هر آنچه که لازم است درباره پرکاری تیروئید در بارداری بدانید!

پرکاری تیروئید در بارداری یکی از اختلالاتی است که مادران باردار را درگیر می‌کند. هرگونه اختلال در عملکرد غده تیروئید در حاملگی ممکن است تاثیر مخربی روی مادر باردار و جنین بگذارد. خوشبختانه پرکاری تیروئید در بارداری چندان شایع نیست اما اگر کنترل نشود احتمال ایجاد فشار خون بالا در خانم‌های باردار، خطر سقط جنین، زایمان زودرس و نوزاد با وزن کم را به‌دنبال دارد. مادر مبتلا به تیروئید پرکار در بارداری باید تحت نظر فوق تخصص غدد باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا با پرکاری تیروئید در بارداری، علایم و عوارض آن بیشتر آشنا شوید.

پرکاری تیروئید در بارداری چیست؟

پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) در بارداری حالتی است که غده تیروئید با فعالیت بیش از حد، هورمون تیروئید بیشتر از حالت نرمال تولید می‌کند. براساس آمار، از هر ۵۰۰ نفر یک خانم دچار پرکاری تیروئید در بارداری می‌شود. بیماری خود ایمنی گریوز (Graves) در مادران باردار عامل ایجاد تیروئید پرکار است.

بیشتر بخوانید: آیا پرکاری تیروئید در بارداری خطرناک است؟

غده تیروئید در بارداری

فعالیت غده تیروئید در بارداری اهمیت زیادی دارد چرا که هورمون‌های این غده روی بیشتر عملکردهای بدن و تنظیم هورمون‌های جنسی تاثیر می‌گذارند. این احتمال وجود دارد که غده تیروئیدی که تا پیش از بارداری دقیق و درست کار می‌کرد بعد از باردار شدن و یا حتی زایمان دستخوش اختلال شود و بیماری‌هایی مثل کم‌کاری یا پرکاری تیروئید ظاهر شوند. علت این اتفاق هم تغییرات هورمونی غده تیروئید در دوره بارداری است.

در بدن فرد مبتلا به هایپرتیروئید، شاهد ترشح بیش از حد هورمون تیروئید T3 و T4 و کاهش TSH هستیم. زمانی که فعالیت تیروئید افزایش پیدا می‌کند، متابولیسم بدن هم بیشتر شده و کل بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرد. معمولا در سنین 20 تا 40 سالگی که سن باروری خانم‌هاست بیشتر با این تغییرات مواجه هستیم. گاهی نشانه‌های بیماری پرکاری تیروئید در بارداری شبیه علایم حاملگی هستند و باهم اشتباه گرفته می‌شوند مانند:

• خستگی و اضطراب
• گر گرفتگی یا احساس گرمای شدید

علل ابتلا به هایپرتیروئیدیسم در بارداری

بیماری گریوز، شایع‌ترین علت ابتلا به پرکاری تیروئید در بارداری است که سیستم ایمنی بدن، غده تیروئید را بیگانه درنظر می‌گیرد. درنتیجه غده تیروئید بزرگ‌تر شده و هورمون‌های تیروئیدی بیشتری تولید می‌کند. حالت تهوع و استفراغ شدید یا بارداری دوقلو با افزایش هورمون βhCG در بدن مادر، باعث هایپرتیروئیدی موقت می‌شوند. این نوع پرکاری تیروئید در بارداری نیازی به درمان ندارد و معمولا در هفته ۱۴ تا ۱۸ برطرف می‌شود.

وجود ندول‌ها یا گره‌های تیروئیدی هم می‌تواند از علل پرکاری تیروئید در بارداری باشد که هورمون تیروئیدی زیادی ترشح می‌کنند. گاهی هایپرتیروئید صرفا به بارداری ختم نشده و بعد از زایمان هم ممکن است شاهد بیش فعالی این غده باشیم.

آمار نشان می‌دهند که نزدیک به ۷۰ درصد خانم‌ها بعد از زایمان دچار التهاب تیروئید (تیروئیدیت) می‌شوند که به‌شکل پرکاری تیروئید بروز می‌کند. البته این التهاب در فاصله چند هفته تا چند ماه بعد زایمان برطرف می‌شود.

بیشتر بخوانید: علایم پرکاری تیروئید چیست؟

علایم پرکاری تیروئید در بارداری

در صورت مشاهده نشانه‌های زیر باید به دکتر غدد مراجعه کنید:

• خستگی
• احساس عصبی بودن
• گر گرفتگی
• ضربان قلب نامنظم یا افزایش یافته
• لرزش دست‌ها
• کاهش وزن علیرغم تغذیه مناسب
• حالت تهوع یا استفراغ شدید
• اختلال در خواب
• اضطراب و زود رنجی

تشخیص پرکاری تیروئید در بارداری

مهمترین نکته در تشخیص پرکاری تیروئید در بارداری، پیدا کردن علت هایپرتیروئید است چرا که درمان را راحت‌تر می‌کند. معمولا هایپرتیروئید از قبل از بارداری مشخص می‌شود. پزشک برای تشخیص پرکاری تیروئید بعد از معاینه، دستور آزمایش خون می‌دهد تا میزان هورمون‌های تیروئیدی TSH، T4 و T3 اندازه‌گیری شود.

در صورت درمان با ید رادیواکتیو هم بهتر است ۶ ماه تا یک سال بعد برای بارداری اقدام شود.

اگر میزان هورمون TSH پایین و T4 که تیروکسین نام دارد بالا باشد، یعنی فرد مبتلا به پرکاری تیروئید است. آزمایش جذب ید رادیواکتیو هم برای تشخیص پرکاری تیروئید تجویز می‌شود. البته این آزمایش برای خانم‌های باردار و در حال شیردهی مجاز نیست.

عوارض پرکاری تیروئید در بارداری

عدم درمان پرکاری تیروئید در بارداری عوارض جدی برای مادر و جنین به‌دنبال دارد:

• زایمان زودرس
• سقط جنین
• پره اکلامپسی
• وزن کم نوزاد حین تولد
• نارسایی احتقانی قلب

درمان پرکاری تیروئید در بارداری

پس از تشخیص هایپرتیروئید در دوران حاملگی، نوبت به درمان می‌رسد چرا که عدم درمان و کنترل این بیماری ممکن است به عوارض غیرقابل جبرانی تبدیل شود. علت ابتلا تاثیر مستقیمی در انتخاب شیوه درمان پرکاری تیروئید در بارداری دارد. پرکاری تیروئید خفیف نیازی به درمان ندارد و بعد از زایمان برطرف می‌شود.

برای درمان مادران مبتلا به بیماری گریوز باید از داروهای آنتی‌تیروئیدی مثل پروپیل‌تیوراسیل (PTU) استفاده شود که مانع از فعالیت زیاد غده تیروئید می‌شوند و باعث شده هورمون‌های تیروئیدی کمتر ترشح شوند. اگر مادر پیش از بارداری تحت درمان هایپرتیروئید باشد، باید متخصص غدد دوز داروها را بعد حاملگی دوباره تنظیم کند.

خانم‌های مبتلا به هایپرتیروئید بهتر است بارداری را تا کنترل کردن بیماری به تعویق بیندازند.

بیش فعالی تیروئیدی ناشی از گریوز با جلوتر رفتن بارداری تشدید می‌شود تا جایی که در ۶ ماه اول بعد وضع حمل، شرایط بیمار بدتر می‌شود. احتمالا دوز داروها در دوره بارداری و بعد زایمان متغیر خواهد بود.

متی مازول یکی دیگر از داروهای آنتی تیروئیدی است که مصرف آن در اوایل بارداری احتمال نقص مادرزادی در جنین را به‌دنبال دارد. گاهی هم برای درمان لازم است که بخشی از تیروئید برداشته شود. بهترین زمان برای جراحی برداشتن بخشی از غده تیروئید سه‌ماهه دوم بارداری (۴ تا ۶ ماهگی) است.

درمان با ید رادیواکتیو برای پرکاری تیروئید در بارداری توصیه نمی‌شود چرا که داروی رادیواکتیو، باعث از بین رفتن غده تیروئید بیمار شده و احتمال آسیب دیدگی تیروئید جنین وجود دارد. این درمان برای خانم‌های شیرده هم مناسب نیست.

رژیم غذایی مناسب برای درمان پرکاری تیروئید در بارداری

برای درمان تیروئید پرکار باید غذاهای با ید کمتر یا بدون ید مصرف کنید چرا که غده تیروئید پرکار برای تولید هورمون‌های تیروئیدی به ید نیاز دارد. بنابراین، رعایت برنامه غذایی زیر به درمان پرکاری تیروئید در بارداری کمک می‌کند:

• استفاده از نمک بدون ید
• مصرف آجیل‌های بدون نمک
• مصرف ویتامین و مکمل‌های بدون ید
• کاهش مصرف سویا
• حذف غذاهای نمک‌سود شده از رژیم غذایی
• حذف نوشیدنی‌های کافئین‌دار
• رژیم غذایی پرکالری
• افزایش مصرف پروتئین نسبت به وزن بدن
• مصرف ویتامین A و C بیشتر
• عدم مصرف سیگار

سوالات متداول

آیا پرکاری تیروئید در بارداری خطرناک است؟

اگر بیش فعالی تیروئید در بارداری درمان نشود برای مادر و جنین خطرناک است و عوارض جبران ناپذیری به‌دنبال دارد.

چطور عوارض پرکاری تیروئید در جنین را کاهش دهیم؟

برای جلوگیری از عوارض پرکاری تیروئید در بارداری، مادر و جنین باید تحت نظر فوق تخصص غدد یا اندوکرینولوژیست باشند و از برنامه درمانی و دارویی مشخصی استفاده کنند.

برای درمان پرکاری تیروئید در بارداری به چه دکتری مراجعه کنم؟

فوق تخصص غدد و متابولیسم یا متخصص داخلی.

بیشتر بخوانید: کم کاری و پرکاری تیروئید در بارداری، علت و درمان

کلام آخر

پرکاری تیروئید از بیماری‌های شایع در خانم‌ها است که در صورت بروز در دوره بارداری باید بیشتر به آن توجه نمود. معمولا علت بیشتر موارد ابتلا به تیروئید پرکار در بارداری، ابتلای مادر به بیماری گریوز است که نوعی بیماری خودایمنی افزایش بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی محسوب می‌شود.

هایپرتیروئید در این دوره باعث اختلال در متابولیسم بدن مادر شده و علایمی شبیه علایم معمول بارداری مثل حالت تهوع، استفراغ، گرگرفتگی و خستگی دارد. در صورت مشاهده این علایم بهتر است با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. می‌توانید از متخصص زنان و زایمان، دکتر داخلی، یا متخصص غدد کلینیک نی نی بان هم مشورت بگیرید.