تشخیص ناباروری در زنان، اولین مرحله
برای بررسی یک مرد نابارور علاوه بر آزمایش های عمومی، آزمایش اسپرم نیز انجام می شود.
این روزها به طور مرتب اخباری ناراحت کننده در مورد افزایش احتمال ناباروری و عقیمی زنان و مردان جوان ایرانی مطرح می شود و دائما می شنویم که فلان ماده یا فلان وضعیت باعث افزایش احتمال ناباروری می شود. در این پرونده به طور کامل اخبار مرتبط با این موضوع را مورد بررسی قرار داده ایم و نظر دو متخصص را هم در مورد ناباروری های مردانه و زنانه جویا شده ایم.
جراحی هایی که باروری را به خطر می اندازند
جراحی ها اهمیت بسیاری در باروری آقایان دارند. برای مثال برخی از آقایان مبتلا به بیضه نابجا هستند. در این حالت، بیضه در محل خود که پوسته اسکروتوم است قرار نگرفته و ممکن است کانال اینگوینال یا داخل شکم باشد که با انجام جراحی پایین آورده می شود. اگر این جراحی بعد از یک سالگی انجام شود و نابجایی بیضه دوطرفه باشد ممکن است که فرد در آینده دیگر بچه دار نشود اما اگر یک طرفه باشد احتمال بچه دار شدن برای او وجود دارد. همچنین اگر فرد سابقه جراحی ترمیم فتق داشته باشد ممکن است لوله ترشحات او که معمولا داخل فتق قرار دارد به اشتباه در ترمیم گرفته باشد. علاوه براین سابقه ضربه به بیضه، پیچ خوردگی بیضه که هم در نوزادی و هم در بلوغ شایع است، سابقه جراحی لگن، جراحی مثانه، جراحی پروستات در سن بالا و بیماری هیپوسپادیاس (نابجایی سوراخ ادرار) در کودکان می تواند باعث ناباروری شود.
اولین مرحله تشخیص ناباروری
برای بررسی یک مرد نابارور علاوه بر آزمایش های عمومی، آزمایش اسپرم نیز انجام می شود. حجم اسپرم معمولا ۱/۵ تا ۵ سی سی است. درمورد غلظت اسپرم تا ۲ سال پیش گفته می شد تعداد اسپرم باید در هر میلی لیتر بیشتر از ۲۰ میلیون باشد اما امروزه ۱۵ میلیون هم نرمال تلقی می شود. در مورد حرکت اسپرم نیز باید بیشتر از ۵۰درصد از اسپرم ها حرکت رو به جلو داشته باشند. از نظر شکل هم باید بیشتر از ۳۰درصد اسپرم ها شکل نرمال داشته باشند. بعد از بررسی اسپرم اگر تعداد اسپرم های فرد کمتر از ۱۰ میلیون باشد باید از لحاظ هورمونی نیز بررسی شود. بررسی هورمونی شامل FSH ،LH و پرولاکتین می شود. در این بررسی ها اندازه گیری هورمون تستسترون از لحاظ علمی توجیه چندانی ندارد و لازم نیست که حتما ارزیابی شود. علاوه براین، می توان تست های هورمونی مربوط به هیپوفیز را نیز انجام داد. پس از بررسی های آزمایشگاهی می توان ازبررسی های رادیولوژیکی نیز بهره برد. همچنین اگر فرد در تخلیه مشکل داشته باشد، می توان برای بررسی پروستات و سوراخ هایی که ترشحات از آنها به داخل مجرا خارج می شود از سونوگرافی مخصوصی به نام TRUS استفاده کرد.
خانم ها، به این نکته ها توجه کنید
ناباروری در خانم ها علل بسیار متفاوتی می تواند داشته باشد اما به طور کلی ۳ عامل اصلی در آن دخیل هستند: اختلالات تخمک گذاری، اختلالات لوله های رحمی و اختلالات رحم. همانطور که می دانیم معمولا در روز چهاردهم هر ماه یک تخمک تشکیل شده و آزاد می شود و اگر اسپرم در نزدیکی آن وجود داشته باشد، با لقاح اسپرم و تخمک جنین حاصل می شود. بعد از آن در داخل رحم لانه گزینی انجام شده و بارداری رخ می دهد. عده ای از خانم ها به دلایل مختلفی در تخمک گذاری شان دچار مشکل می شوند. برای مثال اختلالات تخمدان، کم کاری تخمدان، بیماری پلی کیستیک تخمدان، اختلالات هیپوفیز و عدم ترشح هورمون ها و فرستادن سیگنال های لازم برای تحریک تخمدان از طرف مغز می توانند تخمک گذاری را به تاخیر انداخته یا از ایجاد آن جلوگیری کنند.
البته این مشکلات درمورد بیماری پلی کیستیک تا حدودی قابل درمان است. اما در مواردی که تخمدان به طور کامل کار نمی کند و نارسایی شدید دارد مجبور می شویم از روش های کمک باروری استفاده کنیم. یکی از علت های شایع ناباروری در خانم ها اختلالات لوله های رحمی است. تخمک از طریق این لوله ها نزدیک رحم می آید و اسپرم را در داخل لوله ملاقات می کند و از آنجاست که جنین تشکیل می شود و داخل رحم می آید. اگر لوله های رحمی که راه ارتباط تخمک با اسپرم هستند بر اثر عواملی ازجمله عفونت، بارداری خارج رحمی قبلی، کاهش حرکات مژه ها یا نازک شدن جدار داخلی لوله ها، دچار مشکل شده باشند ممکن است باعث ناباروری شوند.
فست فودها شما را عقیم می کنند
عامل دیگر ناباروری وجود اختلالات در رحم است. رحم محل لانه گزینی است و کمتر مواردی می تواند روی آن تاثیر بگذارد اما اخیرا هورمون های زیادی که در مواد غذایی و گوشت ها استفاده می شود و همچنین افزایش مصرف فست فودها توسط خانم های جوان باعث شده است آنومالی های رحم از جمله فیبروم های رحمی یا پولیپ های رحمی بیشتر رخ دهند. این فیبروم ها از جنس عضله رحم هستند و مانند بافت مجاور خود خونرسانی ندارند؛ بنابراین اگر جنین تشکیل شده روی فیبروم بنشیند احتمال سقط وجود دارد. گاهی اوقات دستکاری های قبلی رحم از جمله انجام سقط یا زایمان های بسیار مشکل همراه با چسبندگی و عفونت می توانند باعث ایجاد سندرم آشرمن در داخل رحم شوند که با چسبندگی شدید داخل رحم همراه است و لانه گزینی را تقریبا غیرممکن می کند.
وقتی بدن جنین را قبول نمی کند!
عوامل متعدد پراکنده دیگری هم هستند که می توانند باعث نازایی شوند از جمله اختلالات سیستم ایمنی بدن. در صورتی که سیستم ایمنی بدن خانم نتواند جنین را که نیمی از آن از طرف همسر است به طور کامل قبول کند و آن را به عنوان یک جسم خارجی تشخیص دهد،دفعش می کند.
علاوه براین اختلالات سیستم انعقادی نیز می تواند باعث نازایی، سقط های مکرر یا سقط های زودرس شوند. اگر افزایش میزان لخته داشته باشیم ممکن است جنین تشکیل شود و در داخل رحم هم نفوذ کند اما به علت تشکیل لخته در پشت جنین خونرسانی به آن متوقف شده و جنین سقط شود. عوامل محیطی هم در نازایی بسیار موثر هستند. برای مثال سیگار کشیدن، تماس با مواد سمی از جمله سرب و آلودگی های هوا می توانند بر باروری اثر بگذارند. متاسفانه در ۱۰ تا ۱۵درصد از موارد ناباروری دلیل خاصی برای آن تشخیص داده نمی شود. به عبارت دیگر تخمک گذاری مرتب است، لوله ها باز است، رحم نرمال است و اسپرم همسر هم نرمال است اما باروری اتفاق نمی افتد و با انجام تمامی تست های موجود هم نمی توانیم به علتش پی ببریم. در این موارد می توان از روش های کمک باروری استفاده کرد. هم اکنون می توان گفت در قرن ۲۱ بسیاری از نازایی ها قابل درمان هستند و عده بسیار کمی از افراد ممکن است با هیچ کدام از این روش ها پاسخ نگیرند.
بلوتوث موبایلتان را خاموش کنید
مصرف داروهای ضدافسردگی سطح هورمون پرولاکتین یا هورمون ترشح شیر را افزایش داده و عادت ماهانه را به هم می ریزند. از طرف دیگر سطح استروژن خون را کاهش می دهند و می توانند باعث کم کاری یا نارسایی تخمدان شوند و احتمال سقط را افزایش دهند. بالا بودن هورمون شیر نیز می تواند باعث کم کاری تخمدان، کاهش هورمون استروژن و سقط شود. استرس نیز روی کارکرد تخمدان اثر مستقیم دارد. هنگام استرس مقدار زیادی هورمون های آدرنالین و نوروآدرنالین از غده فوق کلیه ترشح می شود که این خود باعث تنگی عروق اعضای بدن از جمله رحم و تخمدان می شود. در مورد تاثیر امواج موبایل بر باروری نیز باید گفت که هنوز مکانیسم اثر این امواج ناشناخته است و مهم ترین توصیه به خانم ها این است که بلوتوث موبایل شان خاموش باشد زیرا امواجی که از طریق بلوتوث ساطع می شود بسیار مضر است. همچنین مواقعی که استفاده ای از موبایل ندارند برای مثال شب ها که خواب هستند موبایل شان را در فاصله ۱/۵ تا ۲ متری از خود قرار دهند. علاوه براین بهتر است که از مایکروفر حداقل استفاده را داشته باشند.
استفاده موقت، خطر دائمی؟
قرص های ضدبارداری معمولا باعث نازک شدن جدار رحم می شوند. برای مثال اگر یک ماه بعد از قطع این قرص ها بارداری اتفاق بیفتد از آنجایی که جدار رحم نازک است احتمال لانه گزینی جنین در جداره رحم کاهش پیدا می کند و ممکن است سقط رخ دهد. قرص های ضدبارداری اورژانس نیز اگر به مقدار کم درحد یک تا دو بار در سال استفاده شوند خطر بسیار کمی دارند و احتمال ناباروری را زیاد نمی کنند به خصوص نوع جدید آن که حاوی پروژسترون است. اما به طور کلی خوردن قرص های ضدبارداری برای مدت طولانی به هیچ وجه توصیه نمی شود. این هورمون ها با دوز بسیار بالا وارد بدن می شوند و ممکن است بعد از قطع قرص، فرد برای ۳ تا ۶ ماه دچارقطع عادات ماهانه شود زیرا این قرص ها ترشح هورمون پرولاکتین را افزایش می دهند و از این طریق باعث کاهش تخمک گذاری می شوند.
جراحی هایی که باروری را به خطر می اندازند
جراحی ها اهمیت بسیاری در باروری آقایان دارند. برای مثال برخی از آقایان مبتلا به بیضه نابجا هستند. در این حالت، بیضه در محل خود که پوسته اسکروتوم است قرار نگرفته و ممکن است کانال اینگوینال یا داخل شکم باشد که با انجام جراحی پایین آورده می شود. اگر این جراحی بعد از یک سالگی انجام شود و نابجایی بیضه دوطرفه باشد ممکن است که فرد در آینده دیگر بچه دار نشود اما اگر یک طرفه باشد احتمال بچه دار شدن برای او وجود دارد. همچنین اگر فرد سابقه جراحی ترمیم فتق داشته باشد ممکن است لوله ترشحات او که معمولا داخل فتق قرار دارد به اشتباه در ترمیم گرفته باشد. علاوه براین سابقه ضربه به بیضه، پیچ خوردگی بیضه که هم در نوزادی و هم در بلوغ شایع است، سابقه جراحی لگن، جراحی مثانه، جراحی پروستات در سن بالا و بیماری هیپوسپادیاس (نابجایی سوراخ ادرار) در کودکان می تواند باعث ناباروری شود.
اولین مرحله تشخیص ناباروری
برای بررسی یک مرد نابارور علاوه بر آزمایش های عمومی، آزمایش اسپرم نیز انجام می شود. حجم اسپرم معمولا ۱/۵ تا ۵ سی سی است. درمورد غلظت اسپرم تا ۲ سال پیش گفته می شد تعداد اسپرم باید در هر میلی لیتر بیشتر از ۲۰ میلیون باشد اما امروزه ۱۵ میلیون هم نرمال تلقی می شود. در مورد حرکت اسپرم نیز باید بیشتر از ۵۰درصد از اسپرم ها حرکت رو به جلو داشته باشند. از نظر شکل هم باید بیشتر از ۳۰درصد اسپرم ها شکل نرمال داشته باشند. بعد از بررسی اسپرم اگر تعداد اسپرم های فرد کمتر از ۱۰ میلیون باشد باید از لحاظ هورمونی نیز بررسی شود. بررسی هورمونی شامل FSH ،LH و پرولاکتین می شود. در این بررسی ها اندازه گیری هورمون تستسترون از لحاظ علمی توجیه چندانی ندارد و لازم نیست که حتما ارزیابی شود. علاوه براین، می توان تست های هورمونی مربوط به هیپوفیز را نیز انجام داد. پس از بررسی های آزمایشگاهی می توان ازبررسی های رادیولوژیکی نیز بهره برد. همچنین اگر فرد در تخلیه مشکل داشته باشد، می توان برای بررسی پروستات و سوراخ هایی که ترشحات از آنها به داخل مجرا خارج می شود از سونوگرافی مخصوصی به نام TRUS استفاده کرد.
خانم ها، به این نکته ها توجه کنید
ناباروری در خانم ها علل بسیار متفاوتی می تواند داشته باشد اما به طور کلی ۳ عامل اصلی در آن دخیل هستند: اختلالات تخمک گذاری، اختلالات لوله های رحمی و اختلالات رحم. همانطور که می دانیم معمولا در روز چهاردهم هر ماه یک تخمک تشکیل شده و آزاد می شود و اگر اسپرم در نزدیکی آن وجود داشته باشد، با لقاح اسپرم و تخمک جنین حاصل می شود. بعد از آن در داخل رحم لانه گزینی انجام شده و بارداری رخ می دهد. عده ای از خانم ها به دلایل مختلفی در تخمک گذاری شان دچار مشکل می شوند. برای مثال اختلالات تخمدان، کم کاری تخمدان، بیماری پلی کیستیک تخمدان، اختلالات هیپوفیز و عدم ترشح هورمون ها و فرستادن سیگنال های لازم برای تحریک تخمدان از طرف مغز می توانند تخمک گذاری را به تاخیر انداخته یا از ایجاد آن جلوگیری کنند.
البته این مشکلات درمورد بیماری پلی کیستیک تا حدودی قابل درمان است. اما در مواردی که تخمدان به طور کامل کار نمی کند و نارسایی شدید دارد مجبور می شویم از روش های کمک باروری استفاده کنیم. یکی از علت های شایع ناباروری در خانم ها اختلالات لوله های رحمی است. تخمک از طریق این لوله ها نزدیک رحم می آید و اسپرم را در داخل لوله ملاقات می کند و از آنجاست که جنین تشکیل می شود و داخل رحم می آید. اگر لوله های رحمی که راه ارتباط تخمک با اسپرم هستند بر اثر عواملی ازجمله عفونت، بارداری خارج رحمی قبلی، کاهش حرکات مژه ها یا نازک شدن جدار داخلی لوله ها، دچار مشکل شده باشند ممکن است باعث ناباروری شوند.
فست فودها شما را عقیم می کنند
عامل دیگر ناباروری وجود اختلالات در رحم است. رحم محل لانه گزینی است و کمتر مواردی می تواند روی آن تاثیر بگذارد اما اخیرا هورمون های زیادی که در مواد غذایی و گوشت ها استفاده می شود و همچنین افزایش مصرف فست فودها توسط خانم های جوان باعث شده است آنومالی های رحم از جمله فیبروم های رحمی یا پولیپ های رحمی بیشتر رخ دهند. این فیبروم ها از جنس عضله رحم هستند و مانند بافت مجاور خود خونرسانی ندارند؛ بنابراین اگر جنین تشکیل شده روی فیبروم بنشیند احتمال سقط وجود دارد. گاهی اوقات دستکاری های قبلی رحم از جمله انجام سقط یا زایمان های بسیار مشکل همراه با چسبندگی و عفونت می توانند باعث ایجاد سندرم آشرمن در داخل رحم شوند که با چسبندگی شدید داخل رحم همراه است و لانه گزینی را تقریبا غیرممکن می کند.
وقتی بدن جنین را قبول نمی کند!
عوامل متعدد پراکنده دیگری هم هستند که می توانند باعث نازایی شوند از جمله اختلالات سیستم ایمنی بدن. در صورتی که سیستم ایمنی بدن خانم نتواند جنین را که نیمی از آن از طرف همسر است به طور کامل قبول کند و آن را به عنوان یک جسم خارجی تشخیص دهد،دفعش می کند.
علاوه براین اختلالات سیستم انعقادی نیز می تواند باعث نازایی، سقط های مکرر یا سقط های زودرس شوند. اگر افزایش میزان لخته داشته باشیم ممکن است جنین تشکیل شود و در داخل رحم هم نفوذ کند اما به علت تشکیل لخته در پشت جنین خونرسانی به آن متوقف شده و جنین سقط شود. عوامل محیطی هم در نازایی بسیار موثر هستند. برای مثال سیگار کشیدن، تماس با مواد سمی از جمله سرب و آلودگی های هوا می توانند بر باروری اثر بگذارند. متاسفانه در ۱۰ تا ۱۵درصد از موارد ناباروری دلیل خاصی برای آن تشخیص داده نمی شود. به عبارت دیگر تخمک گذاری مرتب است، لوله ها باز است، رحم نرمال است و اسپرم همسر هم نرمال است اما باروری اتفاق نمی افتد و با انجام تمامی تست های موجود هم نمی توانیم به علتش پی ببریم. در این موارد می توان از روش های کمک باروری استفاده کرد. هم اکنون می توان گفت در قرن ۲۱ بسیاری از نازایی ها قابل درمان هستند و عده بسیار کمی از افراد ممکن است با هیچ کدام از این روش ها پاسخ نگیرند.
بلوتوث موبایلتان را خاموش کنید
مصرف داروهای ضدافسردگی سطح هورمون پرولاکتین یا هورمون ترشح شیر را افزایش داده و عادت ماهانه را به هم می ریزند. از طرف دیگر سطح استروژن خون را کاهش می دهند و می توانند باعث کم کاری یا نارسایی تخمدان شوند و احتمال سقط را افزایش دهند. بالا بودن هورمون شیر نیز می تواند باعث کم کاری تخمدان، کاهش هورمون استروژن و سقط شود. استرس نیز روی کارکرد تخمدان اثر مستقیم دارد. هنگام استرس مقدار زیادی هورمون های آدرنالین و نوروآدرنالین از غده فوق کلیه ترشح می شود که این خود باعث تنگی عروق اعضای بدن از جمله رحم و تخمدان می شود. در مورد تاثیر امواج موبایل بر باروری نیز باید گفت که هنوز مکانیسم اثر این امواج ناشناخته است و مهم ترین توصیه به خانم ها این است که بلوتوث موبایل شان خاموش باشد زیرا امواجی که از طریق بلوتوث ساطع می شود بسیار مضر است. همچنین مواقعی که استفاده ای از موبایل ندارند برای مثال شب ها که خواب هستند موبایل شان را در فاصله ۱/۵ تا ۲ متری از خود قرار دهند. علاوه براین بهتر است که از مایکروفر حداقل استفاده را داشته باشند.
استفاده موقت، خطر دائمی؟
قرص های ضدبارداری معمولا باعث نازک شدن جدار رحم می شوند. برای مثال اگر یک ماه بعد از قطع این قرص ها بارداری اتفاق بیفتد از آنجایی که جدار رحم نازک است احتمال لانه گزینی جنین در جداره رحم کاهش پیدا می کند و ممکن است سقط رخ دهد. قرص های ضدبارداری اورژانس نیز اگر به مقدار کم درحد یک تا دو بار در سال استفاده شوند خطر بسیار کمی دارند و احتمال ناباروری را زیاد نمی کنند به خصوص نوع جدید آن که حاوی پروژسترون است. اما به طور کلی خوردن قرص های ضدبارداری برای مدت طولانی به هیچ وجه توصیه نمی شود. این هورمون ها با دوز بسیار بالا وارد بدن می شوند و ممکن است بعد از قطع قرص، فرد برای ۳ تا ۶ ماه دچارقطع عادات ماهانه شود زیرا این قرص ها ترشح هورمون پرولاکتین را افزایش می دهند و از این طریق باعث کاهش تخمک گذاری می شوند.
منبع:
ایده آل
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼