درد لگن در بارداری، علل شایع

آیا در دوران حساس بارداری دچار درد لگن شده‌اید؟ همان‌طور که بدنتان بزرگتر می‌شود، عضلات کشیده می‌شود و بدن دستخوش تغییرات هورمونی می‌شود، درد و ناراحتی نیز شروع می‌شود. اما درد لگن می‌تواند بسیار آزاردهنده و عذاب‌آور باشد و برخی مادران آینده را در ماه‌های پایانی بارداری از پا می‌اندازد. حتی اگر ناراحتی لگن با درد شدیدی همراه نباشد، حس‌های ناخوشایندی که مادر حساس در لگن حس می‌کند، باعث نگرانی و اضطرابش می‌شود و فکر می‌کند که مبادا مشکلی وجود داشته باشد. در این مقاله متوجه می‌شوید که چه علائمی عادی و طبیعی و چه علائمی غیرعادی و نگران کننده است و چطور باید درد لگن را در دوران بارداری مدیریت کنید.

لگن چیست؟
لگن چیستوقتی مردم اصطلاح لگن را به کار می‌برند، ممکن است منظورهای متفاوتی داشته باشند. اولین معنی لگن اصطلاحی عمومی است که برای نیمه‌ی پایینی بالاتنه، معمولاً فضای بین ناف و بالای ران‌ها به کار برده می‌شود، این ناحیه به ناحیه‌ی لگنی موسوم است. اما لگن از نظر کالبدشناختی به مجموعه‌ای از استخوان‌ها گفته می‌شود که از استخوان‌های مفصل ران (ایلیوم یا تهیگاهی)، استخوان خاجی یا ساکروم (ناحیه‌ی پایین ستون فقرات)، استخوان دنبالچه و استخوان‌های شرمگاهی تشکیل می‌شود.

علل شایع درد لگن در بارداری
علل شایع درد لگن در بارداریدرد و ناراحتی لگن در زمان بارداری دلایل مختلفی دارد که در این بخش به شایع‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
درد مربوط به بزرگ شدن رحم
مادران باردار در هفته‌های هشتم تا دوازدهم بارداری دل دردهایی را تجربه می‌کنند که شبیه به دل دردهای قاعدگی است. چنانچه این درد همراه با خونریزی نباشد، احتمالاً فقط رحم در حال بزرگ شدن است. این درد در بارداری‌های اول کمتر از بارداری‌های بعدی تجربه می‌شود.
کیست تخمدان
کیست تخمدان عملکردی که به دلیل تغییر در شیوه‌ی تولید یا آزاد کردن تخمک‌ها در تخمدان‌ها ایجاد می‌شود، عارضه‌ی بسیار شایعی است که غیرسرطانی و معمولاً بدون خطر است. کیست‌های تخمدان در دوران بارداری بزرگتر می‌شوند و فشاری که رحم در حال رشد به تخمدان‌ها وارد می‌کند، به درد مداومی دامن می‌زند. اگر کیست پاره شود، درد ناگهان شدیدتر می‌شود. چنانچه سابقه‌ی کیست تخمدان دارید یا فکر می‌کنید که کیست در دوران بارداری در تخمدان ایجاد شده است، حتماً موضوع را به پزشک معالجتان اطلاع دهید. در این صورت سونوگرافی انجام می‌شود تا پزشک مطمئن شود که کیست‌ها بیش از حد بزرگ نشده‌اند. کیست تخمدان در موارد نادر می‌چرخد، پیچ خوردگی یا تورشن تخمدان عارضه‌ای جدی است که معمولاً بعد از فعالیت‌های ناگهانی و سنگینی مانند دویدن برای رسیدن به اتوبوس یا رابطه‌ی جنسی رخ می‌دهد. درد مربوط به پیچ خوردگی تخمدان معمولاً درد تسکین‌ناپذیر شدید، تیر کشنده و مداومی است که با حالت تهوع، استفراغ و تعریق همراه است. اگر احتمال می‌دهید که دچار پیچ خوردگی تخمدان شده‌اید، به سرعت با متخصص زنان و زایمان معالجتان تماس بگیرید.
درد رباط گرد
برخی مادران در سه ماهه‌ی دوم بارداری دردی را در پهلو حس می‌کنند که مربوط به کشیده شدن رباطی می‌شود که از بالای رحم تا کشاله‌ی ران امتداد دارد. بانوان باردار این درد را معمولاً هنگام راه رفتن یا بلند شدن از روی صندلی حس می‌کنند، در این شرایط رحم کج می‌شود و رباط را می‌کشد.
فشار مربوط به وزن جنین
مادران در سه ماهه‌ی سوم فشاری را در ناحیه‌ی لگن حس می‌کنند، این فشار به وزن جنین در حال رشدی مربوط می‌شود که عصب‌های کشیده شده از واژن تا پاها را تحت فشار قرار می‌دهد. این درد عموماً در پی حرکت‌هایی مانند راه رفتن یا نشستن در ماشین و در اثر حرکت کردن جنین در رحم رخ می‌دهد.
انقباض‌های براکستون هیکس
اگر فشار یا گرفتگی‌های رفت و برگشتی لگن هر از گاه حس شود و دردناک نباشد، می‌تواند ناشی از انقباض‌هایی تمرینی، موسوم به انقباض‌های براکستون هیکس باشد که با انقباض‌های واقعی زایمان تفاوت دارد. این انقباض‌های تمرینی معمولاً در حوالی هفته‌ی بیستم شروع می‌شود و کاهش آب بدن می‌تواند محرک آنها باشد؛ بنابراین حتماً در دوران بارداری آب فراوان بنوشید. برای تشخیص دادن انقباض‌های براکستون هیکس کافی است که دراز بکشید و شکمتان را لمس کنید، رحم در این حالت سفت و بعد شل می‌شود.
شل شدن مفاصل لگن
میزان هورمون ریلاکسین در هفته‌های پایانی بارداری افزایش می‌یابد. هورمون ریلاکسین کمک می‌کند تا رباط‌ها شل و کشیده شوند و برای زایمان آماده شوند. ریلاکسین مفصل لگن را نیز شل می‌کند و حتی باعث جدا شدن جزئی مفصل می‌شود. احساس درد در نزدیکی استخوان شرمگاهی طبیعی است، همچنین مادر ممکن است حس کند که پاهایش شل و متزلزل شده است.
یبوست
یبوست یکی از عوارض شایع بارداری است که به ناراحتی با درد لگن دامن می‌زند. هورمون‌های بارداری و مکمل‌های آهن تجویز شده عملکرد دستگاه گوارش را کند می‌کند. بنابراین آب فراوان بنوشید و غذاهای سرشار از فیبر مانند سبزی و میوه خام میل کنید. اگر این رژیم غذایی کمکی به رفع یبوست نکرد، از متخصص زنان و زایمان بخواهید که برایتان مسهل یا شیاف گلیسیرین تجویز کند.
عفونت مجاری ادراری (UTI)
ده درصد از مادران آینده در مرحله‌ای از دوران حاملگی خود دچار عفونت‌های ادراری می‌شوند. از علائم معمول عفونت ادراری می‌توان به نیاز ناگهانی به تخلیه ادرار (فوریت ادراری)، احساس درد یا سوزش هنگام ادرار و ادرار خونی اشاره کرد، البته برخی بیماران مبتلا به عفونت‌های ادراری دل درد را نیز تجربه می‌کنند. عفونت‌های ادراری در دوران بارداری از آن رو نگران کننده است که ممکن است پیشرفت کند و تبدیل به عفونت کلیه‌ای شود که خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. به همین دلیل آزمایش ادرار به طور منظم در دوران بارداری انجام می‌شود تا وجود باکتری‌های عامل عفونت‌های ادراری در ادرار بررسی شود. خوشبختانه اگر عفونت‌های ادراری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، به راحتی با آنتی بیوتیک درمان می‌شود.

نشانه های درد لگن در بارداری
نشانه های درد لگن در بارداریلگن نقش مهمی در دوران بارداری دارد. زمانی که شکم بزرگتر می‌شود و وزن جنین بیشتر می‌شود، این لگن است که اضافه وزن را تحمل می‌کند، به علاوه لگن باید در زمان زایمان از هم جدا شود تا نوزاد بتواند پا به دنیا بگذارد. به جز استخوان‌های اصلی لگن، ناحیه‌ی لگن و پایین شکم نیز تغییرات بزرگ و متعددی را تحمل می‌کند. بانوان باردار به جز تحمل عوارض مربوط به شیوه قرار گرفتن جنین، موقعیت رحم و کشیدگی عضلات، رباط‌ها و پوست حالات و حس‌های عجیبی را نیز در ناحیه‌ی لگن حس می‌کنند. درد لگن به اشکال زیر حس می‌شود:
فشار
درد تیز و تیر کشنده
کمر درد
کشیدگی
درد منتشر شونده
احساس ناراحتی عمومی

چه زمانی باید برای درد لگن بارداری به پزشک مراجعه کنید؟
چه زمانی باید برای درد لگن بارداری به پزشک مراجعه کنیداگر درد لگن همراه با خونریزی بود، به سرعت به پزشک مراجعه کنید. چنانچه درد لگن شدیدی را در سه ماهه اول بارداری تجربه کردید، حتماً موضوع را به پزشک اطلاع دهید. هرچند انقباض، ناراحتی یا فشار لگن تا حدی طبیعی است، اکثر مادران از اواسط تا اواخر بارداری با درد لگن روبرو می‌شوند. درد شدید و ناگهانی لگن در اوایل بارداری می‌تواند علامت سقط جنین یا بارداری خارج از رحم (اکتوپیک یا نابه‌جا) باشد. چنانچه در هفته‌های آخر بارداری دچار درد شدیدی در ناحیه‌ی لگن شدید، حتماً با پزشک معالجتان تماس بگیرید. اگرچه این درد غالباً به عوارض بی‌خطر و معمول بارداری مربوط می‌شود که باید تا زمان زایمان آنها را مدیریت کنید و با آنها کنار بیایید، درد لگن گاهی علامت ابتلا به عفونت‌های ادراری، سنگ کلیه یا حتی زایمان زودرس است. پزشک احتمال ابتلا به این عارضه‌ها را بررسی می‌کند تا بعد از این اگر دچار درد لگن شدید، حداقل اطمینان داشته باشید که این درد طبیعی است و دچار نگرانی نشوید.

روش‌های تسکین و مدیریت درد لگن در بارداری
توصیه‌های زیر به بانوان باردار کمک می‌کند تا درد لگن را در دوران حاملگی مدیریت کنند و این ماه‌های حساس را راحت‌تر پشت سر بگذارند.
تشخیص دادن منشأ درد
سعی کنید منشأ و نوع درد را تا جایی که می‌توانید، به دقت مشخص کنید. آیا این ناراحتی بیشتر حالت فشار دارد یا کشیدگی؟ دردتان تیز و تیرکشنده است؟ درست است که درد می‌تواند از یک بخش بدن در بخش دیگر منتشر شود، با این حال سعی کنید منشأ درد را پیدا کنید تا به این ترتیب پزشک بتواند بهترین طرح درمان را توصیه کند.
دراز کشیدن
روش‌های تسکین و مدیریت درد لگن در بارداری:دراز کشیدندراز کشیدن نه تنها علائم را تسکین می‌دهد، به تعیین منشأ درد لگن نیز کمک می‌کند. اگر درد لگن مربوط به درد رباط گرد باشد، دراز کشیدن به پهلوی دردناک به رفع درد کمک می‌کند. اگر بعد از دراز کشیدن و هنگام غلت زدن درد تیزی را در استخوان شرمگاهی حس کردید، درد از اختلال سمفیز پوبیس نشأت می‌گیرد. همچنین دراز کشیدن فشاری را که در ناحیه‌ی لگن حس می‌کنید، برطرف می‌کند. اگر دل درد و گرفتگی عضلات شکم، انقباض‌های براکستون هیکس یا فشار شدید لگن بعد از دراز کشیدن و تغییر موقعیت برطرف نشود، احتمال دارد این درد و انقباض علامت زایمان زودرس باشد؛ در این حالت باید به سرعت با پزشک معالجتان تماس بگیرید.
درمان دستی
درمان دستی (کایروپراکتیک) درمان ایمنی در دوران بارداری است. اگرچه تمام متخصصین درمان دستی در زمینه‌ی درمان بانوان باردار آموزش می‌بینند، برخی متخصصین دوره‌هایی تکمیلی را نیز در این زمینه پشت سر می‌گذارند. برای انتخاب متخصص مجربی که بتواند درد لگن را به درستی تشخیص دهد و درمان کند، حتماً شرایط و بیماری‌های خاص خود را قبل از انجام هر گونه دستکاری به متخصص اطلاع دهید و صلاحیت ایشان را نیز بررسی کنید.
ماساژ بارداری
روش‌های تسکین و مدیریت درد لگن در بارداری:ماساژ بارداریاگر کشیدگی عضلات علت درد لگن باشد، ماساژ دادن درد را تسکین می‌دهد. متخصصی را انتخاب کنید که در زمینه‌ی ماساژ بارداری آموزش دیده باشد. در بعضی مراکز میزهای خاصی با محلی مخصوص شکم بزرگ مادران باردار وجود دارد، و در بعضی مراکز ماساژ در حالت‌های غیرمتعارف انجام می‌شود. هیچ گاه هنگام درمان دستی یا ماساژ صاف روی شکم دراز نکشید.
بالا گذاشتن پاها
گاهی اوقات نشستن فشار مضاعفی را به کمر، مفاصل ران و لگن وارد می‌کند. بنابراین وقتی پشت میزتان در حال کار هستید، چهارپایه‌ای را روی زمین بگذارید، پاهایتان را روی آن قرار دهید و زانوها را در امتداد مفاصل ران قرار دهید تا زانوها لگن و پایین کمر را رو به پایین نکشد.
انجام تمرین‌های کگل و تیلت لگن
روش‌های تسکین و مدیریت درد لگن در بارداری:انجام تمرینهای کگل و تیلت لگنورزش کگل و حرکت تیلت لگن عضلات لگن را تقویت می‌کند و به این ترتیب ناراحتی ناشی از ضعیف شدن عضلات را از بین می‌برد. تمرین‌های کگل شامل منقبض کردن و رها کردن عضلات کگل یعنی همان عضلاتی می‌شود که از آنها برای متوقف کردن جریان ادرار استفاده می‌کنیم. این عضلات را سه بار در روز، هر بار ۵۰ مرتبه منقبض و شل کنید تا تقویت شوند. ورزش کگل عضلات داخلی را به کار می‌گیرد، اما تیلت لگن عضلات خارجی را تمرین می‌دهد. چند روش برای انجام این حرکت وجود دارد، هر حرکتی را که برایتان راحت‌تر است، انجام دهید. حرکت تیلت یا خم کردن لگن را می‌توانید در حالت ایستاده هم انجام دهید.
حمام آب گرم
روش‌های تسکین و مدیریت درد لگن در بارداری:حمام آب گرمحمام آب گرم بدن را آرام می‌کند و درد را تسکین می‌دهد، البته به شرطی که نکات ایمنی را رعایت کنید و مراقب باشید که دمای آب بیشتر از ۳۷٫۸ درجه سانتیگراد نباشد، چون بالا رفتن دمای بدن برای جنین خطرناک است. بنابراین اگر می‌خواهید برای آرام کردن بدن دردناکتان در وان آب گرم دراز بکشید، دقت کنید که آب آنقدر داغ نباشد که درجه حرارت مرکزی بدن را افزایش دهد.
پرهیز از قرار گرفتن در موقعیت‌های محرک درد
اگر درد لگن بارداری ناشی از اختلال سمفیز پوبیس باشد، قرار گرفتن در بعضی موقعیت‌ها باعث شروع دردی تیرکشنده در بدن می‌شود. اکثر بانوان این درد را هنگام جدا کردن پاها از هم، برای مثال هنگام لباس پوشیدن یا چرخیدن در تخت، یا زمان خم کردن عضلات بالای ران، مانند زمان فشار دادن یا هل دادن اشیاء حس می‌کنند. از انجام دادن فعالیت‌های بدنی سنگین خودداری کنید و سعی کنید فعالیت‌ها و حرکات محرک درد را انجام ندهید تا دچار درد نشوید.
مصرف تایلنول در صورت لزوم
روش‌های تسکین و مدیریت درد لگن در بارداری:مصرف تایلنول در صورت لزوم-درد سنگین و آزاردهنده‌ی لگن گاهی اوقات با تغییر موقعیت آرام نمی‌شود و هر کاری که می‌کنید، درد باز هم آزارتان می‌دهد. در این حالت می‌توانید مسکن مصرف کنید. مصرف تایلنول، نام تجاری استامینوفن، در دوران بارداری ایمن است. البته زیاده‌روی در مصرف تایلنول می‌تواند به کبد آسیب بزند. بنابراین تایلنول را کم و صرفاً در صورت لزوم مصرف کنید و حتماً با پزشک معالجتان درباره‌ی دستور و دوز مصرف دارو مشورت کنید.

هنگام تلاش برای تسکین درد لگن چه کارهایی را نباید انجام دهید؟
حتی اگر گذاشتن پد گرمایی وکیسه آب گرم روی بدن دردناکتان مانند آب روی آتش باشد، بهتر است تا جایی که می‌توانید از گرم کردن محل درد خودداری کنید، چون این کار در دوران بارداری کاملاً ایمن نیست. اگر تصمیم گرفتید که از پد گرمایی استفاده کنید، پد را مستقیم روی پوست نگذارید، دقت کنید پد خیلی داغ نباشد و بیشتر از ۲۰ دقیقه روی بدن نماند. همچنین بنا به دلایل مشابهی بهتر است که در وان آب داغ دراز نکشید. نکته آخر این که از مصرف مسکن‌هایی مانند آسپرین و ایبوپروفن خودداری کنید، همچنین چون پمادهای تسکین دهنده‌ی دردهای عضلانی حاوی آسپرین هستند و ممکن است آسپرین آن از راه پوست جذب بدن شود، از این پمادها هم نمی‌توانید استفاده کنید.

آیا درد لگن بعد از زایمان برطرف می‌شود؟
درد اکثر مادران ظرف سه هفته بعد از زایمان کاملاً آرام می‌شود. درصد اندکی از مادران همچنان قدری دچار درد هستند که برای تسکین آن باید از درمان‌هایی، مانند مصرف مسکن، استفاده از وسایل تثبیت کننده مانند کمربند یا طب فیزیکی برای تقویت عضلات بهره بگیرند. در موارد بسیار نادری که سمفیز پوبیک (اتصال استخوان‌های شرمگاهی) جدا شده است، لازم است که جراحی برای تثبیت لگن انجام شود.
ناراحتی و درد لگن، به دلیل تغییرات متعددی که در دوران بارداری در بدن مادر رخ می‌دهد، یکی از عوارض شایع حاملگی به شمار می‌آید. بانوان باردار علاوه بر جابجا شدن مرکز ثقل بدن، افزایش وزن، افزایش هورمون‌ها و کشیدگی عضلات، حس‌هایی عجیب یا حتی درد را در ناحیه‌ی لگن تجربه می‌کنند. راهکارهای زیر به کاهش درد لگن در دوران بارداری کمک می‌کند:
تعیین منشأ درد
دراز کشیدن
مراجعه به متخصص درمان دستی
ماساژ
بالا گذاشتن پاها
انجام دادن تمرین‌های کگل و حرکت تیلت (کج کردن) لگن
حمام آب داغ
پرهیز از قرار گرفتن در موقعیت‌های تحریک کننده درد
مصرف تایلنول با تایید پزشک