چطور بارداری خوبی داشته باشیم؟

می خواهم لذت مادر شدن را تجربه کنم. به چه مراقبت هایی نیاز دارم؟ چند بار باید آزمایش خون انجام بدهم؟ چند تا سونوگرافی در طی یک بارداری لازم است؟ مادر شدن و در آغوش گرفتن یک فرزند سالم و شاد، یکی از آرزوهای شیرین هر دختری است که به تازگی تشکیل خانواده داده است. در ذهن یک زن، حتی از اولین روزهایی که از بارداری خود مطلع می شود، آرزوها و تصورات متعددی نقش می بندد. زن باردار نه تنها به دوران نوزادی و شیرخوارگی فرزند خود فکر می کند بلکه تصورات شیرینی از آینده بزرگسالی مدرسه رفتن، تحصیلات دانشگاهی و مراسم ازدواج فرزند آینده اش را هم در ذهن خود ترسیم می کند. در واقع این دوران، برای هر خانمی پر از فراز و نشیب، و خاطرات شیرین و در عین حال گاه دورانی پر از استرس و نگرانی است.

مخاطرات بارداری

اینکه حالا در کدام بیمارستان باید فرزندم را به دنیا بیاورم؟ به چه مراقبت هایی نیاز دارم؟ در طول این چند مدت به کدام مرکز باید جهت این مراقبت ها مراجعه کنم؟ موعد زایمان چه موقع است؟ و …. سوالاتی است که تقریبا در ذهن تمام خانم های باردار ایجاد می شود.

امروزه با توجه به پیشرفت های زیاد علم پزشکی و مراقبت های حین و پس از زایمان، هر خانمی باید بداند که در طول این ماه ها در یک مرکز مخصوص مراقبت های بارداری (که می تواند نزدیک ترین مرکز بهداشتی درمانگاهی به منزل این خانم باشد)، پرونده پزشکی تشکیل بدهد.

متاسفانه این روزها خانم های زیادی را در درمانگاه می بینیم که به اصطلاح خودشان با وسواس زیاد، در چند مرکز مختلف (در چند منطقه متفاوت و بسیار فاصله دار از هم) پرونده تشکیل می دهند و برای هر کدام از این مراکز هم آزمایش و سونوگرافی های جداگانه ای تهیه می کنند و باز هم هر روز از یک درمانگاه به درمانگاه دیگر به دنبال انجام یک ویزیت جدید و سونوگرافی جدید در حال رفت و آمد هستند.

گاه در پرونده یک خانم باردار کاملا سالم، تا حدود ۲۰ عدد سونوگرافی در انواع مختلف دو بعدی، سه بعدی، داپلر و … دیده می شود که اگر از آنها سوال کنیم علت این همه صرف هزینه های مالی، از دست دادن وقت در مطب ها و ترافیک برای انجام این همه سونوگرافی چیست، فقط با لبخندی به شما جواب می دهند: می خواستیم زودتر جنسیت فرزندمان را بدانیم اگر دختر است، وسایل سیسمونی را به رنگ صورتی و اگر پسر است، به رنگ آبی بخریم!

در آن سوی دیگر، خانم هایی وجود دارند که به دلایل مختلف مثلا ضعف فرهنگی، اقتصادی، ناآگاهی و اطلاعات ناکافی، در طول این دوران مهم که برای رشد و سلامت فرزندانشان واقعا سرنوشت ساز است، مراقبت خوب و دقیقی را ندارند. مثلا حتی خانم های بسیار جوانی را می بینیم که در طول بارداری خود حتی گروه خونی خود را هم نمی دانند.

حتی نمی دانند سن بارداری آنها چه قدر است؟ حتی گاه می بینیم صدای قلب جنین در معاینه شنیده نمی شود و متاسفانه جنین در رحم مادر از بین رفته ولی مادر حتی از این مسأله آگاهی ندارد! سن بارداری را پیشتر در پست محاسبه سن بارداری مورد بررسی قرار داده ایم.

به هر حال برای اینکه فرزندان سالم تری را داشته باشیم باید زوج های جوان آگاهی داشته باشند که حتی پیش از باردار شدن، به فکر مراقبت ها و سلامتی خودشان باشند. از آنجایی که سلامتی والدین، به خصوص مادر، جزو لاینفکی از سلامتی جنین هم محسوب می شود، همه مادران آینده باید بدانند که قبل از تصمیم برای بچه دار شدن، بهتر است از نظر پزشکی معاینه و بررسی شوند. این کار باعث می شود تا این خانم ها از وضعیت جسمانی خودشان مطلع بشوند مثلا خانمی که دیابت دارد و اصلا خودش نمی داند، یا خانمی که مبتلا به نارسایی کلیه است و یا ضعف بینایی، مشکل قلبی و …. دارد شاید نیاز داشته باشد که ابتدا وضعیت سلامتی اش کنترل شود و بعد باردار گردد.

بسیاری از خانم هایی که جنین مرده یا جنین هایی با ناهنجاری های متعدد به دنیا می آورند ممکن است به یک بیماری زمینه ای (مثلا دیابت ….) مبتلا باشند و اگر این خانم چند ماه پیش از باردار شدن بیاموزد که چگونه قندخون خود را کنترل کند، می تواند فرزند سالمی را پرورش بدهد و دوران حاملگی کم خطرتری را طی کند. بنابراین حین این مراقبت های قبل از بارداری، آزمایش های کلی و معاینات عمومی (مثلا کنترل فشارخون …) انجام می شود و بیماری های زمینه ای مثل دیابت، فشارخون، بیماری های قلبی، کلیوی، …. تحت درمان قرار می گیرند. اگر فردی عادت به کشیدن سیگار و یا مصرف الکل دارد، این فرصت را دارد که برای حفظ سلامتی فرزند آینده اش، عادات ناپسند خود را تغییر بدهد و زندگی سالمی را شروع کند.

به همه خانم های جوان توصیه می شود که تاریخ شروع قاعدگی خود را همیشه در یک تقویم ثبت کنند. این کار کمک زیادی به پزشک آنها می کند تا بتواند سن حاملگی این خانم را تعیین و موعد زایمان را پیش بینی کند. همچنین یادداشت کردن اولین روز هر قاعدگی در تقویم، همیشه به یک خانم و پزشک متخصص زنان کمک می کند تا سایر بیماری هایی که احتمالا این خانم ممکن است (حتی در شرایط غیر از بارداری) به آن مبتلا باشد را تشخیص بدهد.

مثلا در افرادی که در زمینه بسیاری از اختلالات، از جمله اختلالات غدد تیروئید، تومورهای مغزی، تومورهای تخمدان و… دچار اختلال در عادت ماهیانه می شوند و نظم این سیکل ها مختل می شود، بررسی بیشتر این سیکل ها به پزشک کمک می کند تا بیماری اصلی را شناسایی و درمان کند. بسیاری افراد از قدیم موعد زایمان را حدود ۹ ماه پس از شروع بارداری می دانند (که تا حد زیادی هزیم درست است) ولی برای افزایش آگاهی شما عزیزان باید بگویم که موعد زایمان در اکثر موارد حدود ۲۸۰ روز (معادل ۴۰ هفته) پس از آخرین قاعدگی است .

لازم به ذکر است که در صورتی که جنین در ۴۰ هفتگی متولد نشود، پزشک تحت شرایط خاصی و با کنترل های بسیار دقیق مادر و جنین، می تواند حتی تا ۴۲ هفته هم فرصت بدهد تا جنین متولد بشود ولی امکان ادامه حاملگی بدون بروز عوارض جدی، بعد از ۴۲ هفته بسیار کم است و بنابراین حاملگی در ۴۲ هفتگی باید حتما ختم شود. در ضمن، جنین هایی که پیش از ۳۷ هفته کامل متولد می شوند ممکن است مشکلاتی (خصوصا از نظر تنفس.) داشته باشند که به بستری شدن آنها در بخش های ویژه نوزادان منجر بشود، بنابراین اگر باردار هستید بدانید اگر فرزند شما در یک فاصله زمانی بین ۳۷ تا ۴۲ هفته پس از آخرین قاعدگی شما متولد بشود، به احتمال بسیار زیاد مشکل خاصی نخواهد داشت و بیشترین احتمال تولد هر نوزادی هم در همین موقع است. اگر خانمی به هر ترتیب فراموش کرده بود که اولین روز آخرین قاعدگی اش چه تاریخی بوده، چه طور می توان گفت که او چه سن حاملگی دارد و موعد زایمان او چه زمانی است؟

اگر به هر ترتیب، فراموش کرده اید که آخرین قاعدگی شما چه موقع بوده است و حالا باردار هستید، هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید، چون با انجام یک سونوگرافی، شاید بتوان حدودا سن حاملگی را تعیین کرد. برای تعیین سن حاملگی، سونوگرافی اوایل بارداری ارزش زیادی برای متخصصان زنان دارد. اگر در طول سه ماه اول بارداری سن تخمینی جنین را ارزیابی کند، می توان بر اساس آن موعد زایمان را با دقت بالایی تعیین کرد ولی سونوگرافی های ماه های آخر (خصوصا در ۴۰ هفتگی) ارزش چندانی در تعیین موعد زایمان ندارند.

پس به همه خانم های باردار توصیه می شود یک سونوگرافی در سه ماه اول برای تعین سن حاملگی داشته باشند. همچنین بهتر است یک سونوگرافی دیگر هم در اوایل سه ماهه دوم برای تعیین سلامتی جنین انجام بدهند و در صورتی که ناهنجاری خاصی در جنین کشف شد، اقدامات قانونی لازم درباره ادامه و یا ختم حاملگی (با نظر پزشک متخصص زنان و پزشکی قانونی) انجام بشود. در یک حاملگی نرمال و معمولی تعداد بیشتر از این دو سونوگرافی، توصیه نمی شود. ولی در برخی شرایط که حاملگی پرخطر است و یا مشکل خاصی طی مراقبت های بارداری ایجاد شده است (مثلا مشکوک به تاخیر رشد داخل رحمی جنین هستیم، یا مادر متبلا به بیماری های خاص مثلا لوپوس، فشار خون بالا و… است یا سابقه تولد نوزادان ناهنجار داشته است) تعداد بیشتری سونوگرافی انجام می شود. بنابراین انجام ۲۰ سونوگرافی در یک حاملگی عادی، کاری جز اسراف در هزینه های مالی و از دست دادن وقت مادران نیست.

کاهش مخاطرات بارداری با مراقبت های حین حاملگی

به همه خانم های باردار توصیه می شود، در اولین فرصت پس از اینکه تست بارداری آنها مثبت می شود، به پزشک مراجعه کنند تا اولین ویزیت مراقبت حین بارداری آنها انجام ، سن حاملگی آنها تعیین و آزمایش های لازم مثل تعیین گروه خون، برخی آزمایش ها برای تشخیص بیماری های مهم عفونی مثلا هپاتیت، سیفلیس، ایدز، کارکرد کلیه ها، عفونت های ادراری و… انجام بشود.

در طول تقریبا ۲۸ هفته (حدود ۷ ماه) اول بارداری توصیه می شود که فقط ماهیانه به پزشک مراجعه کنند. طی این مراجعات مادران باردار می آموزند که چه طور از خود و فرزند آینده شان مراقبت کنند. از حدود ماه هفتم (بعد از ۲۸ هفتگی) تا حدود اوایل ماه نهم (۳۶ هفتگی) توصیه می شود که هر ۱۵ روز یک بار به پزشک مراجعه بشود.

در طول ماه آخر (از ۳۶ هفتگی به بعد و حداکثر تا ۴۲ هفتگی) توصیه می شود که خانم باردار هر هفته به پزشک مراجعه کند. در طول هر بار مراجعه باید حتما به میزان رشد جنین در داخل رحم، ضربان قلب جنین، فشارخون مادر، میزان وزن گیری مادر در طول حاملگی و شیوه تغذیه وی توجه ویژه ای شود و در صورت بروز هر گونه مشکل خاص، اقدامات مربوطه برای پیشگیری از آسیب به مادر و جنین، انجام پذیرد. البته این تعداد مراجعه به پزشک فقط در حاملگی های معمولی و کم خطر توصیه می شود ولی در حاملگی های پرخطر، تعداد مراجعات مادران بسیار بیشتر خواهد بود.