تست غربالگری در دوران بارداری، انجام نشه خطرناکه؟

«باردارید و همه از شما می‌پرسند آیا غربالگری انجام داده‌ای؟»، «غربالگری ۳ ماهه اول را فراموش کرده‌اید و نگران سلامت بودن جنین‌تان هستید؟» این‌ها شاید سوال خیلی از خانم‌های باردار دور و برمان باشد. به همین دلیل به سراغ نیلوفر ابراهیمی، کارشناس مامایی، رفته‌ایم و از او درباره مراحل غربالگری و زمان انجام آن پرسیده‌ایم.

در کشور ما عمل سقط جنین غیر‌قانونی است به همین دلیل غربالگری ناهنجاری جنینی انجام می‌شود تا در صورت تشخیص اختلالات شدید در جنین، اجازه سقط به والدین داده شود.
نیلوفر ابراهیمی،‌درباره مشاوره انجام غربالگری ناهنجاری جنینی می‌گوید:« قبل از انجام عمل غربالگری ناهنجاری جنینی، در هفته‌های 6 تا 10 بارداری یا در اولین مراقبت‌های بارداری مشاوره به مادران باردار انجام می‌شود و در آن اطلاعاتی به مادران داده می‌شود. در این غربالگری برخی اختلالات کروموزومی کشف می‌شود که شایع‌ترین آن سندروم داون است.»

سندروم داون ممکن است به صورت تصادفی در هر بارداری اتفاق بیفتد حتی اگر سابقه فامیلی یا خانوادگی در میان نباشد. اگر سن مادران باردار هم بالا باشد شانس بروز این اتفاق بیشتر می‌شود.

ابراهیمی درباره شرایط ختم بارداری در غربالگری می‌گوید:« نتایج غربالگری ناهنجاری جنینی میزان خطر بروز بیماری‌ها را نشان می‌دهد. برای اینکه ختم بارداری را اعلام کنند نیاز به نتایج قسمت‌های تشخیص قطعی مانند آزمایش آمنیوسنتز و یا نمونه‌برداری از پرز‌های کوریون (غشای بیرونی کیسه‌ای که جنین را در رحم در بر گرفته است) است. بنابر‌این غربالگری ناهنجاری جنینی در دو مرحله ۳ ماهه اول و ۳ ماهه دوم انجام می‌گیرد.»

غربالگری ۳ ماهه اول
این کارشناس مامایی،‌درباره غربالگری مرحله اول می‌گوید:« در غربالگری 3 ماهه اول، خانم‌های باردار از هفته 11 تا 13 هفته و 6 روز فرصت دارند آزمایش خون و سونوگرافی انجام دهند. اگر نتایج غربالگری 3ماهه اول پرخطر (high risk) باشد، باید بررسی‌های بیشتری انجام شود. اگر نتیجه غربالگری نشان دهد که جنین در معرض خطر است، لازم است غربالگری 3 ماهه دوم هم انجام شود تا قضاوت نهایی با مقایسه نتایج این دو غربالگری صورت بگیرد. اگر غربالگری کم خطر باشد، نیاز به انجام غربالگری سه ماهه دوم نیست.»

مادران باردار باید بدانند که غربالگری ۳ ماهه دوم باید در آزمایشگاهی انجام شود که غربالگری مرحله اول انجام گرفته است.

غربالگری ۳ ماهه دوم

این مرحله از غربالگری که کوادمارکر نام دارد، از هفته 15 تا 17 بارداری انجام می‌شود، نیاز به انجام سونوگرافی ندارد و تنها آزمایش خون انجام می‌شود. بر همین اساس، ابراهیمی می‌گوید:« اگر گزارش این غربالگری پر‌خطر باشد، آن خانم باردار باید آمنیوسنتز انجام دهد اما در صورت کم‌خطر بودن آن، احتمال وقوع ناهنجاری کم است. غربالگری 3 ماهه دوم پس از هفته 18 توصیه نمی‌شود. دقت تشخیص غربالگری آزمایشگاهی در بارداری دوقلویی کم است.»

خانم‌های بارداری که فراموش کرده‌اند غربالگری 3 ‌ماهه اول را انجام دهند، می‌توانند غربالگری 3 ماهه دوم را انجام دهند. شاید هزینه بالای این غربالگری‌ها باعث شود بعضی از خانم‌های باردار این آزمایش‌ها را انجام ندهند. به همین دلیل برای این خانم‌ها امکان این فراهم شده که از هفته 16 تا 18 بارداری یک سونوگرافی و یک آزمایش آلفا‌فیتو‌پروتئین انجام دهند. چون با این آزمایش هم می‌توان اختلالات جنین را شناسایی کرد.

ابراهیمی توصیه می‌کند:«توصیه می‌شود خانم‌هایی که در سنین بالا باردار شده‌اند، افرادی که زمینه بیماری‌های ژنتیکی در خانواده دارند و یا در بارداری قبلی صاحب یک فرزند مبتلا به سندروم داون شده‌اند و یا سابقه فرزند پر‌خطر دارند غربالگری ناهنجاری جنینی را حتما انجام دهند. همچنین این افراد باید 3 ماه قبل از اقدام برای بارداری با نظر پزشک‌شان شروع به مصرف قرص فولیک اسید کنند.»