که در اثر مواجهه با نور خورشید بروز می‌کند. در نواحی مختلف بدن چون تراکم ملانوسیت‌ها یا سلول‌های حاوی ملانین تفاوت دارد، رنگ پوست ممکن است متفاوت باشد. در اثر تحریکات درونی و بیرونی و افزایش سلول‌های رنگ‌‌ساز، لک‌های پوستی ظاهر می‌شود. عوامل مختلفی در این بین نقش دارد که از آن جمله می‌توان به اختلالات ژنتیکی، عفونت‌های موضعی، داروها، مواد‌شیمیایی، تغذیه و سوءتغذیه، بدخیمی‌های پوستی، اختلال‌های هورمونی، بارداری و... اشاره کرد.

آیا لک‌ها در سن یا جنس خاصی شایع‌ترند؟
این به دلیل بروز لک بستگی دارد. برخی لک‌ها در مردان و برخی در زنان شایع‌ترند و برخی به دوران کودکی مربوط هستند و برخی در سالمندی ظاهر می‌شوند.


در مورد شایع‌ترین دلیل بروز لک برایمان بگویید؟
شایع‌ترین علت بروز لک، نور آفتاب است و شایع‌ترین نوع لک، لک‌های بارداری است که بیشتر در خانم‌ها به رنگ قهوه‌ای به شکل قرینه و به‌تدریج ظاهر می‌شود. بعضی خانم‌هایی که از قرص‌های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند نیز دچار همین لک‌ها می‌شوند. گاهی بعد از اتمام بارداری یا قطع مصرف قرص، لک برطرف می‌شود اما گاهی تا سال‌ها باقی می‌ماند.

کدام لک‌ها از دوران کودکی ظاهر می‌شوند؟
کک و ‌مک از ۵ سالگی ظاهر و بیشتر روی نقاط باز بدن دیده می‌شود. این نوع لک مخصوصا در افرادی که پوست روشن و موهای قرمز یا چشمان آبی دارند بیشتر دیده می‌شود و با افزایش سن روشن‌ می‌شود. کک‌ و مک گرچه از نظر زیبایی آزاردهنده است اما خطری برای سلامت ندارد.

کدام لک در سالمندی ظاهر می‌شود؟
لک‌های پیری که از نامشان هم مشخص است به دنبال تماس طولانی مدت با نور آفتاب و افزایش سن ظاهر می‌شوند. این لک‌ها مسطح و قهوه‌ای‌رنگ در صورت و پشت دست‌ها هستند و به مرور پررنگ‌تر و وسیع‌تر می‌شوند و باید حتما معاینه شوند زیرا ممکن است به ضایعات بدخیم تبدیل ‌شوند.

آیا تغذیه هم در بروز لک تاثیر دارد؟
بله، برخی لک‌ها به دنبال کمبود ویتامین B۱۲ بروز می‌کند. این لک‌ها در افرادی که پوست تیره دارند شایع‌تر است. کمبود ویتامین‌ A، اسید فولیک و کم‌خونی هم می‌تواند باعث بروز این مشکل شود.

اینکه می‌گویند روی زخم‌های تازه‌ ترمیم‌شده هم باید کرم ضد‌آفتاب زد چون آفتاب باعث لک در محل جای زخم می‌شود، درست است؟ بله، برخی لک‌ها به دنبال التهاب پوست ایجاد می‌شوند. پوست کسانی که دچار آکنه هستند، زخم می‌شود یا جوش‌هایشان را دستکاری می‌کنند، مبتلا به لوپوس هستند یا پوستشان تحت سایش است یا لیزر می‌کنند اگر در تماس با نور آفتاب باشند، تیره می‌شود. کسانی که صورت را کیسه می‌کشند هم ممکن است با تکرار این عادت دچار لک شوند.

داروها چطور؟ می‌توانند عامل بروز لک باشند؟
بله، بسیاری از افراد می‌گویند از پوستشان در برابر آفتاب محافظت می‌کنند اما دلیل بروز لک را نمی‌دانند. مصرف برخی داروها از جمله قرص‌های ضدبارداری، ضدمالاریا و برخی داروهای روان‌پزشکی رنگ قهوه‌ای یا آبی تیره روی پوست ایجاد می‌کند. داروهای شیمی‌درمانی و داروهایی که پوست را به نور حساس می‌کنند نیز می‌توانند باعث بروز لک باشند.
بیماری هم می‌تواند عامل بروز لک باشد. در پوست مبتلایان به برخی بیماری‌ها از جمله آسم، مشکلات کبدی و ریوی، روماتیسم و... لک‌های تیره به‌وجود می‌آید.

آیا ممکن است شغل هم در شکل‌گیری لک‌های پوستی تاثیر داشته باشد؟
بله، مثلا لک‌های شغلی به دنبال تماس پوست با آسفالت یا ترکیب‌های روغنی و نور خورشید به‌وجود می‌آیند. این نوع لک‌ها باید حتما به‌وسیله پزشک بررسی و اگر لازم است، نمونه‌برداری و درمان شوند. گاهی هم پدها و ادکلن‌ها عامل بروز لک هستند. وقتی برخی ترکیب‌های شیمیایی عطرها و ادکلن‌ها روی پوست اسپری می‌شود، لک تیره ایجاد می‌کند. این مشکل به‌خصوص در آقایانی که ادکلن را به گردن یا پشت گوش اسپری می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود.

درمان لک‌های پوستی چیست؟
در درمان برخی از لک‌های پوستی، استفاده از لایه‌بردارها یا پیلینگ شیمیایی سطحی با دوز مناسب توصیه می‌شود. استفاده از داروهای ضدلک یا روشن‌کننده‌ها که ترکیب‌های بی‌رنگ‌کننده از جمله هیدروکینون و کورتیکواستروئید دارند نیز می‌تواند موثر باشد. گاهی درمان‌های موضعی کافی نیست و به درمان‌های لیزری یا ساب‌سیژن نیاز است. در این صورت باید حتما به متخصص پوست مراجعه کرد زیرا انتخاب درست پارامترها بسیار مهم است. نباید از تجویز افراد غیرمتخصص برای رفع لک استفاده کرد زیرا برخی اقدامات نابجا باعث ماندگاری و پررنگ شدن لک می‌شود. تمام روش‌های درمان چه موضعی چه لیزر باید با توجه به شرایط بیمار و رنگ پوست و وسعت و عمق لک انتخاب شوند. طی درمان باید از کرم‌های پوشاننده استفاده کرد تا فرد از نظر ظاهری ناراحت نباشد و روند درمان طی شود. لک‌های پوستی معمولا در کسانی که پوست و رنگ چشم روشن و کسانی که موهای قرمز دارند، شایع‌تر از افراد دیگر بروز می‌کنند.

آیا می‌توان از بروز لک‌ها پیشگیری کرد؟
در مورد برخی لک‌ها بله اما برخی دیگر مثل کک و مک ژنتیکی هستند و راه پیشگیری ندارند. از بروز لک ناشی از داروها یا بیماری‌ها هم نمی‌توان پیشگیری کرد، مگر اینکه دلیل بروز بیماری را رفع کرد. بیشتر داروها را هم باید شب‌ها استفاده کرد تا حساسیت به نور بیشتر نشود. یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بروز بسیاری از لک‌ها استفاده مکرر و مرتب از ضدآفتاب‌هاست که باید باتوجه به SPF تعیین‌شده و نوع پوست فرد استفاده شود. قرار نگرفتن در نور شدیدآفتاب مخصوصا بین ۱۰ساعت صبح تا ۴ بعد از ظهر و استفاده از پوشش مناسب یعنی کلاه و عینک آفتابی می‌تواند کمک‌کننده باشد. ترکیب‌های شیمیایی نباید با پوست در تماس مستقیم باشند و اگر با توجه به شغلتان با این مواد در تماس هستید، باید از محافظ‌هایی مثل دستکش و ماسک استفاده کنید. عطر را هم باید به لباس اسپری کرد.

مهم ترین مطالب در این‌باره:
انواع تجاری قرص ضد بارداری
قرص تنسی (Tansy) : یک قرص اورژانسی پیشگیری از بارداری می باشد که می تواند طی ۷۲ ساعت (۳ روز) از نزدیکی جنسی محافظت نشده یا شکست در روش های معمول پیشگیری از بارداری استفاده شود
قرص اچ دی Contraceptive HD : شامل ۰٫۵ میلی‌گرم لوونورژسترول و ۵۰ میکروگرم اتینیل استرادیول که امروزه به دلیل عوارض جانبی زیادش به ندرت تجویز می‌شود
ال دی Contraceptive LD : شامل ۰٫۳ میلی‌گرم لوونورگسترول و ۳۰ میکروگرم اتینیل استرادیول
در موارد جلوگیری از بارداری پس از مقاربت یا اورژانسی، تعداد قرص‌های مصرفی را افزایش ندهید. زیرا دوز بیش از حد دارو عوارض جانبی جدی را به همراه خواهد داشت. برای اطمینان بیشتر و اثر بخشی بهتر دارو، زمان آغاز مصرف اهمیت دارد و بهتر است در 12 ساعت اول بعد از مقاربت دارو مصرف شود.
دی ئی Contraceptive DE: شامل ۰٫۱۵ میلی‌گرم دزوگسترل (Desogestrel) و ۳۰ میکروگرم اتینیل استرادیول
Contraceptive Triphasic: (نام تجاری Triphasil) شامل لوونورگسترول و اتینیل استرادیول (در سه مرحله و شامل ۲۱ قرص می‌باشد).
قرص شیردهی، (Minipil) : شامل مقادیری اندک پروژستین است. (در ایران ۳۰ میکروگرم لوونورژسترول)


مکانیزم اثر
استروژن و پروژسترون موجود در این قرصها اثر اصلی خود را با تأثیر مهاری بر عملکرد گوناتروپینهای هیپوتالاموس بروز می‌دهند. این شامل سرکوب ترشح ال اچ و اف اس اچ در خون و جلوگیری از صعود میان چرخه‌ای ال.اچ. است. همچنین این ترکیب روی ترشحات مخاط گردن رحم، اندومتر رحم و حرکت و ترشحات لوله‌های رحمی اثر می‌گذارد و باعث کاهش احتمال شدید بارداری می‌شود.

طریقه مصرف
دوره قاعدگی (قرمز)، باروری (آبی) و ناباروری (سبز) به‌طور تقریبی
بسته به نوع مورد استفاده تفاوتهای اندکی در مصرف این قرصها وجود دارد اما اصول کلی یکسان است. قرصهای ترکیبی معمولاً ۲۱ تایی بوده و فرد هر روز یک قرص را مصرف می‌کند و سپس ۷ روز قرص نمی‌خورد که معمولاً در این ۷ روز خون‌ریزی قاعدگی اتفاق خواهد افتاد. معمولاً شروع دارو در ابتدای یک چرخه قاعدگی یا برای سهولت به خاطر سپاری مصرف قرصها در نزدیکترین یک شنبه به شروع یک خون‌ریزی قاعدگی خواهد بود. تا ۷ روز بعد از شروع قرصها لازم است که از یک روش پیشگیری جایگزین نیز استفاده شود.فایده شروع استفاده از قرص‌ها در روز تعطیل این است که فرد احتمالاً در آخر هفته خون‌ریزی نخواهد داشت. اگر در کشوری جمعه تعطیل باشد، در واقع روش فوق به صورت شروع از اولین جمعه پس از شروع قاعدگی خواهد بود.

اثرات جانبی و عوارض
بلافاصله پس از شیوع مصرف این قرصها نگرانی در مورد عوارض این داروها بالا گرفت. با این حال مطالعات نشان داد که بسیاری از عوارض این داروها وابسته به دوز بوده و با کاهش دوز میزان عارضه کاهش می‌یابد. با داروهای امروزی احتمال بروز این عوارض بسیار کاهش یافته‌است.

سرطان
بزرگترین نگرانی در مورد اثرات سرطان زایی در مورد سرطان سینه وجود دارد. وزرات بهداشت ایران دربارهٔ احتمال خطر افزایش سرطان سینه در مصرف‌کنندگان هشدار داده است.در مطالعات اخیر نشان داده شده که این افزایش ریسک در زنان جوان و میانسال بسیار کم (۲/۱ تا ۱/۱ برابر) می‌باشد که ۱۰ سال پس از قطع قرصها این ریسک با فرد عادی برابر می‌شود. با این حال در صورت بروز سرطان سینه در یک زن که هیچگاه این قرصها را مصرف نکرده، سرطان بیشتر محدود به سینه بوده و احتمال انتشار کمتر و درمان راحتتر خواهد داشت.قرصهای ضدبارداری خوراکی باعث افزایش دو برابر ریسک سرطان گردن رحم می‌شوند (تنها در افرادی که بالای ۵ سال این قرصها را مصرف کرده و مبتلا به عفونت پاپیلوما ویروس باشند).

اثرات ضد سرطان
قرصهای ترکیبی ضد بارداری اثر خوبی در کاهش ریسک سرطان آندومتر رحم دارند که تا ۱۵ سال بعد از قطع قرص این اثر محافظتی ماندگار است. همچنین این قرصها در زمان مصرف احتمال بروز سرطان تخمدان را کاهش می‌دهند. همچنین اخیراً شواهدی یافت شده که نقش این قرصها در کاهش سرطان کولورکتال را مطرح می‌کنند.