قند بالا در بارداری، روشهای پیشگیری از دیابت

مقدمه ای در مورد دیابت

بیماری است که میزان قند خون بالاتر از حد طبیعی است. قند (گلوکز) یکی از سوختهای مهم بدن می باشد. سطح قند خون بالاتر از حد نرمال، خطرات و عوارضی را ایجاد می کند که عبارتند از :

- حمله قلبی

- سکته

- نارسایی کلیه

- کوری زخم پا و غیره که این عوارض الزاماً در دیابت دیده نمی شوند، بلکه با کنترل قندخون می توان میزان بروز آنها را کم کرد یا از بین برد تا فرد کاملاً طبیعی باشد.

- دیابت نوع I: بدلیل تخریب سلولهای لوزالمعده ایجاد می شود.

- دیابت نوع II: بدلیل مقاومت زیاد به انسولین همراه با نقص در ترشح انسولین می باشد.

- دیابت حاملگی: عدم تحمل قند که شروع یا تشخیص آن در حاملگی باشد.

- انواع غیراختصاصی: این نوع دیابت بسیار نادر می باشد.

دیابت و راه های مناسب برای کنترل دیابت

قند ناشتا بیشتر یا مساوی ۱۲۶ mg/dl قند اتفاقی در روز (بدون ناشتا بودن) بیشتر از ۲۰۰mg/dl+ علائم دیابت (پرنوشی ـ پرادرای، کاهش وزن غیر قابل توجه)قند خون پس از مصرف ۷۵ گرم قند (تست تحمل گلوگز) مساوی یا بیشتر از ۲۰۰mg/dl

آشنایی با دیابت نوع دو (بزرگسالان)

194 میلیون نفر در جهان در سال 2005 مبتلا به دیابت بودندو پیش بینی می شود در سال 2025 میلادی این تعداد به بیش از 330 میلیون نفر برسد. 75 درصد کل جمعیت دیابتی ها در کشورهای درحال توسعه می باشد. این در حالی است که در سال 1995 این میزان 62% بوده است. شیوع دیابت در ایران در سال 1380 در جمعیت بالای 20 سال حدود دو میلیون نفر با شیوع 7/4% تخمین زده شده است و در سال 1385 بیش از سه میلیون نفر دچار دیابت بودند (با شیوع 5-3%) علت اولیه افزایش شیوع دیابت، افزایش سن و جمعیت است و علل دیگر شامل افزایش شیوع چاقی ـ کم تحرکی ـ مصرف بیشتر قندهای ساده و غذاهای پرکالری می باشد.

در کشورهای در حال توسعه بیشتر افراد مبتلا به دیابت در دامنه سنی ۵۶-۴۵ سال و در کشورهای توسعه یافته در دامنه سنی بیشتر از ۶۵ سال قرار دارند دیابت یک بیماری مزمن است که درمان قطعی آن شناخته نشده است از یک سو بی توجهی به این بیماری منجر به ایجاد و پیشرفت عوارض جبران ناپذیر آن می گردد و از سوی دیگر در صورتی که بیماران دیابتی نسبت این بیماری، عوارض و درمان آن آگاهی کافی داشته و به اصلاح تغذیه و عادات زندگی خود بپردازند می توانند از یک زندگی سالم با عمرطبیعی بهره مند شوند.

درحال حاضر ماهیت آموزش صحیح و مراقبتهای فردی در بیماران دیابتی بیش از پیش برای پزشکان و بیماران آشکار شده است و امید می رود که با فراگیر شدن آموزش اصولی و افزایش آگاهی مردم (بخصوص بیماران) عوارض دیابت ریشه کن گردد. با توجه به شیوع 7% دیابت در افراد بالای 30 سال و 14% دیابت پنهان ـ در واقع 20% جمعیت بزرگسالان یا دیابتی هستند و یا مستعد دیابت می باشند و از آنجا که عوارض ناشی از دیابت در هر سال 22 هزار سال از عمر مفید کل جمعیت مان را می کاهد.

از این رو سازمان بهداشت جهانی شعار روز جهانی دیابت در سال ۲۰۰۶ را چنین تعریف کرده است (مراقبت در قبال دیابت برای همه) دیابت نوع دو (دیابت بزرگسالی) بیماری است که میزان قند خون بالاتر از حد طبیعی است این حالت افزایش قندخون (هیپرگلیسمی) نامیده می شود. قند (گلوگز) یکی از سوختهای مهم بدن می باشد. سطوح قندخون بالاتر از حد نرمال خطرات و عوارضی را ایجاد می کند که عبارتند از: حمله قلبی، سکته، نارسایی کلیه، کوری، زخم پا و غیره که این عوارض الزاماً در دیابت دیده نمی شوند بلکه با کنترل قندخون، می توان میزان آنها را کم کرد و یا از بین برد و فرد می تواند کاملاً طبیعی باشد. آنچه در دیابت تخریب می شود، فعالیت انسولین می باشد.

انسولین ماده ای است که به قند اجازه می دهد توسط ارگانهای مختلف بدن مصرف شود برخلاف دیابت، نوع یک که تولید انسولین به طور کامل از بین می رود، علت دیابت نوع دو عدم هماهنگی بین نیاز بدن به افزایش ترشح انسولین و توانایی بدن در انجام این کار می باشد. مهمترین دلایل افزایش نیاز به انسولین افزایش توده چربی بدن (چاقی و اضافه وزن) و کاهش فعالیت فیزیکی می باشد. از این رو مؤثرترین درمان شامل کاهش وزن و ورزش منظم می باشد. استفاده از قرص ها می تواند به تحریک ترشح انسولین و مؤثرتر شدن انسولین کمک کند.

جهت کنترل دیابت چه باید بکنیم؟

تغییر عادات روزمره، آیا ممکن است؟ پیشرفت قدم به قدم. تغییر عادت روزمره، مشکل است. اگر شما از توصیه های پزشکی از قبیل کم کردن وزن متقاعد نشوید وظیفه ی شماست که توضیحات بیشتری را از پزشک خود بخواهید. اگر احساس کردید که انجام آن برای شما بسیار دشوار است یا شما قدرت کافی را ندارید. جهت حل مشکل خود با پزشک، پرستار یا کارشناس تغذیه تماس بگیرید.

شما می توانید با برنامه غذایی درست، فعالیت بدنی منظم و نگهداری وزن بدن در حد مناسب به کنترل مطلوب قند خون دست یابید.نگهداری وزن در میزان طبیعی به کنترل چربی های خون و کاهش فشار خون نیز کمک می کند. تعدادی از مبتلایان به دیابت برای کنترل قند خون علاوه بر رعایت نکات ذکر شده طبق نظر پزشک به مصرف قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون یا انسولین نیز نیاز دارند.

چگونه می توان به طور صحیح غذا مصرف کرد؟

استفاده درست از غذاهای مختلف موجود در هرم مواد غذایی به شما کمک می کند تا برای تغذیه صحیح از غذاهای متنوعتری استفاده کنید. زمانی که غذاهای متنوع می خوریم ویتامین ها و مواد معدنی لازم نیز راحت تر در اختیار بدنمان قرار می گیرند. سعی کنیم به صورت روزانه از همه گروههای مواد غذایی موجد در هرم غذایی استفاده نماییم. مواد نشاسته ای شامل انواع نان، غلات، حبوبات، انواع خمیرها و حتی سبزیجات نشاسته ای است. در هر وعده غذایی باید از مواد نشاسته ای مناسب استفاده کرد. ممکن است شنیده باشید که مبتلایان به دیابت نباید مواد نشاسته ای بخورند ولی به خاطر داشته باشیم که قطع مصرف مواد غذایی نشاسته ای نیز خود دارای عوارضبیشتری بوده و خوردن مواد نشاسته ای برای سلامت هر فرد لازم و ضروری است.

توصیه های غذایی در مصرف مواد قندی

سعی کنیم نان های حاوی غلات کامل (نان سنگک، نان جو و...) تهیه کنیم.

- سعی کنیم مواد نشاسته ای پرچربی و سرخ شده مانند چیپس ذرت، چیپس سیب زمینی، شیرینی، بیسکویت و... کمتر مصرف کنیم.

- ماست و شیر کم چربی یا بدون چربی تهیه نماییم.

- به جای سس مایونز از خردل یا آب لیمو استفاده کنیم.

- سعی کنیم در انتخاب مواد غذایی، انواع بدون چربی یا کم چربی آن را مصرف کنیم

- به جای کره، روغن های حیوانی یا مارگارین از روغن مایع (ذرت، آفتاب گردان و...) استفاده کنیم.

- سعی کنیم تا حد امکان از مصرف شیرینی، شکلات، ژله، آب نبات و کلیه مواد غذایی که از قندهای ساده تشکیل شده اند خودداری نماییم.

سبزیها و میوه ها را چگونه مصرف کنیم؟

مصرف سبزیها برای تمامی افراد مفید است. سعی کنیم هر روز از سبزیهای خام و پخته استفاده نماییم.

مصرف سبزی ها باعث رساندن ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر به بدن ما می شوند. البته انرژی تولید شده از مصرف سبزی ها بسیار اندک است.

- سعی کنید از سبزی های خام یا پخته بدون چربی یا کم چربی مصرف نمایید. می‏توانید سبزی ها را بدون چربی نیز طبخ کنید.

- سعی کنید از سس سالاد بدون چربی یا کم چربی برای روی سالاد یا سبزی ها استفاده نمایید.

- از پیاز و سیر در غذاها استفاده کنید.

- به جای سس از آبغوره یا آب لیمو در سالاد استفاده کنید.

- در حین پخت به سبزی ها یک قطعه گوشت قرمز یا مرغ اضافه کنید.

- بهتر است سبزی ها سریعاٌ بپزید و سعی کنید آنها را در کمی آب جوش بجوشانید.

- اگر سبزی را بصورت سرخ کرده مصرف می کنید باید از روغن های مایع نظیر روغن زیتون، ذرت و یا آفتابگردان به مقدار بسیار کم استفاده نمایید.

- سعی کنید به سبزی های پخته شده کره یا مارگارین اضافه نکنید.

- اگر نیاز به مصرف سس برای سالاد دارید از ماست کم چربی و یا آب لیمو نی ز می توانید جهت تهیه سس استفاده کنید.

مصرف میوه ها برای همه افراد لازم و ضروری است. با مصرف میوه می توان انرژی، ویتامین ها (C,A)، مواد معدنی و فیبر را به بدن رساند.

- سعی کنیم میوه ها را بصورت خام مصرف کنیم.

- میوه های خشک شده در واقع شکل تغلیظ شده هستند که مقادیر زیادی قند دارند، بنابراین باید به میزان اندکی مصرف شوند.

- انگور دارای قند زیادی است که اگر آنرا به مقدار زیاد مصرف کنید برکنترل قند خون شما اثر می گذارد.

- در هنگام خرید سعی کنید میوه های کوچک تر انتخاب کنید.

- خوردن میوه ها بصورت کامل بهتر از مصرف آب میوه ها است.

- سعی کنید در صورت مصرف آب میوه، از آب میوه صددرصد طبیعی و بدون شکر اضافه شده استفاده کنید.

- از دسرهای آماده که چربی و قند بالایی دارند استفاده نکنید.

- اگر علاقه زیاد به مصرف آب میوه دارید آنرا با افزودن آب رقیق نمایید و یا آب را به میوه له شده اضافه کنید و به خاطر داشته باشید که نباید به آن شکر اضافه نمایید.

- همچنین به منظور پیشگیری از یبوست و دیگر عوارض گوارشی سعی کنیم تاحد امکان میوه ها را با پوست مصرف کنیم.

گروه شیر شامل چه غذاهایی است؟

مصرف ماست و شیر بدون چربی و یا کم چربی برای سلامت همه افراد ضروری است. مصرف شیر و ماست سبب تولید انرژی و دریافت کلسیم، ویتامین A، پروتئین و سایر ویتامین ها و مواد معدنی می شود.

هر روز شیر بدون چربی یا کم چربی بنوشیم و ماست کم چربی یا بدون چربی مصرف کنیم.

اگر باردار هستید یا به نوزاد خود شیر می دهید، روزانه ۵-۴ واحد شیر و ماست مصرف کنید.

برای جانشینی لبنیات می توانیم از غذاهای زیر نیز استفاده نماییم

غذاهای پروتئینی شامل گوشت قرمز، ماکیان (مرغ، بوقلمون و..)، ماهی، تخم مرغ و پنیر است.

هر روز مقدار کمی از این مواد را در برنامه روزانه خود بگنجانیم.

مصرف روزانه پروتئین ها به ترمیم و ساخت بافت های بدن و عضلات کمک می کند.

- در هنگام خرید سعی کنیم کم چربی ترین گوشت ها را بخریم.

- پوست مرغ دارای چربی زیاد است؛ قبل از پخت پوست آن را کامل جدا کنیم.

- سعی کنیم که گوشت را بدون افزودن چربی طبخ کنیم.

- به جای سرخ کردن تخم مرغ، آن را با پوست آب پز کنیم.

- برای طعم بخشیدن بیشتر به این مواد از آبغوره، آب لیمو، سس گوجه فرنگی و.. استفاده کنیم.

- فرآورده های گوشتی نظیر سوسیس، کالباس و همبرگر دارای چربی زیادی هستند، بنابراین مصرف آنها را به حداقل برسانیم.

- سعی کنیم ماهی بیشتر مصرف کنیم و به جای سرخ کردن ماهی، آن را بصورت آب پز، بخار پز و یا کبابی مصرف نماییم.

همان طور که در هرم مواد غذایی مشاهده می کنید روغن ها و چربی ها در قله هرم قرار دارند. یعنی باید مصرف آنها را به حداقل رساند. بعضی از چربی ها و روغن ها دارای چربی های اشباع و کلسترول می باشد که برای سلامتی مضر است. مصرف این غذاها انرژی فراوانی در بدن شما تولید می کند ولی مواد مغذی کمی به بدنتان می رساند. غذاهای پرچربی شامل کره، مارگارین، سس سالاد، روغن ها، مایونز، خامه، پنیرخامه ای، سرشیر، چیپس سیب زمینی و... می باشد.

همان طور که مشاهده می کنید مواد قندی (نوشابه، شربت، مربا، شکر و عسل، آب نبا، شکلات) نیز در رأس هرم قرار دارند، بنابراین باید از این مواد به مقدار بسیار کم مصرف نمایید (تا حدامکان مصرف نکنید). این مواد سبب تولید انرژی در فرد می شود اما هیچ ماده مغذی به بدن نمی رسانند. بعضی از مواد قندی مثل کیک، دسرها و انواع شیرینی ها حاوی مقدار زیادی چربی نیز می باشند. مصرف کم این مواد نیز به کاهش وزن کمک می کند و قند خونتان را نیز کنترف می نماید.

- سعی کنید روزانه از تمام گروه های مواد غذایی استفاده کنید.

- سعی کنید غذاهای متنوع مصرف کنید تا مواد معدنی و ویتامین ها به مقدار کافثی به بدنتان برسد.

- به اندازه کافی مواد نشاسته ای، سبزی ها و ماست و شیر مصرف کنید.

- روزانه از مواد پروتئینی نیز استفاده نمایید.

- در هر وعده غذایی باید سعی کنید که حداقل از هر 3 گروه غذایی مختلف استفاده نمایید؛ برای مثال ساندویج تخم مرغ که در آن گوجه فرنگی، کاهو و جعفری استفاده شده باشد.

- مواد غذایی که روزانه مصرف می کنید به 3 وعده اصلی و 3 میان وعده تقسیم نمایید.

- غذا خوردن منظم در تنظیم میزان قند خون اثر زیادی دارد به خصوص اگر قرص یا انسولین مصرف می کنید.

- گنجاندن سبزی ها و میوه ها به مقدار کافی در غذای روزانه را فراموش نکنید.

- به هنگام طبخ غذا از نمک کمتری استفاده کنید و سعی نمایید که پس از پخت، نمک به غذا اضافه نکنید.

- از گیاهان معطر و ادویه های فاقد نمک برای طعم دادن به غذا استفاده کنید.

- از غذاهای کنسرو شده که در طی فرآیندهای صنایع غذایی نمک به آنها افزوده می شود کمتر استفاده کنید.

- مصرف هفتگی تخم مرغ را محدود کنید (حداکثر هفته ای 2 بار)

- به هنگام مصرف روغن، هیچ گاه روغن را در ظرف سرازیر نکنید.

- روزانه 8-6 لیوان مایعات بدون شیرینی بخورید.

- سعی کنید وزن مطلوب خود را حفظ نمایید.

- مغزهای گردو، بادام و... در گروه چربی ها قرار می گیرند و هر واحد آنها برابر 2 قاشق غذا خوری است.