درباره فیبروم رحمی، همه چیز را بدانید

معلوم نیست سر و کله‌اش از کجا پیدا می‌شود. توی رحم خانه می‌کند و گاهی تا ویران کردن این خانه هم پیش می‌رود. بعضی زن‌‌ها با درد احساسش می‌کنند و بعضی با تلاش‌های ناموفق برای مادر شدن متوجه حضورش در بدن خود می‌شوند. فیبروم رحم، مشکل شایعی است که بسیاری از زن‌‌ها تجربه مبتلا شدن به آن را دارند؛ مشکلی که گاهی با کمی دارودرمانی از بین می‌رود و گاهی تا نابارور کردن زن یا حتی سرطانی کردن رحمش پیش می‌رود.

اینکه فیبروم رحم چیست و چرا به وجود می‌آید را از دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان پرسیده‌ایم. او معتقد است خانم‌هایی که در مراحل اولیه رشد فیبروم برای درمانش اقدام نمی‌کنند، باعث می‌شوند که فیبروم به‌تدریج بزرگ شود و در سال نیم یا یک سانتی‌متر رشد‌کند و باعث خون‌ریزی و البته رفتن زیر تیغ جراحی شود. اگر شما هم به این مشکل مبتلا هستید یا نگرانید در آینده به آن دچار شوید در ادامه این مصاحبه راه‌های پیشگیری و درمان آن را بخوانید.

این بیماری چه علائمی دارد؟
نشانه‌های بیماری بسته به اینکه تعداد فیبروم‌‌ها و اندازه‌شان چقدر است و در کجا رشد می‌کنند علامت جداگانه‌ای ایجاد می‌کند. به‌طور مثال اگر فیبروم داخل حفره رحم یا نزدیک حفره رحم و نزدیک مخاط آن‌که آندومتر نامیده می‌شود، قرار گرفته باشد، باعث می‌شود فرد دچار خونریزی‌های غیرطبیعی و شدیدی شود. گاهی اوقات فیبروم بدون اینکه علامتی ایجاد کند به وجود می‌آید و باعث افزایش قطر شکم می‌شود گاهی اوقات هم ممکن است توده‌ای زیر ناف به وجود بیاید که با دست زدن احساس می‌شود.

بعضی‌وقت‌ها فیبروم‌‌ها در محل بیرونی رحم قرار گرفته‌اند که باعث فشار به اعضای لگنی، روده، حالب و مثانه می‌شود. یکی از شکایات خانم‌‌ها هم همین است و می‌گویند احساس سنگینی و فشار، درد لگن و تکرر ادرار دارند و احساس می‌کنند مثانه‌شان زود پر می‌شود و زود به زود باید به دستشویی بروند. گاهی ممکن است فیبروم از دهانه رحم بیرون بزند و خانم‌هایی که درگیر این نوع فیبروم هستند، معمولا از خونریزی بعد از مقاربت یا دردهای واژینال شکایت دارند که بعد از تماس باعث زخم شدن دهانه رحم یا پولیپ دهانه رحم و سپس بزرگی آن می‌شود.

گاهی اوقات با خانم‌‌هایی مواجه می‌شویم که در طی سال‌های متمادی خونریزی‌های شدیدی دارند. وقتی سونوگرافی واژینال انجام می‌دهیم می‌بینیم رحم بزرگ است که به آن رحم میوماتو یا رحم فیبروماتو می‌گویند. مشخص می‌شود سطح رحم آنها پر از فیبروم است و با بزرگ شدن رحم، فرد دچار خونریزی شده است. در هر صورت به خانم‌‌ها توصیه می‌کنیم اگر با این نشانه‌‌ها مواجه شدند، حتما برای معاینه به پزشک مراجعه‌کنند.

فیبروم‌های رحمی می‌توانند شکل و اندازه رحم خانم‌‌ها را تحت تاثیر قرار دهند؟
رحم عضوی عضلانی و توخالی است که داخل لگن و بین مثانه و رکتوم قرار گرفته و از سه لایه جدا از هم تشکیل شده است. فیبروم رحمی، توده‌‌هایی است که از بافت عضلانی جداره رحم سرچشمه می‌گیرد و تشکیل آن در خانم‌‌ها بسیار شایع است. اندازه فیبروم‌‌ها از چند میلی‌متر است و ممکن است به ۲۰ سانتی‌متر هم برسد. گاهی اوقات می‌بینیم اندازه رحم خانمی به اندازه یک بارداری ۹ ماهه بوده یا حتی به نظر می‌آید دو قلو باردار است. بررسی‌که می‌کنیم می‌بینیم در رحم خانم بیش از ۱۵۰- ۱۰۰ فیبروم وجود دارد که تا این حد باعث بزرگی رحم شده است.

فیبروم بیشتر در افراد متاهل دیده می‌شود یا مجرد و چه سنینی را بیشتر درگیر خود می‌کند؟
هر دو. هیچ فرقی نمی‌کند. از نظر سنی در بعضی از آمار‌ها گفته شده خانم‌‌هایی که در محدوده سنی بین 40 تا 45 سالگی هستند، درگیر فیبروم می‌شوند اما در زنانی‌که بین 50 تا 60 سال دارند، از شیوع بیشتری برخوردار است. البته گاهی اوقات این فیبروم‌‌ها از زمان بلوغ نیز در فرد ایجاد می‌شود.

چه عواملی در به وجود آمدن فیبروم رحمی دخیل است؟
اولین عامل زمینه ژنتیکی است. ممکن است مادر فیبروم داشته باشد، احتمال دارد این مسئله در دختر خانواده نیز مشاهده شود. عامل دیگر چاقی افراد است که فیبروم در آنها بیش از افراد لاغر دیده می‌شود اما لاغر‌ها هم از این امر مستثنا نیستند. عامل سوم، به وجود آمدن تغییراتی در هورمون‌های پروژسترون و استروژن و به‌خصوص استروژن است که ممکن است با هر سیکل ماهانه‌ای که فرد تجربه می‌کند ترشح شده و به تدریج باعث بزرگ شدن اندازه فیبروم‌‌ها شود، چون وابسته به هورمون استروژن است. بزرگ شدن فیبروم‌‌ها به‌خصوص در زمان بارداری بیشتر رخ می‌دهد چون میزان هورمون در سطح بالایی قرار دارد.

آیا ممکن است خانمی فیبروم داشته باشد اما هیچ علامتی از خود نشان ندهد؟
بله. اگر فیبروم در قسمت خارجی حفره لگن باشد، ممکن است علامت واضحی از خود نشان ندهد.

آیا با وجود فیبروم امکان بارداری وجوددارد؟
بله. البته خانم‌‌هایی که فیبروم دارند و فیبروم‌های‌شان در کنار مخاط رحم است، زمانی‌که ازدواج می‌کنند، صلاح نیست که جلوگیری داشته باشند چون جلوگیری باعث بروز مشکلات متعددی می‌شود. به آنها توصیه می‌کنیم ظرف یک‌سال اقدام به بچه‌دار شدن‌کنند اما اگر زنی با وجود فیبروم اقدام به جلوگیری کند و بارداری را به چند سال بعد موکول‌کند، پس از بارداری و در طول این دوران فیبروم‌‌ها با هربار ترشح استروژن بزرگ و بزرگ‌تر می‌شوند و باعث درد، زایمان زودرس، سقط جنین، جدا شدن جفت، پارگی کیسه آب می‌شوند.

زنانی‌که با وجود فیبروم باردار می‌شوند، در زایمان سزارین مشکل دارند و برای‌شان خطرناک است. اگر در زمان سزارین، فیبروم در محل برش زایمان باشد، سبب خونریزی می‌شود البته گاهی اوقات خانم‌‌ها می‌خواهند در زمان سزارین فیبروم نیز برداشته شود. اما چون رحم در دوران بارداری پرخون است، فیبروم هم پر خون است، گاهی برداشتن فیبروم موجب خونریزی شده و باعث تزریق مجدد خون می‌شود. بعضی وقت‌‌ها هم زمانی‌که جراح می‌بیند خونریزی بیش از حد معمول است، رحم را به‌طور کامل خارج می‌کند. به همین علت برای خانم‌هایی که دوران بارداری‌‌شان با وجود فیبروم طی شده است، بهتر است به شکل طبیعی زایمان کنند.

فیبرومی که در بدن وجود دارد، ممکن است نیاز به جراحی و درمان نداشته باشد؟
بله. اگر اندازه فیبرومی که در بدن تشکیل می‌شود، قابل ملاحظه نباشد به جراحی و درمان نیاز ندارد اما لازم است خانم هر شش ماه یا سالی یک‌بار آزمایش بدهد تا مشخص شود آیا فیبرومش به اندازه تقریبی سال گذشته باقی مانده است یا خیر. اگر این‌طور باشد که نیازی به جراحی و درمان وجود ندارد اما اگر اندازه فیبروم خیلی بزرگ شده و همچنین باعث درد و خونریزی غیر طبیعی شود، حتما به جراحی نیاز دارد.

از زمان تشکیل فیبروم تا زمانی‌که ممکن است خطرناک شود، بیمار چقدر فرصت دارد تا جلوی بدتر شدن وضعیت را بگیرد؟
تنها در پنج درصد فیبروم‌ها ممکن است تغییرات بدخیمی ایجاد شود بنابراین جای نگرانی وجود ندارد مگر اینکه در روند آزمایش مشخص شود که فیبروم در مدت کوتاهی مثلا سه، چهار یا شش ماه رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است چراکه احتمال بدخیمی وجود دارد.

قبل از اینکه فیبروم به وجود بیاید، آیا نشانه هشدار‌دهنده‌ای وجود دارد که یک خانم با مشاهده آن به پزشک مراجعه کند؟
به جز نشانه‌های بیماری که به آن اشاره شد و لازم است خانم‌‌ها به آن توجه داشته باشند، راه دیگری وجود ندارد و این پزشک است که با انجام سونوگرافی می‌تواند وجود فیبروم را تشخیص دهد و پس از تشخیص هم فرد باید زیر نظر پزشک باشد.

درمان قطعی برای فیبروم وجود دارد؟
خیر. چون فیبروم وابسته به هورمون است، درمان قطعی برای آن وجود ندارد و این‌طور نیست که به بیمار بگوییم قرصی را یک هفته ۱۰روز مصرف کن، خوب می‌شوی.
به شرایط بیمار بستگی دارد؛ یعنی بسته به اینکه بیمار چه سن و سالی دارد، اگر متاهل است از چه علامت بیماری شکایت دارد، تمایل به بچه‌دار شدن مجدد دارد یا خیر و تعداد فرزندانی که دارد کافی است یا نه، نوع درمانی که برایش تجویز می‌کنیم، فرق می‌کند.

با جراحی و خارج کردن کامل فیبروم، امکان رشد مجدد آن از بین می‌رود؟
این مسئله قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است فیبروم دوباره عود کند؛ یعنی ممکن است کسی فیبروم ۱۰، ۱۵ سانتیمتری‌اش را با جراحی بردارد اما دو، سه سال بعد دوباره عود کند. خانمی‌که با این مشکل مواجه است و فیبرومش دوباره عود می‌کند، حتما باید سالانه مورد معاینه قرار بگیرد و شکل و اندازه فیبرومش اندازه‌گیری شود.

با این وجود فیبروم‌‌ها ممکن است سبب ناباروری فرد شوند؟
بله. اگر فیبروم باعث بسته شدن مجرای دهانه رحم یا لوله‌های رحمی شود امکان ناباروری وجود دارد.

فیبروم‌‌ها می‌توانند شکل خطرناک به خود گرفته و در بدترین حالت سرطانی شوند؟
بیش از ۹۵ درصد فیبروم‌‌ها خوش‌خیم هستند و نگرانی ایجاد نمی‌کنند اما در مواردی مثل خانم‌‌هایی که بالای ۴۰ تا ۴۵ سال دارند، تعداد فرزندانی که دارند کافی است و تمایلی به باروری دوباره ندارند، اگر یک‌دفعه فیبروم برای‌شان مشکل ایجادکند، درد و خونریزی شدیدی داشته باشند و در فاصله زمانی کوتاهی فیبروم بزرگ شود، یعنی مثلا قبلا فیبروم سه سانتیمتری داشته اما بعد از یک‌سال اندازه آن به ۱۰ سانتیمتر رسیده است، ما دیگر احتمال نمی‌دهیم فیبروم از نوع خوش‌خیم باشد.