میزان ضربان قلب جنین در بارداری

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: من در هفته ۱۱ بارداری به سر می برم که بار اول در هفته ۸ بارداری رفتم سونوگرافی و گفتن که ضربان قلب جنین ۱۷۸ بود و در هفته ۱۱ بارداری ضربان قلب جنین ۱۷۰ بود. آیا این کم شدن ضربان قلب جنین طبیعی است؟

پاسخ دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان:
ضربان قلب جنین ممکن است که از روزی به روز دیگر تغییر کند و حتی کاهش یابد که این کاملا طبیعی است ممکن است که برای تمام خانم های باردار در دوران بارداری ایجاد شود که به مرور زمان و با رشد جنین این ضربان قلب تغییر خواهد کرد.

پاسخ دکتر طاهره آجیلی، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی:
تعداد طبیعی ضربان پایه از ۱۶۰ - ۱۲۰ ضربه در دقیقه متغیر است این عدد در اوایل حاملگی به ۱۶۰ ضربه در دقیقه نزدیکتر است و هر چه سن حاملگی بیشتر می شود این عدد کاهش می یابد به همین ترتیب ممکن است در طول مدت زایمان مقدار ضربان به تدریج به ۱۲۰ ضربان در دقیقه کاهش یابد. تعداد پایه ضربان کمتر از ۱۲۰ ضربه در دقیقه را برادی کاردی و سرعت بیشتر از ۱۶۰ ضربه در دقیقه را تاکیکاردی گویند. ضربان بین ۱۸۰ - ۱۶۰ تاکی کاردی خفیف و ضربان بالای ۱۸۰ تاکی کاردی شدید محسوب می شود اما در هفته ۲۴ ضربان نوزاد چندان اهمیت ندارد و از هفته ۲۸ است که اندازه ضربان قلب نوزاد ارزش دارد. می توانید اکو قلب جنین انجام دهید تا از سلامت فلب جنین اطمینان حاصل کنید.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
قلب جنین از هفتهٔ ششم بارداری شروع به تپیدن می‌ کند. اگر معاینهٔ سونوگرافی داشته باشید می‌ توانید در هفتهٔ هشتم بارداری برای اولین بار ضربان قلب کودکتان را بشنوید و ببینید.
در غیر این صورت، احتمالاً اولین بار در یکی از ویزیت‌ ها و معاینات دوران بارداری و با یک دستگاه به اسم داپلر، ضربان قلب جنین را خواهید شنید. پزشک ممکن است از ۱۰ هفتگی ضربان قلب جنین را با این دستگاه پیدا کند اما این اتفاق معمولاً در ۱۲ هفتگی جنین می‌ افتد.
اینکه از چه زمانی بتوان ضربان قلب جنین را پیدا کرد به وضعیت جنین در رحم، وزن شما و دقیق بودن موعد زایمانتان بستگی دارد.
بررسی کردن ضربان قلب جنین به بخشی معمول از تمام معاینات و سونوگرافی‌ های بارداری است که شاید دلتان بخواهد چند نکتهٔ دیگر هم در این زمینه بدانید.

صدای ضربان قلب جنین چگونه است؟
بسیاری از مادران می‌ گویند تپش قلب فرزندشان در رحم شبیه صدای دویدن و تاخت رفتن اسب‌ هاست.
شنیدن آن برای اولین بار می‌ تواند بسیار هیجان‌ انگیز باشد. ضربان قلب یک جنین سالم در رحم بین ۱۲۰ تا ۱۸۰ ضربه در دقیقه است. ضربان قلبی که خیلی سریع‌تر یا کندتر از این باشد.
گاهی ممکن است نشان‌دهندهٔ وجود یک مشکل قلبی در کودک باشد که البته آن را پزشک تعیین می‌ کند و این اعداد و ارقام بیشتر یک آمار کلی است.
لازم به ذکر است که هدف ما ترساندن مادران باردار عزیز نیست، بلکه این راهنمایی‌ها برای این است که در صورت وجود مشکل در کودک و تشخیص آن در دوران بارداری، پس از تولد کودک بسیار راحت‌تر می‌توان آن را برطرف کرد.
پس باید به معاینات دوران بارداری اهمیت خاصی داده شود.

داپلر چیست؟
داپلر جنین یک مانیتور دستی و دارای اشعهٔ فراصوت است که پزشک شما می‌تواند برای یافتن ضربان قلب جنین از آن استفاده کند.
او به این دستگاه ژل مخصوص سونوگرافی می‌زند و آن را روی شکم شما می‌چرخاند تا نقطه‌ای را پیدا کند که در آنجا ضربان قلب قابل شنیدن باشد. سپس داپلر امواج صوتی ارسال می‌ کند و امواجی را که از قلب جنین برمی‌گردند دریافت می‌ کند.
پس از آن صدای ضربان قلب جنین را به اندازه‌ای تقویت می‌کند که شما بتوانید آن را بشنوید.

آیا می‌ توان دستگاه داپلر خانگی خرید؟
شاید شما بتوانید خودتان یک داپلر بخرید و در خانه از آن برای ردیابی ضربان قلب جنین استفاده کنید اما این کار هم آن‌قدر که به نظر می‌ رسد ساده نیست و هم اثرات بلند مدت قرارگیری مکرر جنین در معرض اشعه‌های فراصوت منشعب از این دستگاه‌ ها هنوز شناخته‌شده نیست.
در ضمن، برخی کارشناسان فکر می‌کنند خرید داپلر خانگی کار غلط و نادرستی است، زیرا پیدا کردن ضربان قلب جنین ممکن است نیاز به آموزش و تمرین قابل توجهی داشته باشد. بنابراین و در هر صورت فکر خوبی نیست.
همچنین ادارهٔ غذا و داروی ایالات متحده؛ FDA، هشدار می‌دهد که یک داپلر دستی باید تنها زمانی استفاده شود که نیاز پزشکی وجود دارد و تنها توسط متخصص یا زیر نظر او به کار برده شود.

ضربان قلب جنین
اگر باردار هستید، بدون شک باید هیجان زده باشید. احتمالا شروع به تصور کردن درباره ی"برآمدگی شکمتان" کرده اید. اما در سه ماه اول بارداری، شکمتان بزرگ نخواهد شد. شما تهوع صبحگاهی ، سردرد، و گرفتگی عضلات را تجربه خواهید کرد. همچنین شاید احساس خستگی مفرط داشته باشید.
البته، تمام چیزهایی که یک زن در بارداری خواهد داشت اما شنیدن ضربان قلب جنین تان در سه ماهه اول، این تجربه را برای شما واقعی تر خواهد کرد، به خصوص زمانی که هنوز آن را باور نکرده اید.
زمانی که تپش ضربان نوزادی را در درون رحم تان احساس می کنید برایتان سخت خواهد بود تا جلوی هیجان خود را بگیرید. و شاید آن را با ضربان قلب نوزاد اشتباه بگیرید. اما آیا آن واقعا ضربان قلب نوزادتان است یا چیز دیگری است.

آیا ممکن است که ضربان قلب نوزاد را در شکمتان بفهمید؟
اگر ضربانی در شکمتان در طول بارداری حس می کنید، می تواند رگ های خونی شما باشد.
اگر موجی از ضربات را احساس می کنید، احتمالا آن مربوط به آئورت(سرخرگ های) شکمی شما است، سرخرگ حیاتی که اکسیژن فراوان خون را از قلب به بخش های پایینی بدن منتقل می کند.
این ضربان سرخرگ حیاتی در سه ماهه دوم و سوم بارداری بسیار مهم خواهد بود. همچنین یک افزایش حجم خون در طول بارداری وجود خواهد داشت و رگ های خونی شما گشادتر خواهند شد.
این تغییرات می تواند منجر به نبض قوی شود، از این رو شما متوجه آن می شوید.
اگرچه، آن نباید با ضربان قلب نوزاد اشتباه گرفته شود. شما نمی توانید ضربان قلب نوزاد خود را تا قبل از سه هفتگی بارداری تان متوجه شوید، و شاید برای چندین هفته بعد از آن، مگر با استفاده از دستگاه های خارجی که برای آن استفاده می شود.

دلایلی که چرا نمی توانید ضربان قلب نوزادتان را احساس کنید
همانطور که بالا گفته شد، اگر ضربانی حس می کنید، آن می تواند ضربان سرخرگ شکمی شما باشد، که در طول بارداری نقش بسیار مهمی دارد.
احتمالا شما در طول مراحل اولیه بارداری ضربان قلب جنین تان را در شکمتان احساس نکنید چون نوزادتان توسط بدن خود، مایع آمنیوتیک، ساک بارداری، رحم، ماهیچه ها و پوست بدنتان محافظت می شود.
در طول سه هفته اول بارداری، شما ضربان قلب نوزادتان را درون رحمتان احساس نخواهید کرد چون قلب او به طور تقریبی سه هفته بعد از لقاح شروع به رشد خواهد کرد.
همچنین، فشار انقباضات در این قلب کوچک عملا غیر قابل تشخیص خواهد بود چون لایه های زیادی اطرافش هستند که از آن محافظت می کنند.
حتی در یک زایمان در ۳۹ هفتگی(زایمان کامل)، وقتی قلب کوچک کودک ۱۱۰ تا ۱۵۰ ضربه در هر دقیقه می زند، برای شما غیرممکن است که بدون ابزارهای بیرونی بتوانید ضربان قلب او را ازمیان ماهیچه ها و مایعات بدنش احساس کنید.

چگونه پزشک ضربان قلب جنین را بررسی می کند؟
در طول بارداری، پزشک شما یک سونوی ترانس واژینال(سونوگرافی از طریق واژن) از شما خواهد گرفت. این سونوگرافی از امواج ماورای صوت استفاده می کند تا از اندام های داخلی زن باردار عکس برداری کند.
امواج صوتی از جنین عکس می گیرد.
همچنین پزشک شما می تواند با استفاده از دستگاه داپلر از هفته دوازدهم صدای ضربان قلب نوزادتان را تشخیص دهد که این دستگاه به شنیدن صدای ضربان قلب نوزاد کمک می کند.
اگر چه، شما باید از بردن مکرر جنین تان به سونوگرافی پرهیز کنید. امواج بیش از حد دستگاه داپلر یا هر سونوگرافی دیگر می تواند در طول بارداری مضر باشد.
مهم است که در طول بارداری ضربان قلب نوزاد خود را کنترل کنید تا از هر ناهنجاری ای جلوگیری کنید. که این کار می تواند به تشخیص یک نوزاد کم خون، قطع جفت، و ذخیره اکسیژن ضعیف کمک کند.
به صورت منظم برای کنترل ضربان قلب نوزاد به سونوگرافی بروید تا بر رشد او واقف باشید. اما دائما او را در معرض امواج سونوگرافی قرار ندهید.
به نشانه های ظاهری دیگر همانند سکسکه و لگد زدن های او توجه کنید و بگذارید پزشکتان با بررسی ضربان قلب نوزاد کوچکتان از او مراقبت کند.

ضرورت غربالگری سلامت قلب جنین
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر ضرورت غربالگری سلامت قلب جنین قبل از ۱۹ هفته بارداری گفت: اکثر آنومالی‌های ماژور قلب جنین از طریق اکوکاردیوگرافی قلب قابل شناسایی است.
بهناز مرادی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: از طریق اکوکاردیوگرافی می‌توان اکثر آنومالی های ماژور را در قلب جنین شناسایی کرد ولی ممکن است آنومالی های مینور همچون سوراخ قلب از طریق اکو کاردیو گرافی شناسایی نشود.
وی افزود: در صورت تشخیص به موقع آنومالی های ماژور قلب در صورتی که جنین زیر ۱۹ هفته باشد مجوز سقط صادر خواهد شد بنابراین بهتر است که مادران باردار حتماً نسبت به انجام غربالگری ها در هفته ۱۸ تا ۲۲ توسط پزشک اقدام کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: در صورت تشخیص آنومالی‌های ماژور در هفته‌های بیشتر از ۱۹ در مادران باردار باید حتماً جنین تحت نظر متخصص قلب و پزشک مربوطه باشد چرا که این مسئله می‌تواند عواقب جبران ناپذیری را برای جنین به همراه داشته باشد.
مرادی گفت: آریتمی قلبی و نارسایی قلب در جنین نیاز به درمان دارد البته بخشی از این مشکلات قابل درمان نیست و با یافتن علت می‌توان به بهتر شدن وضعیت قلب جنین کمک کرد به طور مثال آنمی یا کم خونی جنین می‌تواند سبب نارسایی قلبی شود که با درمان کم خونی جنین میتوان مشکل نارسایی قلبی را تا حدودی بهبود داد.
وی در مورد آریتمی قلب جنین گفت: این مسئله قابلیت درمان دارد و ۹۰ درصد موارد ابتلا جنین خفیف است که با مانیتورینگ به موقع و منظم می‌توان از تشدید آن جلوگیری کرد‌.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که آنومالی در قلب جنین شایع است گفت: تشخیص به موقع این مشکل در درمان و پیشگیری از تشدید و عوارض ناشی از آن جلوگیری می‌کند که با برگزاری کنفرانس‌های اکوکاردیوگرافی قلب جنین می‌توان همکاران رادیولوژیست را با این موضوعات بیشتر آشنا کرد.
مرادی گفت: مادرانی که دیابت داشته و یا در جنین‌های قبلی خود سابقه مشکل قلبی داشته باشند احتمال ابتلای جنین ها به آنومالی قلبی بیشتر است.