افسردگی بعد از سقط جنین، چه کنیم؟

امید و رویاهای یک خانم باردار ناگهان با سقط جنین از بین می رود و دچار اختلالات خلقی متعددی می شود با این تصور که شاید امیدی برای دوباره بچه دارشدن اش وجود ندارد. ناراحتی های مادر در پی سقط جنین ممکن است منجر به افسردگی شود.

متاسفانه این دوران بسیار پرتشویش است اما چگونه می توان در بارداری بعد از سقط جنین تفکر مثبت داشت؟ چگونه می توان با عوارض ناشی از سقط کنار آمد و مهم تر از همه آیا باید افسردگی پس از سقط را جدی گرفت؟ دکتر ساحل همتی گرکانی، روان پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی به این سوالات پاسخ می دهد.

خانم دکتر! آیا افسردگی بعد از سقط همان علائم افسردگی معمولی را دارد؟

به طور کلی افسردگی در خانم ها نسبت به آقایان شیوع بیشتری دارد و علل مختلفی در آن نقش دارند. شیوع افسردگی در زنان از مردان خیلی بیشتر است. افسردگی بعد از سقط یا بعد از دوره زایمان جزو اختلالات خلقی است که در برخی از خانم ها شاهد آن هستیم.

این افسردگی در واقع همان علائم افسردگی معمولی را دارد یعنی توأم با خلق غمگین، نگرانی، ناراحتی، بی حوصلگی، کاهش اشتها، کاهش میل به زندگی و کاهش خواب است و می تواند علائم شدیدتری نیز داشته باشد. برخی مواقع می توان احتمال خودکشی را نیز پیش بینی کرد. در این مواقع به اقدامات جدی و پیشگیرانه ای نیاز است. در افسردگی بعد از زایمان و بعد از سقط ترشح هورمون های بارداری قطع می شود اما عواملی مانند اختلالات شخصیت و مشکلات قبل از بارداری می تواند مزید بر علت باشد.

آیا علائم افسردگی بعد از زایمان و افسردگی بعد از سقط جنین شبیه به یکدیگرند و در هر دو مورد با قطع ناگهانی هورمون ها همراه است؟

بله. علائم شبیه هم هستند با این تفاوت که در افسردگی بعد از سقط با از دست دادن و فقدان روبرو هستیم یعنی مادری که آماده مادر شدن بوده ناگهان جنین خود را از دست می دهد درست مثل زمانی که عزیزی را از دست داده است همان طور که در مرگ عزیزان مراحل متعددی مانند ناراحتی، خشم، انکار و سپس پذیرش را طی می کنیم مادر نیز از این مراحل عبور می کند اما گاه در مرحله پذیرفتن، افسردگی نیز دیده می شود. در زندگی عادی انسان ها با از دست دادن بستگان خود افسردگی را تجربه می کنند بنابراین ناراحتی و نگرانی های بعد از سقط کاملا طبیعی است ولی افسردگی غیرطبیعی محسوب می شود.
وابستگی عاطفی بین مادر و جنین از چه زمانی آغاز می شود؟

دانش مادر و باورهای او نقش مهمی در این وابستگی دارد. امروزه تاکید بر آن است از زمانی که مادر متوجه بارداری خود می شود با جنین ارتباط عاطفی برقرار کند. طبق تحقیقات انجام شده جنین در رحم مادر صدای او را می شنود پس صحبت کردن مادر با جنین به این ارتباط کمک می کند. فرهنگ و شخصیت مادر، مکان زندگی، رضایت از زندگی و همسر و برنامه ریزی برای بچه دار شدن این ارتباط را غنی تر می کند بنابراین شاید تحمل از دست دادن جنین در این گروه از زنان کمی مشکل باشد.
پس ممکن است تا بارداری های بعدی نیز ادامه پیدا کند؟

در مادرانی که سابقه افسردگی در زایمان های قبل را داشته اند یا در سقط قبلی آن را تجربه کرده اند این احتمال بالاتر است. همان طور که گفتم ناراحتی بعد از سقط امری طبیعی است اما اگر این احساس بیش از ۲ هفته طول بکشد فرد دچار اختلال افسردگی شده است و حتما نیازمند پیگیری و درمان جدی است!

گاهی مادران تمایلی به ادامه بارداری ندارند و خودشان اقدام به سقط جنین می کنند، به نظر شما در این مادران نیز احتمال افسردگی یا احساس گناه وجود دارد؟
در سقط های القاءشده، ناراحتی در اثر سقط بسیار کمتر دیده می شود زیرا این عمل کاملا آگاهانه است و معمولا احساس گناه نیز نمی کنند اما در سقط های ناگهانی بارداری، نگرانی ها و اضطراب ها بیشتر به افسردگی تبدیل می شوند اما مادران نباید به دنبال مقصر بگردند یا خود را سرزنش کنند که کوتاهی یا کم کاری کرده اند.
زنانی که جنین خود را از دست داده اند چگونه باید با این مساله کنار بیایند؟

تاکید من همیشه روی آموزش است. ندانستن و عدم آگاهی، بیشتر باعث ترس ما می شود. برای داشتن اطلاعات باید از جزوه ها، کتاب های مناسب و سایت های آموزشی و مراکزی که خانم ها بتوانند راجع به مشکلاتشان صحبت کنند، استفاده کرد همه زنان در طول زندگی مراحل مختلفی مثل بلوغ، باروری، شیردهی، نازایی و یائسگی را پشت سر می گذارند پس این شرایط ویژه خانم هاست.
دوری کردن از افکار یا تصاویری که یادآور سقط است می تواند به افراد کمک کند؟

خیر. وقتی اندوهگین هستید نسبت به مسائل مختلف واکنش نشان می دهید اما بهتر است مشکل را بشناسید و درصدد حل آن برآیید.

همسر یا اطرافیان چطور؟

در این مواقع همسر و اطرافیان نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. حمایت هر چه بیشتر آنها از نظر عاطفی و روانی در پذیرش فقدان جنین به خانم ها کمک می کند تا بهتر و بیشتر با مشکلشان کنار بیایند. درواقع زمانی که فردی در خانواده فوت می کند، اطرافیان سعی می کنند در کنار او بمانند تا از نظر روانی صدمه نبیند. در سقط جنین نیز باید اینگونه باشد. حمایت اطرافیان به خصوص همسر سرعت برگشتن مادر به زندگی عادی اش را بیشتر می کند.