علت ناسازگاری خونی جنین و مادر

اگر والدین بچه دو گروه خونی متفاوت داشته باشند، گروه خون بچه می‌تواند با خون مادر متفاوت باشد. معمولاً این وضعیت به‌طور قطع هیچ مشکلی برای مادر یا بچه به‌وجود نمی‌آورد. در برخی موارد نادر، این ناهماهنگیهای خونی، ملاحظات خاصی را ایجاب می‌کند. اما حتی آن زمان نیز، مشکل قابل ملاحظه ای وجود ندارد.

عامل ارهاش

اکثر مردم دارای ارهاش مثبت‌اند، بدین معنا که ناقل عامل ارهاش در گلبولهای قرمز خون خود هستند. کسانی که ناقل عامل ارهاش نیستند، ارهاش منفی قلمداد می‌شوند. اگر مردی ارهاش مثبت با زنی ارهاش منفی بچه‌دار شوند، ممکن‌است جنین دارای ارهاش مثبت شود، بنابراین یک ناهماهنگی میان مادر و بچه ایجاد می‌شود.
معمولاً این نوع ناهماهنگی مشکلی نیست و تقریباً هرگز در بارداری اول مشکلی ایجاد نمی‌شود. به‌هرحال، در صورتی‌که مقداری از خون بچه درون جریان خون مادر نشت کند، سیستم ایمنی بدن او ممکن‎‌است پادتن‌هایی در برابر عامل ارهاش به‌وجود آورد.
چنانچه هریک از چنین پادتن‌هایی به‌سطحی قابل ملاحظه در بارداری برسد، می‌تواند از طریق جفت به‌جریان خون بچه عبور کرده و شروع به‌تخریب گلبولهای قرمز خون بچه کند. می‌دانیم به‌نظر وحشتناک است ولی مشکل حل نشدنی نیست.
به‌منظور پیشگیری از این امر، دکتر معمولاً برای جلوگیری از پیدایش پادتن‌ها در مواقع معینی، گلبول مصونیت زای ضد عامل ارهاش (که به‌آن ر گام نیز گفته میشود) تزریق می‌کند. در موارد زیر مواقعی که پدر بچه ارهاش مثبت و شما ارهاش منفی باشید، دکتر به تزریق ر گام توصیه می‌کند:
- ظرف مدت 72 ساعت از زایمان (چه طبیعی چه سزارین)، یک پرستار بعد از زایمان به‌منظور جلوگیری از بروز مشکلات در بارداریهای بعدی، آمپولی به‌شما تزریق می‌کند.
- به‌طور عادی در حدود هفتۀ ۲۸ از بارداری (به‌عنوان پیشگیری، فقط در موردی که هرگونه خونی پیش از این از جفت عبور کرده باشد) و مجدداً ۱۲ تا ۱۳ هفته بعد، چنانچه قبل از آن زایمان نکرده باشید.
- بعد از آمنیوسنتز، نمونه برداری از پرزهای کوریونی یا هر روش تهاجمی.
- بعد از یک سقط جنین، کورتاژ یا بارداری خارج از رحم.
- بعد از یک زخم قابل ملاحظه بر روی شکم شما در طول دوران بارداری، چنانچه دکتر شما تصور کند مقداری از خون بچه ممکن‌است درون جریان خون شما نشت کرده باشد.
- بعد از یک خونریزی قابل ملاحظه در طول دوران بارداری.
در شرایط غیرمعمول - در صورتی که ر گام می‌بایست تزریق می‌شد ولی نشده یا زمانی که مؤثر واقع نشده باشد (بسیار نادر) - مادر پادتن‌هایی در برابر عامل ارهاش تولید می‌کند. سپس هربار مجدداً باردار شود، جنین ارهاش مثبت ممکن‌است در معرض خطر بروز کم‌خونی (کمبود گلبولهای قرمز) قرار گیرد، که به‌میزان پادتن‌های موجود در خون مادر و میزان تاثیر متقابل آنها بر خون بچه بستگی پیدا می‌کند.
کم‌خونی ممکن‌است جزئی باشد، که فقط لازم باشد نوزاد در اتاق نوزادان زیر نورهای مخصوصی گذاشته شود تا هرگونه بیلی‌روبین اضافی (رنگدانه‌ای که از گلبولهای قرمز تخریب شده آزاد میشود) از بین برود.
در موارد متوسط ممکن‌است برای ارزیابی شدت وضعیت، سونوگرافیهای مکرر و مجموعه‌ای از آمنیوسنتزها لازم باشد. درصورتی که مادر به‌تاریخ زایمان خود نزدیک باشد، ممکن است‌پزشک نسبت به‌زایمان پیش از موعد اقدام کند. در اکثر موارد حاد ممکن است بچه در حالیکه هنوز در رحم است، به‌تعویض خون نیاز پیدا کند. به‌این فرآیند تعویض خون جنینی گفته میشود.

سایر ناهماهنگی های خونی

انواع دیگری از ناهماهنگیهای خونی امکان‌پذیر است. به‌عنوان مثال کل، دافی و کید فاکتورهای خونی‌ای است که میتواند بین مادر و بچه متفاوت باشد. خوشبختانه تمام این فاکتورها نادر است.
هیچ داروی ر گام مانندی برای درمان این ناهماهنگیها وجود ندارد. ولی در موارد بسیار نادری که مشکلی بروز می‌کند، پزشک میتواند به‌شیوه‌های دیگری که پیش از این برای ناسازگاری ارهاش توضیح دادیم (نورهای بخصوص، زایمان پیش از موعد یا تعویض خون)، مراقبتهای لازم را برای بچه‌ها فراهم کند.
این بچه‌ها نیز معمولاً سالم به‌دنیا می‌آیند. در نهایت، برخی پادتن‌های گروه خونی - به‌عنوان مثال lu ، le و p۱ - می‌تواند ناهماهنگ باشد،ولی تاثیرات زیان‌آوری بر روی جنین ندارد. معمولاً هیچ‌گونه اقدام خاصی لازم نیست.