قولنامه دستی چیست و اعتبار آن در دادگاه چقدر است؟

قولنامه در اصطلاح حقوقی، به معنای پیش قراردادی است که ضمن آن مفاد فرآیند بیع، شرح می شود؛ طرفین معامله هنگام خرید و فروش اموال منقول و غیر منقول مانند اتومبیل و باغ، این سند را خارج از مراجع قانونی تنظیم می کنند، اما اینکه آیا واقعا قولنامه از اعتبار برخوردار است یا خیر، همچنان برای بسیاری از افراد مسئله ای سوال برانگیز می باشد! در مقاله «قولنامه دستی چیست و اعتبار آن در دادگاه چقدر است؟» مستند به قوانین و مقررات سازمان های قضایی و تحت نظر وکیلی مجرب، به پرسش مذکور پاسخ داده می شود.

قولنامه دستی چیست؟

یکی از رایج ترین اسناد برای اثبات مالکیت خریدار پیش از انتقال مال به وی، تنظیم قولنامه دستی بین طرفین معامله می باشد؛ همچنین در صورت عدم پرداخت ثمن یا همان مبلغی که باید در ازای خرید مال منقول یا غیر منقول پرداخته شود، فروشنده می تواند با ارائه این مدرک به مراجع قانونی، درخواست استرداد مال یا مطالبه ثمن معامله را ابراز بنماید. به مفهوم سند در ماده 1284 قانون مدنی پرداخته شده است:

«سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.»

سازمان های قضایی برای حمایت از حقوق خریداران و فروشنده ها، امکان صدور دو نوع سند رسمی‌ و غیر رسمی را برای اشخاص فراهم آورده اند؛ اسناد نوع اول، باید حتما تحت نظر مامور ذیصلاح و در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود، اما حضور کارمند دولت یا مرجع دولتی برای تنظیم سند غیر رسمی یا عادی، الزامی نمی باشد.

قولنامه دستی توسط قانونگذار جزو اسناد عادی طبقه بندی شده است؛ بدان معنا که اگر مواد قانون مدنی در رابطه با عقد قرارداد در سند مذکور رعایت شده باشد، در مفاد آن مغایرتی با سایر قوانین به چشم نخورد و اهلیت طرفین قرارداد نیز اثبات شده باشد، قولنامه دستی تحت پوشش قانونن قرار می گیرد.

در پیش قرارداد معامله بیع باید مواردی مثل شرح نوع مال و جزئیات مربوط به آن، مبلغ ثمن معامله، نحوه واریز ثمن به خریدار و‌ تاریخ آن، شرایط‌ فسخ قولنامه و… شرح شود؛ سپس طرفین معامله خرید و فروش باید با روش های مختلف مانند امضا کردن، تعهد خود به قرارداد بیع را ابراز کنند.

به اینکه امکان ثبت قولنامه دستی توسط طرفین معامله فروش در هر مکانی و بدون حضور مامور دولت وجود دارد اشاره شد؛ لیکن از آنجا که قوانین، از جمله مواد حقوقی مربوط به قراردادها، املاک و سایر اموال دائما توسط اصلاحیه ها در حال تغییر اند، بهتر است پیش از تنظیم و تعهد به هر نوع قولنامه دستی ای، با یک وکیل مشورت کنید. وکلا به دلیل موقعیتی که دارند، باید اطلاعات خود را آپدیت کنند و از آخرین تغییرات مطلع شوند. از همین رو اگر قصد تنظیم چنین اسنادی را دارید و به دنبال وکیل هستید، می توانید از سایت وکیل از ما (vakilazma.com) کمک بگیرید و وکیل موردنظر را پیدا کنید. برای مشاهده لیستی از وکلا که می توانند کمک کنند، کلیک کنید.

اعتبار قولنامه دستی وابسته به چیست؟

قولنامه دستی هنگامی از اعتباری قانونی برخوردار است که تعهد خریدار و فروشنده به مفاد آن، به واسطه موارد زیر قابل اثبات باشد:‌‌

• امضای رسمی طرفین معامله

• اثر انگشت طرفین معامله

• مهر شخصی افراد نیز قابل قبول می باشد

در صورت عدم وصول حقوقی‌ مانند عدم پرداخت پول ثمن، فرد می تواند با استفاده از چنین مدرکی، حقوقش را از مقام قضایی مطالبه کند؛ در ادامه مطالب به وضعیت اعتبار قولنامه در صورت غیاب هریک از موارد فوق، اشاره خواهد شد.

اعتبار قولنامه دستی با مهر و امضا

یکی از روش های منحصر به فرد برای احراز هویت و اثبات تعهد فرد در انواع قراردادهای عادی، استفاده از مهر یا امضای شخصی در اسناد می باشد که در ماده 1293 قانون مدنی، بدان اشاره شده است:

«هر گاه سند، به وسیله یکی از مامورین رسمی تنظیم اسناد، تهیه شود، لیکن مامور، صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات ‌مقرره قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد، سند مزبور، در صورتی که دارای امضا یا مهر طرف باشد، عادی است.»

طبق ماده فوق، وجود امضای خریدار و فروشنده یا مهر آنها در سندی عادی، شرطی کافی برای اعتبار قولنامه دستی شناخته می شود.

اعتبار قولنامه دستی با اثر انگشت طرفین معامله

درست است که در قانون مستقیما به تاثیر وجود اثر انگشت خریدار و فروشنده در اعتبار سند عادی اشاره نشده، اما می دانیم که قصد قانونگذار از بیان واژگان «امضا و مهر» در ماده 1293 قانون مدنی، واسطه هایی برای احراز هویت طرفین قرارداد بیع می باشد؛ اثر انگشت هر فرد مختص و منحصر به خودش است، بنابراین انگشت زدن در انتهای قولنامه دستی، گزینه ای معتبر و مقبول برای ثبت تعهد می باشد.

نحوه نگارش قولنامه دستی چگونه است؟

قولنامه های دستی از چهار بخش مجزا برخوردار هستند:

1. در ابتدایی ترین بخش پیش قراردادهای بیع، تنظیم کننده قولنامه باید مستند به شناسنامه یا کارت ملی خریدار و فروشنده، اطلاعات هویتی آنها را به علاوه نشانی منزل و تلفن به قلم تحریر درآورد.

2. بخش ثانویه مربوط به نوع و چیستی مال منقول یا غیر منقول در حال معامله است؛ مثلا اگر قولنامه دستی برای فروش باغی تنظیم شده باشد، باید متراژ، آدرس و امکانات رفاهی ملک و… با بیان جزئیات مکتوب شود.

3. گفته شد که قولنامه دستی، نوعی پیش قرارداد بیع می باشد؛ در بخش سوم آن به‌ شرایط اجرای معامله پرداخته می شود. ذکر تاریخ انتقال سند مال مورد بحث به خریدار و ذکر تاریخ و شیوه پرداخت وجه ثمن به فروشنده، در این قسمت محقق خواهد شد.

4. در بخش نهایی قولنامه دستی باید به تمام شروطی که امکان مطالبه خسارت و فسخ قرارداد بیع را توسط طرفین به میان می آورد، پرداخته شود و خریدار، فروشنده و شاهدین (در صورت حضور)‌ باید زیر آن را مهر و امضا کنند.

شرایط فسخ قولنامه دستی

برای فسخ قولنامه دستی، طبق ماده 369 قانون مدنی باید مراتب یکی از انواع خیارات (خیار غبن، خیار عیب، خیار تدلیس یا خیار تاخیر ثمن) محقق شود؛ روش دیگر، اثبات یکی از شرایط فسخ مذکور در قرارداد بیع، به مقام قضایی می باشد. متقاضی فسخ قولنامه دستی باید با ارائه اظهارنامه ای رسمی به مراجع ذی صلاح، فرآیند قانونی فسخ را آغاز کند.

کلام آخر

اصطلاح حقوقی قولنامه دستی، به پیش قرارداد معامله بیع اطلاق می شود؛ این قرارداد از نوع اسناد عادی بوده و به تبع، تحت نظر مامور دولت در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم نمی شود. لیکن این به معنای عدم اعتبار قانونی قولنامه دستی نمی باشد؛ براساس مواد قانون مدنی، اگر طرفین اهلیت داشته باشند، متن قرارداد بر خلاف قوانین نباشد و به مهر یا امضای خریدار، فروشنده و شاهدین برسد، معتبر شناخته می شود.

حضور شاهدین بر عقد قرارداد موثر است اما امری الزامی نمی باشد؛ استفاده از اثر انگشت نیز برای تعهد به قولنامه دستی مقبول خواهد بود. محتوای سند مذکور شامل بخش احراز هویت طرفین، بخش معرفی جزئیات مال، بخش مربوط به معامله و بخش مربوط به شروط است.