علائم آندومتریوز رحم، عامل‌های خطر
آندومتریوز عموماً تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت پوشش دهنده لگن را درگیر می‌کند.
آندومتریوز یا ضخیم شدن دهانه رحم اختلالی غالباً دردناک است که در اثر آن بافت پوشش دهنده داخل رحم یا آندومتر خارج از رحم رشد می‌کند. آندومتریوز عموماً تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت پوشش دهنده لگن را درگیر می‌کند. بافت آندومتر به ندرت در خارج از اندام‌های لگن گسترش می‌یابد. آندومتریوز با درد به ویژه در دوران قاعدگی همراه است. مشکلات باروری نیز از نتایج آندومتریوز است. خوشبختانه درمان‌های موثری برای این عارضه وجود دارد.
آندومتریوز گاهی با عارضه‌های درد لگن مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا کیست تخمدان اشتباه گرفته می‌شود. همچنین تمایز قائل شدن بین آندومتریوز و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نیاز به دقت بالایی دارد. در صورت مشاهده نشانه‌ها و علائم آندومتریوز به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. کنترل آندومتریوز دشوار است. تشخیص زودهنگام، بهره‌گیری از یک گروه پزشکی مجرب و درک مناسب تشخیص، مدیریت و تسکین بهتر علائم را ممکن می‌کند.
آندومتریوز چیست؟
بافت خارج از رحم آندومتر در عارضه آندومتریوز به عملکرد عادی خود ادامه می‌دهد، یعنی ضخیم می‌شود، متلاشی می‌گردد و با هر عادت ماهانه خونریزی می‌دهد. از آنجایی که این بافت اضافی هیچ راهی برای خروج از بدن ندارد، گیر می‌افتد. چنانچه آندومتریوز تخمدان‌ها را نیز درگیر کرده باشد، کیست موسوم به آندومتریوما شکل می‌گیرد. بافت پیرامونی تحریک می‌شود و در نهایت بافت همبند جای زخم و چسبندگی ایجاد می‌شود، منظور از بافت همبند نوارهای بافتی فیبری غیرطبیعی است که باعث می‌شود اندام‌ها و بافت‌های لگنی به هم بچسبند.
علائم آندومتریوز
نشانه‌ها و علائم آندومتریوز عبارت است از:
پریودهای دردناک (دیسمنوره):
انقباض و درد لگن قبل از عادت ماهانه شروع می‌شود و تا چند روز ادامه دارد. بیمار از کمر درد و درد شکمی نیز رنج می‌برد.
آمیزش دردناک:
بیمار هنگام رابطه جنسی یا پس از مقاربت دچار درد می‌شود. نزدیکی دردناک یکی از علائم شایع آندومتریوز است.
ادرار یا دفع دردناک:
این علائم عموماً در طول عادت ماهانه تجربه می‌شود.
خونریزی شدید:
قاعدگی‌ها هر چند وقت یکبار توان با خونریزی شدید می‌شود یا لکه‌بینی و خونریزی بین دو قاعدگی رخ می‌دهد.
ناباروری:
آندومتریوز نخستین تشخیصی است که در بانوان در جستجوی درمان ناباروری داده می‌شود.
دیگر علائم:
خستگی مزمن، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع به ویژه در دوران قاعدگی از علائم آندومتریوز به شمار می‌آید.
علل آندومتریوز
بعضی از علل آندومتریوز عبارت است از:
قاعدگی بازگشتی:
در این حالت خون قاعدگی حاوی سلول‌های آندومتر در لوله‌های فالوپ به عقب برمی‌گردد و در عوض آن که از بدن خارج شود، وارد حفره لگنی می‌شود. این سلول‌های آندومتر خارج از رحم به دیواره‌های لگن و سطوح اندام‌های لگن می‌چسبد و در این محل رشد می‌کند، ضخیم می‌شود و در زمان عادت ماهانه خونریزی می‌دهد.
تبدیل سلول‌های صفاقی:
متخصصین براساس نظریه‌ای موسوم به القاء این توضیح را ارائه می‌دهند که هورمون‌ها یا عامل‌های ایمنی تبدیل سلول‌های صفاقی به سلول‌های آندومتر را موجب می‌شوند.
تبدیل سلول‌های جنینی:
هورمون‌هایی مانند استروژن سلول‌های بنیادی را در دوران بلوغ به ایمپلنت‌های سلول‌های آندومتر تبدیل می‌کند.
لانه‌گزینی اسکار (جای زخم) جراحی:
سلول‌های آندومتر پس از جراحی‌هایی مانند هیسترکتومی (درآوردن رحم) یا سزارین، به برش جراحی متصل می‌شود.
انتقال سلول‌های آندومتر:
رگ‌های خونی یا سیستم لنفاوی سلول‌های آندومتر را به دیگر بخش‌های بدن منتقل می‌کند.
اختلال سیستم ایمنی:
احتمال دارد مشکلی در سیستم ایمنی توانایی بدن در شناخت و نابودی بافت آندومتر رشد کننده در خارج رحم را از بین ببرد.
عامل‌های خطر
عامل‌های خطر زیر احتمال ابتلا به آندومتریوز را افزایش می‌دهد:
-زایمان نداشتن
-شروع شدن عادت ماهانه از سن پایین
-یائسگی در سن بالا
-کم بودن فاصله بین پریودها، برای مثال کمتر از ۲۷ روز
-بالا بودن میزان استروژن در بدن یا استروژن یا تولید بیش از حد استروژن به مدت طولانی در بدن
-پایین بودن شاخص توده بدنی
-مبتلا بودن یک یا چند نفر از وابستگان (مادر، خواهر یا خاله) به آندومتریوز
-ابتلا به هر عارضه‌ای که از خروج خون قاعدگی از بدن جلوگیری کند.
-ناهنجاری‌های رحمی
عوارض آندومتریوز
آندومتریوز (ضخیم شدن دهانه رحم) لوله فالوپ را مسدود می‌کند و از رسیدن اسپرم به تخمک و لقاح جلوگیری می‌کند. اما آندومتریوز به روشی غیرمستقیم‌تر مانند آسیب دیدن تخمک یا اسپرم نیز بر باروری اثر می‌گذارد. با این حال بسیاری از بانوان دچار آندومتریوز خفیف تا متوسط می‌توانند آبستن شوند و حاملگی طبیعی را پست شر بگذارند. متخصص زنان و زایمان گاهی به بانوان دچار آندومتریوز توصیه می‌کند که بارداری را به تاخیر نیاندازند چون ممکن است عارضه به مرور زمان تشدید شود.
سرطان تخمدان
سرطان تخمدان در میان بانوان دچار آندومتریوز شیوعی بالاتر از انتظار دارد. اما احتمال کلی ابتلا به این سرطان در مراحل اولیه پایین است.
تشخیص آندومتریوز
متخصص زنان و زایمان برای تشخیص آندومتریوز و دیگر عارضه‌های مولد درد لگن از بیمار می‌خواهد تا علائم، از قبیل محل درد و زمان بروز آن، را توصیف کند. آزمایش‌های زیر برای تایید نتایج معاینه انجام می‌شود.
معاینه لگن
متخصص زنان و زایمان ناحیه‌های لگن را برای بررسی وجود ناهنجاری‌هایی مانند کیست روی اندام‌های تناسلی یا جای زخم و اسکار عقب رحم با دست معاینه و لمس می‌کند. لمس ناحیه‌های کوچک آندومتریوز غالباً ممکن نیست، مگر آن که کیست ایجاد شده باشد.
سونوگرافی ترانس واژینال
در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تهیه تصاویری از داخل بدن استفاده می‌شود. برای به دست آوردن این تصاویر دستگاهی به نام دگرساز یا ترانسدوکتر یا روی شکم حرکت داده می‌شود یا وارد واژن (سونوگرافی ترانس واژینال) می‌شود.
لاپاراسکوپی
برای درمان آندومتریوز ابتدا درمان دارویی امتحان می‌شود. اما برای این که پزشک از وجود آندومتریوز مطمئن شود، با استفاده از عمل جراحی لاپاراسکوپی داخل شکم را برای وجود نشانه‌های آندومتریوز بررسی می‌کند.
درمان آندومتریوز
آندومتریوز معمولاً با دارو یا جراحی درمان می‌شود. روش درمان با توجه به شدت نشانه‌ها و علائم و تمایل بیمار برای باردار شدن انتخاب می‌شود.
مسکن
متخصص توصیه می‌کند که مسکن‌های غیرتجویزی مانند داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)، ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و اقلام مشابه) یا ناپروکسین (الیو و اقلام مشابه) برای تسکین انقباض‌های دردناک قاعدگی مصرف شود.
هورمون درمانی
هورمون‌های مکمل گاهی درد آندومتریوز را کم یا کاملاً آرام می‌کند. هورمون درمانی رشد بافت آندومتر را آهسته می‌کند و از لانه گزینی جدید بافت آندومتر جلوگیری می‌کند.
هورمون درمانی‌های مورد استفاده برای آندومتریوز عبارت‌اند از:
ضدبارداری‌های هورمونی:
قرص و پچ ضد بارداری و حلقه واژینال به کنترل هورمون‌های مسئول انباشته شدن ماهانه بافت آندومتر کمک می‌کند.
آنتاگونیست‌ها و آگونیست‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (Gn-RH):
این داروها تولید هورمون‌های تحریک کننده تخمدان را مسدود می‌کند، میزان استروژن را کاهش می‌دهد و از قاعدگی جلوگیری می‌کند. بافت آندومتر با مصرف این دارو کوچک می‌شود و اثرهای جانبی یائسگی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن و تحلیل و پوکی استخوان کاهش می‌یابد.
درمان با پروژستین:
ضدبارداری تمام پروژستینی مانند دستگاه داخل رحمی (میرنا)، ایمپلنت ضدبارداری یا آمپول ضدبارداری (دپو ـ پروورا) عادت ماهانه را متوقف می‌کند و از رشد ایمپلنت‌های آندومتر جلوگیری می‌کند. در نتیجه نشانه‌ها و علائم آندومتریوز بهبود می‌یابد.
دانازول:
این دارو با انسداد تولید هورمون‌های محرک تخمدان از رشد آندومتر جلوگیری می‌کند. به این ترتیب قاعدگی متوقف می‌شود و علائم آندومتریوز تسکین می‌یابد.
جراحی محافظه‌کارانه
چنانچه بیمار دچار آندومتریوز قصد باردار شدن داشته باشد، ممکن است متخصص پیشنهاد دهد که آندومتریوز تا حد امکان با عمل جراحی برداشته شود و رحم و تخمدان‌ها نگه داشته شود (جراحی محافظه کارانه یا نگهدارنده) تا احتمال بارداری افزایش یابد. متخصص زنان و زایمان این عمل را به شیوه لاپاراسکوپی یا در موارد گسترده‌تر به روش جراحی باز و قدیمی شکم انجام می‌دهد.
بارداری به کمک تکنولوژی
روش‌های بارداری به کمک تکنولوژی مانند لقاح مصنوعی گاهی به جراحی‌های محافظه‌کارانه ترجیح داده می‌شود. چنانچه جراحی محافظه کارانه موفقیت آمیز نباشد، متخصص زنان و زایمان غالباً یکی از این روش‌های پیشرفته را توصیه می‌کند.
هیسترکتومی
در موارد شدید آندومتریوز جراحی برای برداشتن رحم و دهانه رحم (هیسترکتومی کامل) و هر دو تخمدان بهترین درمان خواهد بود. البته هیسترکتومی به تنهایی کافی نیست، ممکن است استروژن ترشح شده توسط تخمدان‌ها آندومتریوز باقیمانده را تحریک کند و موجب استمرار درد شود.
منبع:
دکتر فاطمه سمامی
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼