مراحل رشد نوزاد تا یک سالگی ـ راهنمای کامل ماه به ماه

مراحل رشد نوزاد چگونه است؟

نوزادان با سرعتی خیره‌کننده رشد می‌کنند و هر ماه پیشرفت‌های تازه و هیجان‌انگیزی دارند. والدین اغلب می‌پرسند که در مرحله بعد چه انتظاری باید داشته باشند و از کجا بدانند که رشد نوزادشان در مسیر طبیعی قرار دارد. با این حال، به جای تمرکز بیش از حد بر «نقاط عطف رشدی»، مهم است به یاد داشته باشید که هر نوزادی با ریتم مخصوص به خود رشد می‌کند.

نقل قول از:

webmd

If your baby reaches one milestone sooner, she may reach another one later, because she’s so busy perfecting the other skill

ترجمه:

اگر نوزاد شما زودتر از معمول به یک مرحله برسد، ممکن است در رسیدن به مرحله‌ی دیگر کمی دیرتر عمل کند، چون در حال تمرین و تکمیل مهارت قبلی است.

برخی نوزادان ممکن است در هشت‌ ماهگی نخستین کلمه‌ی خود را بگویند، در حالی که برخی دیگر تا اندکی پس از یک ‌سالگی شروع به صحبت نمی‌کنند. همچنین، زمان شروع راه رفتن ممکن است بین ۹ تا ۱۸ ماهگی متفاوت باشد.

جدول مراحل رشد کودک

مراحل رشد نوزاد ماه به ماه

در ادامه مراحل رشد ماه به ماه نوزاد و کارهایی که می‌تواند انجام دهد را ذکر می‌کنیم.

ماه اول

نوزادان با سرعت‌های متفاوتی رشد می‌کنند. به‌طور میانگین، در یک ‌ماهگی، نوزادان در هر ماه بین ۰٫۷ تا ۰٫۹ کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند و قدشان حدود ۲٫۵ تا ۴ سانتی‌متر رشد می‌کند. اندازه‌ی دور سر آن‌ها نیز هر ماه حدود ۱٫۲۵ سانتی‌متر افزایش می‌یابد.

نوزادان بلافاصله پس از تولد، مقداری از وزن خود را از دست می‌دهند. نوزادان سالم معمولاً طی دو هفته‌ی اول به وزن زمان تولدشان بازمی‌گردند و پس از آن به رشد خود ادامه می‌دهند. همچنین ممکن است تا ۱۰٪ از وزن هنگام تولد خود را در هفته‌ی اول از دست بدهد و تا پایان هفته‌ی دوم آن را دوباره به دست آورد.

در ماه اول نوزاد چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: در یک ‌ماهگی، بیشتر حرکات نوزادان نتیجه‌ی واکنش‌های غیرارادی است و هنوز از روی تفکر انجام نمی‌شود. آن‌ها در این سن توانایی مکیدن، بلعیدن و جست‌وجوی پستان برای شیر دارند. همچنین می‌توانند اشیایی را که در کف دستشان قرار می‌دهید، نگه دارند. (هرچند بیشتر اوقات دستانشان را به شکل مشت‌های کوچک گره کرده نگه می‌دارند). اگر پاهایشان را روی سطح صاف بگذارید، یکی را جلوتر از دیگری برمی‌دارند. اگر به عقب بیفتند، بازوها و پاهای خود را به‌سمت بیرون پرتاب می‌کنند، چشمک می‌زنند و تنفسشان تندتر می‌شود.

تا پایان ماه اول، بیشتر نوزادان می‌توانند وقتی روی شکمشان قرار می‌گیرند، سر خود را کمی بالا بیاورند و به یک سمت بچرخانند. با قوی‌تر شدن عضلات گردن، آن‌ها قادر خواهند بود هنگام نشستن در صندلی ماشین یا آغوشی، سر خود را بالا نگه دارند و بچرخانند.

• رشد شناختی: در حدود یک ‌ماهگی، نوزادان شروع می‌کنند به تمرکز هم‌زمان با هر دو چشم و باید بتوانند یک شیء در حال حرکت را با نگاه خود دنبال کنند.
• رشد اجتماعی: نوزادان در این سن معمولاً نگاه به چهره‌ی انسان را به نگاه به اشیاء ترجیح می‌دهند. اگر نوزاد را حدود ۴۵ سانتی‌متر از چهره‌ی خود دور نگه دارید، عمیقاً به چشمانتان نگاه خواهد کرد. بیشتر نوزادان تا این سن قادرند والدین خود را تشخیص دهند. نوزاد یک ‌ماهه عاشق شنیدن صدای شماست اما اگر صدای بلندی بشنود، ممکن است بترسد.
• رشد عاطفی: نوزاد شما وقتی گرسنه یا ناراحت است با صدای بلند گریه می‌کند. وقتی آرام و راضی است، ممکن است صداهای خرخر یا غل‌غل خفیفی از خود دربیاورد. در یک‌ ماهگی، برخی نوزادان یاد می‌گیرند چگونه خود را با استفاده از پستانک یا حتی مکیدن انگشتان یا شست خود آرام کنند.

دو ماهگی

در دو ماهگی، رشد نوزاد شما سریع‌تر است. به‌طور میانگین نوزاد شما هر ماه حدود ۹۰۰ گرم وزن اضافه می‌کند و بین ۲٫۵ تا ۳٫۸ سانتی‌متر قد می‌کشد. نوزادان معمولاً در حدود شش‌ هفتگی جهش رشدی دارند. این امر ممکن است باعث شود بی‌قرارتر شوند زیرا بیش از معمول میل به خوردن دارند. اگر نوزادتان زبانش را بیرون می‌آورد یا حرکات مکیدن انجام می‌دهد، احتمالاً گرسنه است. اگر چشمانش را می‌بندد یا سرش را برمی‌گرداند، یعنی سیر شده است.

در فاصله‌ی شش تا هشت ‌هفتگی، نوزاد شما واکسیناسیون برنامه‌ریزی‌شده‌ی خود را دریافت خواهد کرد.

بیشتر بخوانید:  لیست واکسن های ضروری نوزاد + جدول زمان بندی

در دو ماهگی نوزاد چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: در دو ‌ماهگی، نوزاد شما انگشتان و دستان خود را کشف خواهد کرد! او دستانش را باز نگه می‌دارد و ممکن است چیزی را بگیرد (هرچند هنوز نمی‌داند چگونه آن را رها کند). همچنین ممکن است دو دستش را به هم قلاب کند.

نوزاد دو ماهه شروع به هماهنگ کردن حرکات خود می‌کند. به‌جای حرکات تند و نامنظم بازو و پا که هنگام تولد داشت، حالا حرکاتش نرم‌تر و دایره‌ای‌تر شده‌اند. او هر دو پایش را محکم تکان می‌دهد و بسیار پرتحرک است. ممکن است حتی غلت بزند (هرچند این معمولاً در مراحل بعد اتفاق می‌افتد)، بنابراین هرگز او را روی میز تعویض پوشک بدون مراقبت رها نکنید. همچنین گردن نوزاد نیز روزبه‌روز قوی‌تر می‌شود. برخی نوزادان حتی در این سن می‌توانند سینه‌ی خود را از زمین بلند کنند.

• رشد اجتماعی: برخی نوزادان در دو ماهگی می‌توانند شب تا صبح را بخوابند. البته اگر نوزاد شما هنوز خواب منظمی ندارد، احتمالاً خواب‌هایش منظم‌تر شده و در هر نوبت، مدت بیشتری می‌خوابد. از سوی دیگر کودکتان اکنون به‌خوبی شما را می‌شناسد و وقتی با او صحبت می‌کنید، به چشمانتان نگاه می‌کند.
• رشد شناختی: نوزاد شما می‌تواند حرکاتتان را با چشمانش دنبال کند و اشیایی را که از خط وسط دید عبور می‌کنند، تعقیب نماید. او به تماشای اشیایی با طرح‌ها و رنگ‌های پیچیده‌تر علاقه‌مند است.
• رشد زبانی: نوزاد شما اکنون صداهای بیشتری از خود درمی‌آورد. از جمله صداهایی شبیه «اَ» یا «او». همچنین به نظر می‌رسد به صحبت‌های شما گوش می‌دهد و با صدای خودش پاسخ می‌دهد.

سه ماهگی

در سه‌ ماهگی، نوزاد شما پیوند عاطفی محکمی با شما برقرار کرده است. او با لبخندهای فراوان به شما پاسخ می‌دهد و حتی ممکن است به شیوه‌ی خودش با شما «گفت‌وگو» کند. دوران سخت گریه‌های طولانی تقریباً به پایان رسیده و حالا می‌توانید از همراهی با نوزادتان لذت ببرید، در حالی که او به‌تدریج شخصیت کوچک و منحصربه‌فرد خود را پیدا می‌کند.

در این زمان، ناحیه‌ی نرم پشت سر باید بسته شده باشد اما هنوز در بالای سر یک نقطه‌ی نرم وجود دارد. ممکن است به نظر برسد که سر نوزادتان سریع‌تر از بدنش رشد کرده است اما این طبیعی است؛ به‌زودی بدنش رشد می‌کند و تناسب برقرار می‌شود.

در ماه سوم، بسیاری از نوزادان حدود ۵ تا ۶ ساعت، پیوسته در طول شب می‌خوابند. البته اگر این نکته برای نوزاد شما صدق نمی‌کند، نگران نشوید؛ هر نوزادی ریتم خاص خود را دارد.

مراحل رشد نوزاد سه ماهه

• رشد جسمی: از این مرحله به بعد، نوزاد شما شروع می‌کند به دست دراز کردن برای گرفتن اشیا، زیرا عضلات بازو و دستانش در حال رشد هستند. او تلاش می‌کند اشیایی را که به دستش می‌رسد، به دهان ببرد.

از نظر جسمی، کنترل بیشتری بر حرکات سر خود پیدا می‌کند و وقتی در وضعیت نشسته قرار دارد، می‌تواند سرش را بالا نگه دارد. او با قدرت بازوهایش را تکان می‌دهد و پاهایش را لگد می‌زند. اگر او را به‌صورت ایستاده نگه دارید تا پاهایش به زمین یا روی پایتان برسد، احتمالاً فشار می‌آورد و پاهایش را محکم روی سطح می‌گذارد.

• رشد شناختی: در ماه سوم اگرچه نوزاد نمی‌تواند کاملاً نمی‌تواند حرکات چشم و دست خود را هماهنگ کند اما مدت بیشتری به اشیا نگاه می‌کند و ممکن است آن‌ها را تکان دهد یا صدا ایجاد کند. حس لامسه‌اش نیز در حال حساس‌تر شدن است. نوزادان در این سن شروع می‌کنند به تمرکز طولانی‌تر بر روی چیزها و محیط اطرافشان.
• رشد اجتماعی: در این سن، نوزاد ممکن است به غریبه‌ها لبخند بزند اما قطعاً والدین خود را می‌شناسد. مغزش به‌سرعت در حال رشد است و حالا می‌تواند افراد را نه‌تنها از روی صدا، بلکه از طریق چهره و بو نیز تشخیص دهد.
• رشد عاطفی: در این مرحله، نوزاد شما شروع به تجربه‌ی احساسات و برقراری ارتباط می‌کند. او به حالات چهره‌ی مختلف پاسخ می‌دهد، صدای شما را می‌شناسد و وقتی نامش را می‌شنود یا صدایتان را می‌شنود، به سمت شما برمی‌گردد. ممکن است با صدای بلند بخندد و با شگفتی به اطراف نگاه کند، به‌ویژه به انگشتان دست و پای خودش.
• رشد زبانی: کودک شما اکنون صداهای زیادی از خود در می‌آورد و وقتی با او صحبت می‌کنید، تلاش می‌کند با صداهای خودش به شما پاسخ دهد.

چهار ماهگی

از چهارماهگی، نوزاد شما به‌سرعت در حال یادگیری هماهنگ کردن حرکات بدن خود است. او اکنون کنترل بیشتری بر کارهایش دارد. بینایی، لامسه و شنوایی‌اش بسیار رشد کرده‌اند و شروع به تحرک و جابه‌جایی بیشتری می‌کند. وزن نوزاد در چهار ماهگی بین ۴۵۰ تا ۵۶۰ گرم افزایش می‌یابد. همچنین می‌توانید از چهار ماهگی، غذای جامد به کودکتان بدهید.

بیشتر بخوانید: غذای کمکی کودکان را از کی شروع کنیم؟ ۳ غذای کمکی اولیه نوزاد + طرز تهیه

مراحل رشد نوزاد چهار ماهه

• رشد جسمی: در چهار ماهگی، نوزاد شما می‌تواند اشیا را با انگشتان و شست خود بگیرد و معمولاً تلاش می‌کند تقریباً هر چیزی را در دهانش بگذارد! این کاملاً طبیعی است. او از این طریق در حال یادگیری مهارت‌های دهانی جدید است و خود را برای خوردن غذای جامد آماده می‌کند. تنها باید مراقب باشید چیزی کوچک در دسترسش نباشد که بتواند به‌طور کامل در دهانش قرار دهد، چون ممکن است خطر خفگی ایجاد کند. علاوه‌ بر این، از چهار ماهگی به بعد، مهارت‌های حرکتی نوزاد رشد چشمگیری خواهند داشت. او به‌زودی شروع به غلتیدن و نشستن می‌کند.
• رشد شناختی: قدرت بینایی نوزاد شما اکنون بسیار بهتر شده  است. همچنین حواس پنج‌گانه نوزاد در حال هماهنگ شدن با یکدیگر هستند.
• رشد عاطفی: نوزادان در این سن عاشق نگاه کردن به خود در آینه هستند و ممکن است به تصویرشان لبخند بزنند یا با آن «صحبت» کنند. در این مرحله، آن‌ها می‌توانند قهقهه بزنند و احساس شادی یا هیجان را نشان دهند. همچنین می‌توانند احساساتی چون خشم یا ناامیدی را بروز دهند و گاهی به‌جای گریه کردن، غر بزنند یا صداهای ناراحتی از خود درآورند.
• رشد زبانی: در چهار ماهگی، بسیاری از نوزادان شروع می‌کنند به تقلید از صداها. ممکن است حتی صدایی شبیه «ماما» یا «دادا» از آن‌ها بشنوید.

پنج ماهگی

تا پنج‌ ماهگی، وزن نوزاد شما ممکن است دو برابر وزن هنگام تولد شده باشد. در این سن، معمولاً در هر ماه حدود ۵۵۰ گرم وزن اضافه می‌کند و حدود ۲ سانتی‌متر قد می‌کشد. با این حال، هر نوزادی الگوی رشد خاص خود را دارد. تا زمانی که رشد او مطابق نمودار رشد پیش می‌رود، نگران افزایش وزن نباشید و او را با دیگر نوزادان مقایسه نکنید. اگر تا این زمان هنوز خانه را برای تحرک نوزاد آماده نکرده‌اید، اکنون وقت آن است که محیط خانه را ایمن کنید زیرا به‌زودی نوزادتان شروع به حرکت خواهد کرد.

در پنج ماهگی نوزاد شما چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: نوزاد شما به‌زودی می‌تواند بنشیند. وقتی او را در وضعیت نشسته نگه می‌دارید یا با تکیه می‌نشانید، کمرش را صاف می‌کند. ممکن است حتی بتواند برای چند لحظه بدون تکیه‌گاه بنشیند، اما همیشه نزدیکش بمانید و اطرافش را با بالش نرم بپوشانید تا اگر افتاد، آسیب نبیند. وقتی روی شکم قرار دارد، دست‌ها و پاهایش را دراز می‌کند و پشتش را قوس می‌دهد. وقتی روی پشت است، می‌تواند سر و شانه‌هایش را از زمین بلند کند.
  نوزاد پنج ماهه هنوز هم همه‌چیز را با دهانش کشف می‌کند و حالا می‌تواند اشیا را راحت‌تر به دهانش ببرد. ممکن است بتواند بطری شیر را خودش نگه دارد اما همچنان بهتر است شما او را تغذیه کنید. در پنج‌ ماهگی، نوزاد احتمالاً علاقه‌ی زیادی به غذای جامد نشان می‌دهد اما شیر مادر یا شیر خشک همچنان باید منبع اصلی تغذیه‌ی او باشد.
• رشد شناختی: در پنج‌ ماهگی، نوزاد شما می‌تواند به‌خوبی به اشیای آویزان ضربه بزند و آن‌ها را با دستانش لمس کند. اگر شیئی را در دستش بگذارید، آن را تکان می‌دهد و با دقت به آن خیره می‌شود.
• رشد اجتماعی: در این سن، نوزاد شما به‌خوبی می‌تواند نیازهای خود را ابراز کند. مثلاً اگر بخواهد بغلش کنید، دست‌هایش را بالا می‌برد یا وقتی از اتاق خارج می‌شوید، ممکن است گریه کند تا توجه شما را جلب کند.
• رشد عاطفی: اکنون نوزاد شما می‌تواند با صدای بلند بخندد. شما را در آغوش بگیرد و حتی گونه‌هایتان را ببوسد. همچنین در حال یادگیری مفهوم علت و معلول است مثلاً اگر اسباب‌بازی‌اش را بیندازد و شما آن را برایش بردارید، ممکن است بارها این کار را تکرار کند و از آن لذت ببرد.
• رشد زبانی: در پنج‌ ماهگی، نوزاد شما به‌سرعت در حال یادگیری مهارت‌های زبانی است. همچنین می‌تواند صداهای مختلف را تشخیص دهد و منبع آن‌ها را بشناسد. از این مهارت می‌توانید برای پرت کردن حواسش استفاده کنید؛ مثلاً اگر در فروشگاه بی‌قرار شد، با تکان دادن یک جغجغه یا فشار دادن اسباب‌بازی صدا‌دار، توجهش را جلب کنید.

شش ماهگی

شش‌ ماهگی مرحله‌ای هیجان‌انگیز است. نوزاد شما اکنون با سرعت زیادی در حال رشد و یادگیری است. نیمکره‌ی چپ مغزش شروع به برقراری ارتباط با نیمکره‌ی راست کرده است، به این معنا که او می‌تواند حرکات بدنش را هماهنگ‌تر کنترل کند.

در شش ‌ماهگی، نوزاد شما درک بسیار بهتری از «خود» دارد. او اکنون می‌تواند تفاوت میان پدر و مادر، خواهر و برادر و دیگران را تشخیص دهد و ممکن است در برابر افراد غریبه مضطرب شود.

شش ‌ماهگی زمان پیشنهادی برای آغاز تغذیه با غذای جامد است. این مرحله نه‌تنها مواد مغذی مورد نیاز بدن او (از جمله آهن) را فراهم می‌کند، بلکه باعث تقویت فک و آمادگی برای جویدن غذا و در نهایت صحبت کردن می‌شود. می‌توانید روزی یک‌بار مقدار کمی غذای نرم، پوره ‌شده یا له‌ شده به او بدهید و همچنان شیر مادر یا شیر خشک را ادامه دهید. هنگام تغذیه با غذای جامد، می‌توانید جرعه‌های کوچکی از آب جوشیده و خنک‌شده را نیز در فنجان مخصوص نوزاد به او بدهید.

اگر در خانواده‌تان سابقه‌ی آلرژی وجود دارد، پیش از دادن مواد غذایی حساسیت‌زا مانند تخم‌مرغ یا شیر گاو، با پزشک مشورت کنید.

در این زمان باید برای ویزیت ۶ ماهگی نوزاد به پزشک مراجعه کنید. در این معاینه، شما و پزشک درباره‌ی الگوی خواب، ایمنی در خواب و پیشگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)، تغذیه‌ی سالم، مراقبت از دندان‌ها و رشد جسمی خواهید کرد.

در شش ماهگی نوزاد شما چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: از حدود شش‌ ماهگی (یا کمی بعدتر)، کنترل دست‌های نوزاد به حدی پیشرفت می‌کند که می‌تواند اشیا را بگیرد و به سمت خود بکشد. ممکن است حتی بتواند چیزی را از یک دست به دست دیگر بدهد و یاد بگیرد چگونه آن را رها کند (و بفهمد که افتاده است). اکثر نوزادان تا شش ‌ماهگی می‌توانند به‌راحتی غلت بزنند، بنابراین باید بسیار مراقب باشید. نوزاد شروع به قرار گرفتن در وضعیت چهاردست‌وپا می‌کند و ممکن است بتواند روی دست و زانوهایش جلو و عقب تاب بخورد. همچنین می‌تواند در حالت ایستاده پاهایش را بالا و پایین ببرد و با کمک تکیه‌گاه بنشیند. اکنون حتی قادر است به سمتی که می‌خواهد حرکت کند یا بدنش را در آن جهت بچرخاند.
• رشد شناختی: نوزاد شش ‌ماهه اگر برای مدتی تنها بماند، به‌سرعت احساس کسالت می‌کند. او از بازی‌هایی مثل قایم‌ موشک (دالی ‌بازی) لذت می‌برد. همچنین ممکن است سعی کند اشیای نیمه‌پنهان را جست‌وجو کند. از دیدن و لمس اشیا و گذاشتن آن‌ها در دهانش برای کشفشان لذت می‌برد.
• رشد عاطفی: در این سن، نوزاد شما می‌تواند احساسات شما را از لحن صدایتان درک کند؛ مثلاً متوجه می‌شود که آیا با او با مهربانی صحبت می‌کنید یا با تندی. این یکی از نخستین نشانه‌های رشد همدلی و درک عاطفی است.
• رشد زبانی: توانایی‌های ارتباطی نوزاد شما اکنون به‌سرعت در حال پیشرفت است. از او صدای آواز، جیغ‌های کوتاه و حباب‌سازی با دهان خواهید شنید، چیزی که به آن بازی آوایی (vocal play)  گفته می‌شود. نوزادان در این سن عاشق بازی‌های زبانی هستند و یاد می‌گیرند چگونه نوبت صحبت را رعایت کنند؛ یعنی وقتی شما حرف می‌زنید، ساکت شوند و سپس پاسخ دهند. حدود نیمی از نوزادان شش‌ ماهه می‌توانند یک صدا را پشت سر هم تکرار کنند و برخی حتی چند صدا را با هم ترکیب می‌کنند. شما می‌توانید با تقلید صداهای او، به توانایی صحبت کردن او کمک کنید.

هفت ماهگی

نوزاد هفت ماهه می‌تواند به‌تنهایی بنشیند و مقداری غذای جامد بخورد، هرچند شیر مادر یا شیر خشک همچنان منبع اصلی تغذیه‌اش است. او ممکن است بتواند غذا را بجود، بطری را در دست بگیرد یا تکه‌های نرم غذا را در دهانش بگذارد. سعی کنید انواع غذاهای نرم را به او بدهید اما از شیر بز، عسل، نمک، شکر، کره یا آبمیوه خودداری کنید. همچنین هرگز مواد غذایی سخت یا خطرناک برای خفگی مانند مغزها، دانه‌ها، هویج خام، ساقه‌ی کرفس یا تکه‌های درشت سیب به او ندهید.

در بازه‌ی ۵ تا ۷ ماهگی ممکن است در وسط فک پایین اولین جوانه‌ی دندان در دهان نوزاد شما ظاهر شود. اگر هنوز دندانی درنیاورده است، نگران نباشید؛ این کاملاً طبیعی است و ممکن است تا ۱۲ ماهگی خبری از دندان نباشد. هنگامی که دندان‌ها شروع به رشد می‌کنند، انتظار ریزش آب از دهان را بیش از قبل داشته باشید. در این زمان می‌توانید یک دندان‌گیر مخصوص نوزاد به او بدهید تا با جویدن، ناراحتی لثه‌هایش کاهش یابد.

نوزاد هفت ماهه چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: مهارت‌های حرکتی ظریف نوزاد شما در حال پیشرفت هستند. او می‌تواند اشیا را با یک دست بردارد، آن را از یک دست به دست دیگر بدهد و حتی دو دستش را به هم قلاب کند. نوزاد با انگشتانش اشیا را می‌گیرد، آن‌ها را به سمت خود می‌کشد، با دقت نگاهشان می‌کند، به هم می‌کوبد یا در دهان می‌گذارد.

در هفت ‌ماهگی، بسیاری از نوزادان می‌توانند بدون تکیه‌گاه بنشینند، با این‌ حال بهتر است اطرافشان را با بالش نرم بپوشانید تا اگر افتادند، آسیبی نبینند. آن‌ها می‌توانند برای گرفتن چیزی به اطراف بچرخند و حتی از وضعیت درازکش خودشان بنشینند. نوزاد در این سن می‌تواند مقداری از وزن بدنش را روی پاها تحمل کند و از بالا و پایین پریدن روی پاهای شما لذت می‌برد.

برخی از نوزادان در هفت‌ ماهگی می‌توانند حرکت کنند، چهار دست و پا راه بروند، غلت بزنند یا خود را روی زمین بکشند. اگر هنوز محیط خانه را ایمن نکرده‌اید، اکنون زمان مناسبی است تا این کار را انجام دهید.

• رشد شناختی: حافظه‌ی نوزاد در این سن بسیار بهتر شده است. او حالا وقتی چیزی از دستش می‌افتد، دنبالش می‌گردد و از بازی‌ با عروسک یا نگاه کردن به کتاب داستان لذت می‌برد.

• رشد اجتماعی: آگاهی نوزاد نسبت به اطرافش بیشتر شده و حالا بهتر متوجه می‌شود شما از او چه می‌خواهید. وقتی وارد اتاق می‌شوید، از دیدن شما هیجان‌زده می‌شود و از دور بودن از شما ناراحت خواهد بود. این مرحله آغاز اضطراب جدایی است و با بزرگ‌تر شدن به‌تدریج برطرف می‌شود.

  ---

  بیشتر بخوانید:  اضطراب جدایی در کودکان | ۷ نشانه و روش تشخیص + راهکار درمان

•  

  ---

  رشد عاطفی: در این سن، نوزاد ممکن است گاهی از انجام خواسته‌های شما خودداری کند. این امر بخشی طبیعی از روند رشد استقلال و درک رفتار است.

هشت ماهگی

در هشت ‌ماهگی، نوزاد شما احتمالاً بسیار فعال و پرتحرک است و با کنجکاوی در حال کشف دنیای اطرافش است. این ممکن است به این معنا باشد که شما باید بیشتر مراقب باشید تا هنگام حرکت و بازی آسیبی نبیند اما تماشای شوق و هیجان او واقعاً لذت‌بخش است.

بسیاری از نوزادان هشت ‌ماهه از خوردن غذاهای انگشتی (Finger Foods) مانند تکه‌های نرم میوه‌ی خام (مثل موز یا آووکادو)، سبزیجات پخته یا بخارپز (مثل لوبیای نرم یا کدوحلوایی)، تکه‌های تست یا بیسکویت مخصوص نوزادان لذت می‌برند.

شیر مادر یا شیر خشک هنوز هم منبع اصلی تغذیه نوزاد شماست اما اگر او غذای جامد بیشتری می‌خورد، ممکن است مقدار شیر کمتری بنوشد. نگران نباشید؛ فقط کافی است وعده‌های شیر و غذای جامد را با فاصله‌ی زمانی مناسب تنظیم کنید تا میزان دریافت شیر کافی باشد. به یاد داشته باشید که شیر گاو یا هر نوع شیر دیگر که مخصوص نوزادان تولید نشده است نباید در سال اول زندگی، منبع اصلی شیر نوزاد باشد.

نوزاد هشت‌ ماهه‌ی شما در طول شبانه‌روز به حدود ۱۴ ساعت خواب نیاز دارد که شامل یک یا دو چرت روزانه است. برخی نوزادان کمتر از یک ساعت چرت می‌زنند و برخی دیگر ممکن است شب‌ها چند بار بیدار شوند که طبیعی است.

نوزاد هشت ماهه چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: در این سن، نوزاد شما احتمالاً می‌تواند بدون تکیه‌گاه بنشیند و ممکن است چهاردست‌وپا کند یا روی باسنش به جلو و عقب حرکت کند. اگر هنوز نمی‌خزد، نگران نباشید؛ برخی نوزادان هرگز مرحله‌ی خزیدن را طی نمی‌کنند و مستقیماً شروع به راه رفتن می‌کنند. نوزادان هشت‌ماهه قوی‌تر و پرتحرک‌تر شده‌اند. ممکن است بتوانند خودشان را با کمک وسایل بالا بکشند و در حالت ایستاده قرار گیرند. بنابراین باید مراقب باشید وسایل خطرناک مانند سیم برق، وسایل ناپایدار یا نوشیدنی‌های داغ دور از دسترس او باشند.

از آن‌جا که اکنون زیاد حرکت می‌کند، احتمال برخورد، افتادن یا ضربه دیدن طبیعی است. البته باید محیط خانه را ایمن کنید اما سعی نکنید بیش از حد مراقبت کنید زیرا کشف محیط و آزمودن مرزها بخش طبیعی رشد نوزاد است.

• رشد شناختی: در این سن، نوزاد شما وقتی چیزی بیفتد یا پنهان شود، دنبالش می‌گردد. او می‌تواند با انگشت اشاره کند و یاد می‌گیرد با انگشت شست و یک یا دو انگشت دیگر اشیای کوچک را بگیرد (مهارت موسوم به چنگِ ظریف یا pincer grasp) همچنین می‌تواند غذا را با دستش بردارد و در مشت نگه دارد.

نوزاد در این سن عاشق کوبیدن، انداختن یا پرت کردن اشیا است و همچنان چیزها را در دهان می‌گذارد تا آن‌ها را کشف کند. او کم‌کم یاد می‌گیرد که هر چیز چه کاربردی دارد و از اسباب‌بازی‌های تعاملی که با فشار دادن، چرخاندن یا ضربه زدن صدا تولید می‌کنند، بسیار لذت می‌برد.

قدرت بینایی او نیز بسیار بهتر شده و تقریباً درک عمق دیدش به اندازه‌ی یک بزرگسال است. او می‌تواند از آن‌سوی اتاق شما را ببیند، وقتی نام کسی را می‌برید، به‌دنبال او بگردد و حتی وقتی اسم شیئی را می‌گویید، در کتاب به آن اشاره کند.

• رشد اجتماعی: نوزاد هشت ‌ماهه‌ی شما از نظر عاطفی آگاه‌تر شده و ممکن است نشانه‌های اضطراب جدایی را بروز دهد، اگر پیش‌تر نشان نداده باشد. ممکن است هنگام جدا شدن از شما گریه کند یا هنگام رفتنتان به شما بچسبد. این اضطراب طبیعی است و حتی ممکن است خواب شبانه‌اش را مختل کند. به‌تدریج یاد می‌گیرد که شما همیشه بازمی‌گردید و اعتمادش به دیگران بیشتر می‌شود.
• رشد عاطفی: نوزادتان در حضور شما احساس آرامش و امنیت می‌کند و در غیابتان ممکن است دچار استرس یا اضطراب شود. هنگامی که شما در کنارش هستید، با اشتیاق بازی و کاوش می‌کند و برای اطمینان خاطر، گاهی بازمی‌گردد تا «مطمئن شود» هنوز آنجایید.
• رشد زبانی: در هشت‌ ماهگی، نوزاد شما ممکن است وقتی نامش را صدا می‌زنید پاسخ دهد و نام دیگر اعضای خانواده را تشخیص دهد. او همچنان با آواهای موزون و بازی‌های زبانی سرگرم است و از گفت‌وگوی دوطرفه با شما لذت می‌برد. این مکالمه‌های شیرین، پایه‌های یادگیری زبان او را می‌سازند.

نه ماهگی

در حدود نه ‌ماهگی، مغز نوزاد شما یک دوره‌ی رشد جهشی را تجربه می‌کند. در این زمان، شخصیت او به‌سرعت در حال شکل‌گیری است. با رشد حافظه‌ی نوزاد، او دلبستگی‌های عمیق‌تری با چند نفر خاص برقرار می‌کند و ممکن است برخی افراد را به دیگران ترجیح دهد. اگر هنگام جدا شدن از شما هنوز دچار اضطراب جدایی می‌شود، نگران نباشید؛ این مرحله کاملاً طبیعی است.

در این سن، نوزاد شما باید بتواند غذاهای انگشتی را خودش با دست بگیرد و بخورد. اطمینان حاصل کنید که هر روز از هر پنج گروه غذایی اصلی به او بدهید:

• سبزیجات
• میوه‌ها
• گوشت بدون چربی، ماهی، مرغ یا جایگزین‌های گیاهی
• غلات و فرآورده‌های نانی
• شیر، ماست، پنیر و جایگزین‌های لبنی

از حدود نه‌ ماهگی، می‌توانید غذاهای جامد را پیش از وعده‌ی شیر به او بدهید تا به‌تدریج میزان مصرف شیرش کاهش یابد.

در این سن، برخی نوزادان می‌توانند به‌صورت ایستاده خود را روی وسایل نگه دارند و اطراف را بگردند. اگر نوزاد شما هنوز این کار را نمی‌کند، جای نگرانی نیست؛ ممکن است چند ماه دیگر اتفاق بیفتد. هنوز نیازی به خرید کفش نیست؛ راه رفتن با پای برهنه باعث تقویت عضلات پا و ساق می‌شود. خرید کفش را زمانی در نظر بگیرید که او شروع به راه رفتن در فضای بیرون می‌کند.

نوزاد نه ماهه چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: بیشتر نوزادان در نه‌ماهگی می‌توانند حرکت کنند و بعضی حتی قادرند از پله بالا بروند (اما پایین آمدن برایشان هنوز دشوار است، پس مراقب باشید). آن‌ها یاد می‌گیرند پس از ایستادن، زانوهای خود را خم کنند و بنشینند. در این سن، نوزاد شما باید بتواند بدون افتادن، بنشیند، به جلو خم شود و دوباره صاف بنشیند.
• رشد شناختی: در نه ‌ماهگی، نوزادان از بازی‌های تعاملی لذت می‌برند، مثلاً دادن یک اسباب‌بازی به شما و پس گرفتنش. همچنین از بازی با اشیایی که می‌توان داخل ظرف گذاشت و دوباره بیرون آورد، چیدن حلقه‌ها روی میله یا اسباب‌بازی‌های دارای دکمه یا اهرم متحرک بسیار خوششان می‌آید. این بازی‌ها باعث تقویت هماهنگی دست و چشم و درک روابط علت و معلولی می‌شود.
• رشد زبانی: در نه ‌ماهگی، نوزاد شما کم‌کم شروع به درک معنای واژه‌ها می‌کند. اگر به چیزی اشاره کنید، ممکن است نگاهش را دنبال کند. او همچنان آواگری و تقلید صداها را ادامه می‌دهد و برای جلب توجهتان صداهایی از خود درمی‌آورد. ممکن است وقتی می‌گویید «نه»، برای لحظه‌ای متوقف شود. در این سن، وقتی کودکتان را صدا می‌کنید، واکنش نشان می‌دهند.

ده ماهگی

در ده ‌ماهگی، نوزاد شما بسیار فعال و پرجنب‌وجوش است. احتمالاً باید مدام دنبالش بدوید، چون در حال چهاردست‌وپا رفتن، بالا کشیدن خود از وسایل و کاوش در اطراف خانه است.

نوزاد شما تا این زمان معمولاً بیش از دو برابر وزن تولدش شده است و با ایستادن و کشیدن بدن به سمت بالا، بیشتر شبیه یک نوپا به نظر می‌رسد تا نوزاد. سعی نکنید قد یا وزن نوزادتان را با دیگران مقایسه کنید. تا زمانی که رشد او مطابق با نمودار رشدی‌اش پیش می‌رود، جای نگرانی نیست.

برخی نوزادان ممکن است در این سن کمی وزن از دست بدهند که معمولاً به‌دلیل تحرک زیاد، بیماری خفیف یا کاهش علاقه به خوردن غذای جامد است. گاهی هم فقط ترجیح می‌دهند بازی کنند تا غذا بخورند! در این حالت، انواع غذاهای انگشتی را امتحان کنید و هنگام غذا خوردن، حواس‌پرتی‌ها را به حداقل برسانید.

برخی نوزادان ده‌ماهه ممکن است کمی تپل‌تر باشند. هرگز نباید نوزاد را از خوردن غذا منع کنید، اما بهتر است اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی‌اش سالم و مغذی است. آب بهترین نوشیدنی برای نوزاد است. از دادن خوراکی‌های پرنمک، پرچرب، شیرین یا نوشیدنی‌های قندی به کودک خودداری کنید.

بیشتر بخوانید:  برنامه غذایی نوزاد ۱۰ ماهه برای تمام وعده‌های غذایی + بهترین مواد غذایی برای رشد و وزن‌گیری کودک

نوزاد ده ماهه چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: بیشتر نوزادان ده‌ ماهه می‌توانند به‌خوبی چهاردست‌وپا بروند اما اگر نوزاد شما هنوز نمی‌خزد، نگران نباشید، برخی نوزادان اصلاً مرحله‌ی خزیدن را طی نمی‌کنند و مستقیماً شروع به راه رفتن می‌کنند.
• رشد شناختی: در ده ‌ماهگی، نوزاد هنوز علاقه‌مند است بداند وسایل مختلف چگونه کار می‌کنند. او به دنبال اشیای پنهان‌شده می‌گردد، وسایل را می‌گیرد، پرت می‌کند و دوباره برمی‌دارد. می‌تواند با موسیقی بالا و پایین بپرد، صداهای ساده را تقلید کند و اشیا را به‌راحتی با انگشت شست و اشاره بلند کند.
• رشد اجتماعی: در این سن، اضطراب جدایی معمولاً کاهش می‌یابد و ممکن است بتوانید نوزاد را راحت‌تر با افراد جدید تنها بگذارید. در همین حال، برخی نوزادان ده‌ماهه بسیار اجتماعی می‌شوند و به همه لبخند می‌زنند، در حالی که برخی دیگر خجالتی‌تر هستند و خود را پنهان می‌کنند؛ هر دو رفتار طبیعی است.
• رشد عاطفی: در ده ‌ماهگی، ممکن است نوزاد ترس‌های جدیدی پیدا کند مانند ترس از صدای جاروبرقی یا زنگ در. در این مواقع، در آغوش گرفتن و آرام کردن او بهترین راه‌حل است.
• رشد زبانی: نوزاد ده ماهه به شدت برای گفت‌و‌گو کردن مشتاق است و امکان دارد اولین کلمات خود را بگوید. او می‌تواند با حرکات بدن و حالات چهره منظور خود را منتقل کند و با صدا یا اشاره خواسته‌هایش را بیان نماید. ممکن است هنگام آواز خواندن شما، همراهی کند یا واکنش نشان دهد. همچنان آواگری (babbling) بخش مهمی از ارتباط او خواهد بود.

یازده ماهگی

در یازده ‌ماهگی، حواس نوزاد شما به‌خوبی رشد کرده‌اند. حس چشایی و بویایی او نیز در حال رشد است؛ اکنون ذائقه‌ی خاص خود را در غذاها پیدا کرده و حتی از بوییدن گل‌ها در فضای باز لذت می‌برد. اگر هنوز به نوزاد خود شیر می‌دهید، ممکن است این روزها او تصمیم بگیرد به‌تدریج از شیر جدا شود یا شاید خودتان احساس کنید زمانش رسیده است. در صورت امکان، بهتر است فرآیند از شیر گرفتن را به‌آرامی انجام دهید تا تولید شیر به‌تدریج کاهش یابد.

نوزاد ۱۱ ماهه چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: از نظر جسمی، نوزاد یازده ‌ماهه‌ی شما احتمالاً می‌تواند با گرفتن وسایل اطراف بایستد و حرکت کند. بعضی نوزادان در این سن می‌توانند به‌تنهایی بایستند و حتی چند قدم بردارند، هرچند بیشترشان هنوز ترجیح می‌دهند چهاردست‌وپا بروند. با بهبود هماهنگی حرکتی، نوزاد شما در اغلب وعده‌ها می‌تواند با دست غذا بخورد. برخی نوزادان یازده ‌ماهه می‌توانند فنجان مخصوص نوزاد را در دست گرفته و خودشان از آن بنوشند، هرچند برای بعضی‌ها یادگیری این مهارت چند ماه دیگر زمان می‌برد.
• رشد شناختی: در این سن، نوزاد شما به کتاب‌های تصویری علاقه‌مند می‌شود و از نگاه کردن به تصاویر و شنیدن داستان‌های کوتاه لذت می‌برد. همچنین از گوش دادن به موسیقی و بازی با اسباب‌بازی‌هایی که صدا تولید می‌کنند بسیار خوشحال می‌شود.
• رشد عاطفی: اکثر نوزادان یازده‌ ماهه می‌توانند احساس همدلی را نشان دهند؛ یعنی وقتی شخصی ناراحت است، ممکن است واکنش احساسی یا نگرانی از خود بروز دهند. آن‌ها در حضور شما احساس امنیت و آرامش دارند و هنگامی که در حال بازی و کاوش هستند، گاه‌به‌گاه برای اطمینان و آرامش خاطر به شما بازمی‌گردند.
• رشد زبانی: توانایی‌های ارتباطی نوزاد شما اکنون به‌سرعت در حال گسترش است. او صداهایی شبیه واژه‌ها از خود درمی‌آورد و از اشاره، تکان دادن سر، دست تکان دادن و صداهای کوتاه برای برقراری ارتباط استفاده می‌کند. او دستورهای ساده را می‌فهمد و هنگام لباس پوشیدن یا فعالیت‌های روزانه با شما همکاری می‌کند. اکنون زمان مناسبی است تا به نوزادتان مفهوم مرزها و خطر را بیاموزید مثلاً با گفتن آرام و قاطعِ «نه» وقتی با وسیله‌ای خطرناک بازی می‌کند.

دوازده ماهگی

تبریک می‌گوییم! حالا نوزاد شما یک ساله است. در دوازده ‌ماهگی، وزن نوزاد شما معمولاً سه برابر وزن هنگام تولدش شده و قد او نیز حدود یک‌ونیم برابر نوزادی‌اش است. مغز او اکنون حدود ۶۰٪ از اندازه‌ی مغز یک بزرگسال را دارد. از این زمان به بعد، سرعت رشدش کندتر می‌شود. تا زمانی که رشد او مطابق با نمودار رشد پیش می‌رود، قد و وزنش را با دیگر نوزادان مقایسه نکنید.

در این مرحله، نوزاد شما توجه خود را از تمرکز بر مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند برداشتن و بررسی اشیا) به تمرین عضلات بزرگ‌تر بدنش معطوف می‌کند. او اکنون عاشق هل دادن، لگد زدن، پرتاب کردن، کوبیدن قابلمه‌ها و گذاشتن اشیا داخل ظرف‌ها است.

نوزادان دوازده ‌ماهه معمولاً دامنه‌ی توجهی حدود ۲ تا ۵ دقیقه برای هر بازی دارند، بنابراین باید خلاقانه آن‌ها را سرگرم کنید. پیشنهاد می‌کنیم در هر زمان فقط چند اسباب ‌بازی در دسترسش بگذارید و بقیه را کنار بگذارید تا بعداً جایگزین کنید.

در این سن، کودکان باید واکسن‌های سرخک، سرخجه و اوریون (MMR)، مننژوکوک ACWY و پنوموکوک را دریافت کنند.

کودک یک ساله چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟

• رشد جسمی: در دوازده‌ ماهگی، مهارت‌های حرکتی دست و انگشتان کودک بسیار بهتر شده‌اند. او می‌تواند قاشق را در دست بگیرد و تلاش کند خودش غذا بخورد. او را تشویق کنید تا از فنجان بنوشد و به‌تدریج به‌جای شیشه شیر از آن استفاده کند. بهتر است تا ۱۸ ماهگی به‌طور کامل شیشه شیر را کنار بگذارد.
• رشد شناختی: در این سن، نوزاد شما به کتاب‌های تصویری علاقه‌ی زیادی نشان می‌دهد. او از گوش دادن به موسیقی و بازی با اسباب‌بازی‌های صدا‌دار بسیار لذت می‌برد و درک بهتری از ارتباط علت و معلولی پیدا کرده است.
• رشد اجتماعی: ممکن است کودکتان هنوز هنگام خداحافظی، اضطراب جدایی نشان دهد. برای کمک به رشد استقلال او، سعی کنید همیشه در کنارش نباشید یا در هر صدا فوراً پاسخ ندهید. کافی است بداند که همیشه حضور دارید و به او بازمی‌گردید اما اجازه دهید خودش کمی استقلال پیدا کند.
• رشد زبانی: در این سن، دایره‌ی واژگان نوزاد شما معمولاً شامل چند کلمه‌ی ساده است، از جمله «ماما» و «دادا». او با آواهای شبیه گفت‌وگو صحبت می‌کند و می‌تواند به دستورهای ساده مانند «لیوان را بده» واکنش نشان دهد. نوزاد شما ممکن است وقتی نام اعضای بدنش را می‌گویید، بتواند به آن قسمت اشاره کند. این مرحله آغاز واقعی یادگیری زبان و درک گفتار است.

مراحل رشد نوزاد تصویری

در ادامه، تصویر مراحل رشد نوزاد به صورت تصویری آمده است.

مراحل رشد کودک از نظر روانشناسی

ژان پیاژه  (Jean Piaget)، نظریه‌پرداز برجسته‌ی روان‌شناسی رشد، یکی از تاثیرگذارترین نظریه‌ها در زمینه‌ی رشد شناختی کودکان را ارائه داد. او بیان کرد که کودکان به‌گونه‌ای متفاوت از بزرگسالان می‌اندیشند، ایده‌ای که امروز بدیهی به‌نظر می‌رسد اما در زمان خود انقلابی در زمینه فهم افراد از رشد کودک ایجاد کرد. هدف نظریه‌ی پیاژه، توصیف و توضیح رشد فرآیندهای فکری و حالات ذهنی است و نشان می‌دهد چگونه این فرآیندها بر نحوه‌ی درک و تعامل فرد با جهان اثر می‌گذارند.

پیاژه برای توضیح مراحل رشد کودک، 4 مرحله اصلی را معرفی کرد:

1. مرحله حسی حرکتی (Sensorimotor Stage): از تولد تا ۲ سالگی را در بر می‌گیرد. در این مرحله، درک نوزاد از جهان محدود به ادراکات حسی و فعالیت‌های حرکتی اوست. رفتارها به واکنش‌های ساده‌ی حرکتی نسبت به محرک‌های حسی محدود می‌شوند. کودک از طریق لمس، دیدن، شنیدن و حرکت، جهان را می‌شناسد.
2. مرحله پیش عملیاتی (Pre-operational stage): از 2 تا ۶ سالگی، کودک از زبان برای بیان افکار و نیازها استفاده کند اما هنوز درک منطق عینی و تفکر انتزاعی را ندارد. او نمی‌تواند اطلاعات را به‌صورت ذهنی دست‌کاری کند و معمولاً قادر نیست دیدگاه دیگران را درک کند (خودمحور است).
3. مرحله عملیات عینی (Concrete operational stage): از 7 تا ۱۱ سالگی، کودک شروع به درک عملیات ذهنی و تفکر منطقی درباره‌ی رویدادهای واقعی و ملموس می‌کند. با این‌ حال، همچنان در درک مفاهیم انتزاعی یا فرضی دچار مشکل است. او می‌تواند روابط علت و معلولی را بفهمد و طبقه‌بندی اشیا را انجام دهد.
4. مرحله عملیات صوری (Formal operational stage): از ۱۲ سالگی تا بزرگسالی، فرد توانایی تفکر انتزاعی، استدلال منطقی و برنامه‌ریزی را به‌دست می‌آورد. او می‌تواند درباره‌ی مفاهیم فرضی و نظری بیندیشد و از استدلال استقرایی و قیاسی برای حل مسائل استفاده کند.

سخن پایانی

رشد نوزاد در سال اول زندگی، سفری پر از تغییرات شگفت‌انگیز است که از هفته‌های ابتدایی با مکیدن و گرفتن اشیا آغاز می‌شود و به‌تدریج به مهارت‌های پیچیده‌تری مانند غلت زدن، نشستن بدون تکیه‌گاه در ۷ ماهگی، چهاردست‌وپا رفتن در ۸ تا ۹ ماهگی و حتی برداشتن اولین قدم‌ها در نزدیکی ۱۲ ماهگی می‌رسد. این مراحل نه‌تنها نشان‌دهنده‌ی پیشرفت جسمی و شناختی نوزاد است، بلکه پیوند عاطفی عمیقی را بین او و والدینش ایجاد می‌کند. با درک این مراحل و همراهی آگاهانه، والدین می‌توانند محیطی امن و پرمحبت برای شکوفایی فرزندشان فراهم کنند و از هر لحظه‌ی این دوران بی‌نظیر لذت ببرند.