دلیل گلو درد در کودکان، جدی بگیرید

بلع دردناک یا گلودرد از آن دسته بیماری هایی است که اگر بگوییم اصلی ترین علت ملاقات پزشک است اغراق نکرده ایم. البته گلودرد بیماری نیست و اغلب نشانه ای از یک بیماری مثلا عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزاست و معمولا اولین نشانه بیمار شدن کودک شماست. احتمالا برای اغلب والدین این سوال مطرح است که چه زمانی گلودرد کودک نیاز به مراقبت پزشکی و مراجعه به پزشک دارد. اغلب گلودردها ویروسی است و خودبه خود بعد از یک هفته بهبود می یابد. تنها درصد کمی از گلودردها به علت عفونت باکتریایی است که نیاز به ویزیت پزشک دارد. برای پاسخ به سوالتان بد نیست مقاله این شماره را با دقت بیشتری بخوانید.

عاملان ریز و درشت گلودرد
بلع دردناک و خراشنده که گلودرد یا در اصطلاح پزشکان گفته می شود، معمولا با علائم متفاوتی همراه است که بستگی به نوع عفونت کودکتان دارد:

عفونت های ویروسی:
در سرماخوردگی علائم همراه شامل عطسه، آبریزش چشم، سرفه، تب خفیف، درد خفیف بدن یا سردرد است اما در آنفلوآنزا معمولا خستگی و ضعف، بدن درد، لرز، عرق و تب بالای /۸ ۳۸ همراه گلودرد است. عفونت ویروسی دیگری است که با گلودرد بسیار شدیدی همراه است و اگر چه علائم بیماری تقریبا ۱۰روز طول می کشد اما هفته ها زمان می برد تا بعد از "مونو" بدن مقاومت خود را بازیابد. علاوه بر گلودرد علائم زیر همراه مونونوکلئوز دیده می شود: تورم غددلنفی در گردن و زیر بغل، تورم لوزه ها، سردرد، بی اشتهایی، جوش دانه های پوستی، طحال متورم و التهاب کبد. در سایر عفونت های ویروسی مثل سرخک، آبله مرغان و خروسک (کروپ) نیز گلودرد وجود دارد.

عفونت های باکتریایی:
گلودرد استرپتوکوکی، تونسیلیت یا التهاب لوزه ها و دیفتری بیماری تنفسی نادر اما شدیدی که موجب مشکلات تنفسی و بلع دردناک می شود می توانند گلودرد شدیدی ایجاد کنند.

از کجا آمده ای
ویروس و باکتری هر دو از راه دهان یا بینی وارد بدن می شوند. مثلا وقتی کودک ذرات معلق هوا را زمان سرفه یا عطسه دیگران، از راه تنفس وارد ریه خود کند یا با فرد بیمار دست بدهد و یا وسایل مشترک مانند ظروف، حوله، اسباب بازی، دستگیره در و … را لمس کند و بعد از آن به چشم یا بینی خود دست بزند احتمال دارد که او نیز بیمار شود. از آنجایی که میکروب های عامل گلودرد، واگیردار هستند، می توانند به راحتی در هر جا که تعداد افراد زیادی اجتماع می کنند مثل مدرسه، مهدکودک، اتوبوس و حتی خانه خودتان، منتشر شوند. با این حال گلودرد غیر از عفونت های باکتریایی و ویروسی علل دیگری هم دارد از جمله:

آلرژی یا حساسیت به مو و پشم حیوانات خانگی، قارچ ها و گروه گیاهان
خشکی هوای منزل به خصوص صبح های زمستان که هوای اتاق ها بسیار گرم نگه داشته می شود، می تواند موجب خشکی گلو شود. تنفس از راه دهان به دلیل احتقان مزمن بینی نیز می تواند گلوی خشک و دردناک ایجاد کند.
آلودگی هوا و محرک های شیمیایی (مثل پاک کننده ها) و سیگار و الکل موجب تحریک مداوم گلو می شوند.
کشیدگی عضلات گلو بعد از داد زدن در یک کنسرت یا مسابقه ورزشی، می تواند گلودرد ایجاد کند.

بیماری بازگشت اسید معده:
این بیماری در بچه ها شایع نیست اما وقتی اسید معده به مری بازگردد رخ می دهد. به طور معمول سوزش گلو در این بیماری با سایر علائم بیماری ویروسی همراه نیست و گلودرد دائمی است. با تغییر سبک زندگی و تغذیه می توانید از بازگشت اسید پیشگیری کنید یا آن را کاهش دهید.

ایدز:
افراد HIV مثبت (که شمارش CD۴ آنها کم است) گاهی گلودرد مزمن پیدا می کنند که به دلیل عفونت ثانویه مانند برفک دهان یا سیتومگالوویروس است.

تومورها:
اگر به سیگار یا الکل معتاد هستید، در معرض خطر تومورهای گلو، زبان و حنجره هستید که گاهی علائم خفیف و گاهی خشونت صدا و بلع دردناک ایجاد می کنند.

هر کس خربزه بخورد…
اگر چه هر کسی ممکن است گلودرد بگیرد اما بعضی عوامل افراد را مستعدتر می کند. مثلا بچه ها و نوجوانان بیشتر احتمال ابتلا به گلودرد دارند. بچه های ۵ تا ۱۸ ساله ممکن است ۵ بار در سال دچار گلودرد شوند، در حالی که در بزرگسالان این میزان کمتر از نصف است. متاسفانه بچه ها معمولا دچار گلودرد استرپتوکوکی، شایع ترین عفونت باکتریایی عامل گلودرد می شوند. در معرض دود سیگار بودن به دلیل صدها ماده شیمیایی سمی موجود در آن می تواند پوشش گلوی کودک را تحریک کند، بنابراین بچه هایی که والدین سیگاری دارند بیشتر گلودرد می گیرند. آلرژی و حساسیت فصلی به گردوغبار و قارچ ها و … می تواند احتمال ابتلا به گلودرد را زیاد کند. کودکی که عفونت های مزمن و مکرر سینوس ها داشته ، نیز به دلیل تخلیه عفونت بینی و سینوس گلو، بیشتر دچار گلودرد می شود. کودکانی که در جاهای محصور و بسته مانند شیرخوارگاه ، مهدکودک، مدرسه و… هستند، احتمال سرایت بیماری به آنها بیشتر است. اگر خانواده به کودک نیاموزد، رعایت نکردن بهداشت و نشستن دست ها میزان ابتلای کودکان را بالا می برد. در ضمن اگر مقاومت بدن کودک به هر دلیل از جمله بیماری نقص سیستم ایمنی، دیابت داروهای خوراکی استروئیدی و شیمی درمانی، خستگی و تغذیه نامناسب کم شود، باز هم مستعد ابتلا به عفونت هاست.

گوش به زنگ خطر باشید
در شرایط زیر لازم است کودک خود را نزد پزشک ببرید:
در صورت گلودرد مکرر و عود کننده داشته یا تماس با فرد مبتلا به گلودرد استرپتوکوکی.
گلودرد او خیلی شدید است و بیش از یک هفته طول کشیده.
در تنفس یا بلع او مشکل شدید ایجاد شده است.
وجود آب ریزش شدید از دهان .
تب بیش از /۵ ۳۸ درجه سانتی گراد در بچه های زیر ۶ ماه و بیش از ۳۹/۴ درجه سانتی گراد در بچه های بزرگتر.
تورم دردناک غدد لنفاوی گردن.
در ته حلق او چرک دیده شود.
جوش دانه های پوستی.
خشونت صدایی که بیش از دو هفته طول کشیده .
وجود خون در بزاق یا خلط.
وجود علائم از دست دادن آب بدن مانند چشم های گود رفته، ضعف شدید و کاهش دفع ادرار.

پزشک چگونه تشخیص می دهد؟
اغلب اوقات پزشک، علت گلودرد کودکتان را با معاینه فیزیکی و کشت حلق تشخیص می دهد. در حین معاینه، پزشک گلو را از نظر قرمزی، تورم و رگه های سفید یا چرک روی لوزه ها بررسی می کند. اگر چه این علائم نشانگر عفونت است اما فقط با نگاه دقیق نمی توان گفت عفونت ویروسی یا باکتریایی است. به همین دلیل امکان دارد پزشک کشت حلق یا تست سریع استرپتوکوک انجام دهد تا از وجود گلودرد استرپتوکوکی مطمئن شود. البته این کشت دو روز زمان می برد و امروزه تست سریع برای عفونت های باکتریایی به کار می رود که فقط چند ساعت وقت لازم دارد که این روش هم دقت زیادی ندارد، به همین دلیل در کشور ما این دو روش خیلی مورد استفاده قرار نمی گیرد.

و بترسیم از عوارض…
با اینکه اکثر عفونت های گلو خطرناک نیستند اما ممکن است عوارض جدی ایجاد کنند. به خصوص گلودرد استرپتوکوکی می تواند عفونت های دیگری مانند تونسلیت (التهاب لوزه ها)، سینوزیت (عفونت سینوس ها) عفونت های گوش و مخملک (تب، گلودرد شدید و جوش دانه پوستی از علائم آن است) ایجاد کند. به دلیل نامشخصی دو عارضه بسیار مهم تر گلودرد استرپتوکوکی یعنی تخریب کلیوی (گلومرولونفریت) و تب روماتیسمی نسبت به گذشته کمتر شایع هستند اما در صورت بروز می توانند مشکلات جدی ایجاد کنند. مثلا تب روماتیسمی در بافت های مختلف از جمله مفاصل، پوست و عضلات، گره های التهابی ایجاد می کند. ممکن است این نقاط التهابی در عضله قلب، پوشش قلب و دریچه های آن ایجاد شده و در عبور جریان خون قلب اختلال ایجاد کند. با وجود اینکه جراحی گاهی دریچه ها را ترمیم می کند اما تخریب اغلب دائمی است. به همین دلیل درمان گلودرد استرپتوکوکی قبل از ایجاد عوارض اهمیت فراوانی دارد. اگر چه عفونت های ویروسی از باکتریایی کم خطرتر هستند اما بدون عارضه نیستند مثلا مونونوکلئوز عفونی می تواند موجب بزرگی بیش از حد و گاهی پارگی طحال شود. عوارض دیگر آن عبارتنداز: زردی (التهاب کبد) کاهش پلاکت ها و اختلال در انعقاد خون، کم خونی، التهاب قلب، تخریب عصبی که اغلب منجر به فلج می شود و تورم لوزه ها که گاهی موجب انسداد راه هوایی و تنفس می شود.

دارو را تا آخر بخورید
بیشتر گلودردها که اغلب ویروسی هستند، معمولا بدون دارو بهبود می یابند و البته گلودردهای ویروسی معمولا درمان دارویی ندارند. درمان چیزی نیست به جز مصرف مایعات فراوان، استراحت و خواب بیشتر! در دوره بیماری از مایعاتی چون آب و سوپ استفاده کنید و دقت کنید که نوشیدنی های کافئین دار و آب میوه های آماده، بی آبی بدن را تشدید می کند. اگر بلع کودک خیلی دردناک است، اجازه دهید آب گوشت ولرم را با نی بمکد. زمانی پزشکان همه گلودرد ها را با آنتی بیوتیک درمان می کردند تا هم عفونت را درمان کرده باشند و هم از عوارض جدی آن مانند تب روماتیسمی پیشگیری کنند. اما امروز به دلیل مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک ها و ایجاد مقاومت به داروها در گونه های زیادی از باکتری ها، پزشکان تمایل زیادی به تجویز آنتی بیوتیک ندارند.

لازم است بدانید آنتی بیوتیک ها مثلا پنی سیلین در کاهش علائم گلودرد و تسریع بهبود تاثیر کمی دارد و نمی تواند از عود عفونت جلوگیری کند ولی اگر پزشک برای کودکتان آنتی بیوتیک تجویز کرده است، حتما آن را تا انتهای دوره دارو به کودک بدهید، حتی اگر حالش زودتر خوب شد. این کار از عود عفونت و ایجاد مقاومت دارویی در باکتری ها جلوگیری می کند. اگر تب کودکتان در طول مصرف دارو قطع شد و حال عمومی خوبی داشت می تواند به مدرسه یا مهد کودک برود، زیرا معمولا بعد از ۲۴ ساعت از شروع درمان، امکان سرایت بیماری وجود نخواهد داشت.