افزایش یادگیری در کودکان، وابسته به چیست؟

یکی از موضوعات مهم که توجه روان شناسان کودک را به خود جلب کرده است، رابطة میان بازی با یادگیری مهارت حل مسأله در کودکان است.
مهارت حل مساله به فرد کمک می کند تا به صورت منطقی به حل مشکلات و مسایل خود بپردازد و از آنجایی که یکی از فواید بازی تأثیرات مثبت آموزشی آن است می توان از این راه مهارت حل مسأله را در کودکان ایجاد کرد تا بتوانند تجربیات خود را در حین بازی درونی کنند و در زندگی واقعی از این تجارب برای حل مسایل خود استفاده کنند.

روش های حل مسأله اکتشافی و تصادفی می باشد که البته اکتشافی بسیار بهتر از تصادفی است. هنگامی که فرد راه حل های زیادی بدست می آورد، با استفاده از تفکر نقاد شروع به ارزیابی آنها می کند. مهم آن است که هر کدام از راه حل ها ارزیابی، بررسی و سنجیده شوند.
از آنجایی که بازی کودکان خود انگیخته و آزادنه است، اغلب تخیلی است. در واقع گاهی می توان ویژگی آفرینندگی را در آنها مشاهده کرد. آفرینندگی فرآیندی ذهنی و نوعی شیوه تفکر و رویکرد حل مسأله است.


حل مسأله و آفرینندگی فرایند یا جریان های مهم تفکرند. وقتی یادگیرنده با موقعیتی روبرو می شود که نمی تواند از طریق استفاده از اطلاعات و مهارت هایی که در آن لحظه در اختیار دارد به آن موقعیت به سرعت پاسخ دهد، با یک مسأله روبروست. در حل مسأله باید اطلاعات آموخته شده قبلی به طریقی تازه با هم ترکیب شوند. حل مسأله صرفاً کاربرد اصول و قوانین از پیش آموخته شده نیست، بلکه با داشتن اطلاعات، مفاهیم و اصول از پیش آموخته شده می توان راه های تازه کشف کرد.

بازی جزئی تفکیک ناپذیر از زندگی کودکان و یکی از عوامل مهم در رشد کودکان است. کودک از طریق بازی، استعدادها و توانایی های خود را پرورش می دهد و مهارت های گوناگونی را کسب می کند .یکی از مهمترین مهارت هایی که کودک از طریق بازی به کسب آن نایل می آید، مهارت حل مسأله است.

تحقیقات نشان می دهد که کودکانی که آزادانه با وسایل بازی، بازی می کردند یا کودکانی که روش حل مسأله را مشاهده می کردند نسبت به گروهی که نه با اسباب بازی، بازی می کردند و نه حل مسأله را مشاهده کرده بودند، موفق تر بودند.

سیلوا (۱۹۷۱) کودکان پیش دبستانی را به سه گروه تقسیم کرده به گروه اول اجازه داد تا با وسایل حل مسأله به طور آزادانه، قبل از درگیر شدن با هدف و آزمایش بازی کنند. گروه دوم قبل از آنکه از آنها خواسته شود تا آزمایش را انجام دهند حل مسأله را توسط آزمایشگر مشاهده کردند. گروه سوم گروه کنترلی بودند که نه به آنها وسایل بازی داده شده بود تا آزادانه بازی کنند نه حل مسأله را مشاهده کرده بودند.

یافته های تحقیق این بودکه هم کودکانی که به آنها وسایل بازی داده شد تا آزادانه بازی کنند و هم کودکانی که حل مسأله را مشاهده کرده بودند. در حل مسأله موفق تر از گروه کنترلی بودند. جالب تر اینکه گروهی که قبل از آزمایش با وسایل بازی آزادانه بازی کرده بودند بیشتر برای حل مسأله تحریک شدند و مصرانه تر کار می کردند تا گروهی که فقط حل مسأله را مشاهده کرده بودند.

یکی از جنبه های آفرینندگی که بارها در پژوهش ها روی بازی کودکان پیش دبستانی مورد بررسی قرار گرفته است، توانایی پرداختن به چیزی ست که حل مسأله «همگرا» و «واگرا» نامیده می شود.
پژوهشگران به تأثیر بازی بر اشیاء یا بازی تخیلی بر توانایی کودک در حل مسأله تک پاسخی( همگرا) یا حل مساله چند پاسخی(واگرا) توجه کرده اند. طرح این پژوهش به این صورت است که (1) اجازه می دهند تا کودکان با وسایلی که بعدها در حل مسایل تک پاسخی از آنها استفاده می کنند آزادانه به بازی بپردازند یا (2) ارتباط بین بازی وانمود سازی و توانایی کودکان در برخورد با مسایل چند پاسخی را بررسی می کنند.

حل مسأله «واگرا» اغلب با فرایندهای مربوط به آفرینندگی ارتباط دارد در حالیکه حل مسأله همگرا اغلب با نحوة عملکرد در آزمون های هوشی یا کلامی مرسوم مرتبط است؛ که همواره یک پاسخ درست برای آنها وجود دارد.

بازی اهمیت بسیاری در رشد همه جانبه کودک دارد. کودکان در بازی تجارب با ارزش و گرانبهایی به دست می آورند و هیچ راهی بهتر از بازی برای دریافت این تجارب وجود ندارد. انجام بازیهایی مانند ساختن پازل و لگو ، ساخت اسباب بازیهای ساختنی مانند کیت های رباتیک همچنین حل مسائل ساده ریاضی تاثیرات مثبتی درجهت کسب مهارت حل مساله در کودکان ایفا می کنند.
بازی نیاز کودک است. بازی کردن کودکان در صورتیکه در جهت جستجو ، کاوش و خلاقیت باشد موجب رشد اجتماعی، فرهنگی و عاطفی آنها می گردد و سبب می شود که کودک در آینده فردی فعال و خلاق گردد.

هارلوک در تعریف بازی می نویسد: «بازی» عبارتست از هر نوع فعالیتی که برای تفریح و خوشی و بدون توجه به نتیجه نهایی، صورت می گیرد.

حل مسأله این توانایی را به فرد می دهد که با توجه به تجارب عملی و توانمندی های ذهنی خود بتواند در جهت حل مسأله یا مشکل قدم برداشته و به نتیجة مطلوب دست یابد. حل مسأله از هر نوعی که باشد به شخصیت سالم هیجانات متعادل، تمرکز ذهن، خودباوری، آمادگی روانی برای مقابله با بحران و اراده جدی برای حل آن مشکل نیاز دارد.

بنابراین با توجه به مطالب فوق الذکر و سن کودکان، یکی از روش های مناسبی که می تواند مهارت حل مسأله را در کودکان ایجاد کند و پرورش دهد، بازی است.