شیر دادن به نوزاد، تغذیه دوقلوها چطور است؟

عوامل موثر در ایجاد چندقلویی شامل سن مادر با شروع بیشتر در سن ۳۰ تا ۴۰ سالگی، درمانهای نازایی مصرف دارو یا (IVF) و وزن بالای مادر با BMI بیشتر از ۳۰ است. عموما حاملگی های چند قلو همراه با زایمان زودرس و یا با وزن کم هنگام تولد در نوزاد همراه است بهطوری که معمولا سن حاملگیها برای دوقلوها ۳۶-۳۵ هفته ، برای سه قلوها ۳۳ هفته و برای چهارقلوها ۲۹ هفته است و وزن هنگام تولد برای دوقلو ۲۵۰۰ گرم و برای سه قلوها ۱۸۰۰ گرم و برای چهارقلوها ۱۴۰۰ گرم میباشد.

در بررسی انجام شده در کانادا ۵۵ درصد دوقلوها و ۹۹درصد سه قلوها نارس متولد میشوند. خطر مرگ و میر شیرخواران نیز درحاملگیهای چندقلو نسبت به یک قلو بیشتر است بهطوری که در جوامعی با داشتن مرگ و میر زیر یک سال در حدود ۶ در ۱۰۰۰ تولد زنده دریک قلو، این مرگ و میر برای دو قلوها به ۲۹، سه قلوها به ۶۵ و چهارقلوها به ۱۰۷ در ۱۰۰۰ تولد زنده افزایش مییابد.

در یک بررسی مادرانی که از ابتدا به فرزندان دوقلوی خود شیر نداده بودند متاسفانه ۹درصد پزشک آنها را از این کار منع کرده بود و در ۱۱درصد موارد مادران فکر نمیکردند که این کار عملی است و در ۱۱ درصد موارد دیگر مادران فکر نمیکردند، می توانند هر دو بچه را سیر کنند. اگر چه در سایر کشورها در چندین مطالعه از سال ۲۰۰۰ به بعد شروع تغذیه با شیرمادر در چند قلویی رو به افزایش گذاشته است، (بهطوری که در دوقلوها از ۶۴ درصد به ۸۹ درصد و در بیشتر از دوقلویی از ۵۵ درصد به ۸۶ درصد گزارش شده است) .

متاسفانه در حال حاضر به دلیل عدم آگاهی والدین، افراد فامیل و حتی کادر بهداشتی و درمانی در چگونگی راهنمایی به مادران در این مورد، شواهد نشان میدهد که شیرخواران رسیده و نارس حاصل چند قلویی به طور مشخصی نسبت به شیرخواران یک قلویی بهمدت کوتاهتر از شیر مادر بهره مند میشوند و این در حالی است که تغذیه با شیرمادر برای این شیرخواران که اکثرا نارس و یا کم وزن متولد میشوند به دلیل ارزش غذایی مناسب و بالاتر و داشتن مواد حفاظتی منحصر به فرد در آن، ایده آل است.

برای بهبودی این وضعیت، آگاهی در مورد خواص تغذیه با شیرمادر وآموزش مادران در مورد چگونگی نحوه شیردادن چند قلوییها را طلب میکند تا بتوانند بهطور موفق تغذیه انحصاری با شیر مادر را با آن همه خواص تا شش ماهگی و سپس ادامه آن تا دو سال و یا بیشتر برای شیرخواران خود انجام دهند. مادر میتواند برای دوقلوها و حتی سه قلوها به اندازه کافی شیر تولید کند و آنها را به طور انحصاری از شیر خود تغذیه نماید بهطوری که در قرن ۱۷ در فرانسه هر دایه قادر بود بهطور همزمان شش شیرخوار را شیر بدهد، عامل مهم، کمبود در تولید شیر مادر نیست بلکه آگاهی، صرف زمان و حمایت و تشویق خانواده و مراقبین بهداشت و دوستان را طلب میکند. باید یادآورشد که تغذیه با شیر مادر در چنین مواردی نیاز به تامین کالری مناسب برای مادر داشته و از طرفی برای هر شیرخوار, مادر نیاز به صرف وقت جداگانه ای دارد.

مشکلات کاهش تولید شیر در چند قلوها
از مشکلاتی که سبب کاهش تولید شیر در چند قلوها میشود میتوان به تولد نوزاد نارس (با ناتوانی در مکیدنهای قوی جهت تخلیه پستان و تحریک تولید شیر) و یا به عملکرد نادرست مادر درعدم آگاهی در نحوه مکیدن شیرخوار در روزهای اول تولد که نهایتا همراه با اختلال در تولید شیر است را ذکر کرد. از طرفی این مادران بهدلیل عدم احساس بهبودی در 24 تا 48 ساعت اول بعد از زایمان، درست در زمانی که تحریک پستانها اهمیت دارد و همچنین به علت استراحت طولانیمدت در بستر و مصرف دارو جهت کاهش فشارخون و یا با زایمان نارس و عموما سزارین، در نتیجه با تاخیر در تولید شیر مواجه هستند.

کلید موفقیت اهمیت دادن در شروع تغذیه با شیر مادر در طی ساعت اول و یا دوشیدن شیر مادر در طی 6 ساعت اول بعد از تولد است. مطالعات جدید نشان میدهد که حجم شیر مادر اصولا بستگی به مقدار شیر برداشتی از پستان نسبت به توانایی در تولید آن دارد و به همین دلیل دوشیدن شیر مادر (به وسیله پمپ) در تحریک تولید شیر مادر و تغذیه مکمل در شیرخواران بسیار اهمیت دارد.

شیر دادن به دوقلوها
تا هنگامی که شیرخواران هر دو پستان را کاملا و بهطور موثر تخلیه میکنند نیاز به تعویض پستانها نیست ولی بایستی به خاطر سپرد که شیرخواران متفاوت، نیاز به کالری متفاوت و توانائیهای مختلف در تخلیه پستان دارند. برای اطمینان از تحریک مساوی هر دو پستان در تولید شیر، پیشگیری از رشد نامتناسب پستانها، هماهنگی و تحریک بیشتر چشم شیرخوار، پیشگیری از امتناع در گرفتن پستان طرف دیگر و دریافت متناسب از شیرپیشین(Fore milk) و شیر پسین(Hind milk) در شیرخواران چندقلویی میتوان پستانها را در طی یک نوبت تغذیه (خصوصا در نوزاد خوابآلود)، در هر نوبت تغذیه، درهر چند نوبت تغذیه یا روزانه تعویض کرد که این عمل باعث میشود پستانی که شیرخوار خوابآلود و یا با مکیدن ضعیف از آن تغذیه مینماید توسط شیرخوار دیگر که مکیدن قوی دارد تخلیه و کمک به تولید شیر بیشتر و کافی و کاهش مشکلات پستانی در مادر شود.
در ضمن در حین مکیدن شیرخواری که مکیدن قوی دارد با تحریک رفلکس جهش شیر (اکسی توسین)، شیر بیشتری نصیب شیرخواری خوابآلودی که از پستان دیگر تغذیه میشود خواهد کرد.

شیر دادن همزمان دو قلوها
عموما این روش برای تغذیه چند قلویی و خصوصا دو قلوها از پستان مادر توصیه میشود. هنگامی که شیرخواران مهارت در گرفتن صحیح پستان را بیاموزند و یا هر شیرخوار بتواند از پستان مادر تغذیه نماید و مادر نیز تمایل به استفاده از این روش را داشته باشد استفاده از این روش برای تغذیه شیرخواران دو قلو بسیار موثر و عملی است. شیردادن در این روش سبب صرفه جویی در وقت میشود. در ضمن شیرخواری که به طور ضعیف شیر میمکد ممکن است از شیرخوار دیگری که بهطور همزمان و موثر از پستان دیگر شیر میخورد با تحریک رفلکس جهش شیر به وی در تشویق و دریافت شیر بیشتر کمک گیرد.

شیردادن غیر همزمان دو قلوها
در مواقعی است که شیرخوار نیاز به مراقبت خاصی در هنگام تغذیه دارد و یا مادر تجربه شیردهی قبلی نداشته و یا نیاز به یادگیری وضعیت صحیح شیردهی برای خود و گرفتن صحیح پستان توسط شیرخوار دارد.
البته بعضی از شیرخواران در روزهای اول تولد نیاز به کمک از هر دو دست مادر جهت نگهداشتن و گرفتن صحیح پستان داشته که بایستی به آنها به تنهایی شیرداده شود. بزرگترین اشکال در این روش آن است که شیرخوار دوم ممکن است صبور نباشد و در طی شیرخوردن شیرخوار اول بیقراری نماید و از طرفی در این روش مادرنیاز به دو برابر وقت بیشتر برای تغذیه شیرخواران خود دارد.

پس از آموزش و کمک به مادر در دفعات اول شیردادن اکثر مادران دوقلو متوجه میشوند که این روش عملی و ساده ترین و بهترین روش تغذیه شیرخواران دوقلو است. استفاده از دو بالش و یا بالشهای مخصوص U شکل بسیار موثر است چون استفاده از آنها ضمن بالا آوردن شیرخوار در سطح پستانها و نگه داشتن وزن آنها، سبب آزاد شدن دستهای مادر برای نگهداشتن پستان و کمک به گرفتن صحیح آن توسط شیرخوار و حتی خوردن غذا و مکالمه با تلفن نیز میشود.