علائم ام اس در زنان، آیا می‌دانید؟

ام اس (Multiple sclerosis) یا (MS) به‌طور کلی نوعی بیماری خودایمنی است که روی مغز و طناب نخاعی در سیستم اعصاب مرکزی اثر می‌گذارد. این بیماری در زنان بیشتر دیده می‌شود. در بیشتر جوامع، نرخ ابتلای زنان به ام اس بیشتر از مردان است. علائم ام اس در زنان می‌تواند به‌صورت متفاوتی ظاهر شود. اما علائم مشابه زیادی هم در میان مردان و زنان وجود دارد. در این مقاله، درباره علائم ام اس در زنان و نشانه‌های مشترک این بیماری در زنان و مردان خواهیم گفت.

علائم ام اس در زنان و مردان به‌طور مشترک چیست؟
به‌طور کلی، علائم ام اس در زنان و مردان مشابه است، اما ناحیه و شدت تخریب اعصاب ناشی از التهاب می‌تواند، این علائم را تحت تأثیر قرار دهد. تعدادی از رایج‌ترین علائم ام اس در زنان و مردان به شرح زیر است:
۱. علائم مرتبط با ماهیچه
در بیماری ام اس، سلول‌های ایمنی بدن به سیستم عصبی حمله می‌کنند. این مشکل می‌تواند در مغز، طناب نخاعی یا اعصاب بینایی به‌وقوع بپیوندد. در نتیجه، بیماران علائمی را در ماهیچه‌ها هم احساس خواهند کرد:
- اسپاسم یا گرفتگی ماهیچه‌ای؛
- بی‌حسی؛
- مشکل حفظ تعادل بدن و فقدان هماهنگی میان ماهیچه‌ها؛
- دشواری در حرکت دادن دست و پا؛
- قدم برداشتن نامتعادل و مشکل در راه رفتن؛
- ضعف یا لرزش در یک یا هر دو پا و دست.
۲. علائم مرتبط با چشم‌ها
مشکلات بینایی هم می‌تواند در مردان و زنان رخ دهد. مثلا:
- از دست دادن بینایی به‌صورت جزئی یا کامل که معمولا در یک چشم رخ می‌دهد؛
- احساس درد هنگام حرکت دادن چشم‌ها؛
- دوبینی؛
- تاری دید؛
- حرکات غیرارادی چشم؛
- مشکلات عمومی در چشم و بینایی.
همه این علائم ناشی از آسیب‌هایی است که به بخش‌هایی از مغز با مسئولیت ایجاد کنترل و هماهنگی دید به‌وجود می‌آید.
۳. علائم مرتبط با تغییرات دفع ادرار و مدفوع
نارسایی مثانه و علائم روده معمولا در مسیرهایی از سیستم عصبی به‌وجود می آید که ماهیچه‌های روده و مثانه را کنترل می‌کنند. علائم مشکلات روده و مثانه در ام اس به شکل زیر است:
- مشکل در شروع ادرار؛
- نیاز مکرر به دفع ادرار؛
- عفونت‌های مثانه؛
- ناتوانی در کنترل مدفوع و ادرار؛
- یبوست؛
- اسهال.
۴. بی‌حسی یا درد
احساس کرختی، مورمور شدن و درد در بدن بسیاری از مبتلایان به ام اس به‌وجود می‌آید. این علائم معمولا در نقاط مختلف بدن یا برخی از اندام‌های خاص ایجاد می‌شود. گاهی‌اوقات، احساس درد شبیه سوزن‌سوزن شدن یا سوزش است. بر اساس تحقیقات، بیش از نیمی از مبتلایان به ام اس، شکلی از درد را در طول بیماری خود احساس خواهند کرد.
درحالی‌که برخی از انواع درد مستقیما نتیجه وقوع ام اس در بدن است، اما بعضی از اشکال درد هم از عواقب جانبی اثرات این بیماری روی بدن است. مثلا، عدم تعادل در راه رفتن می‌تواند باعث دردی شود که نتیجه فشار روی مفاصل است.
۵. مشکلات مرتبط با تکلم یا بلع
افراد مبتلا به ام اس دچار مشکلاتی در صحبت کردن هم می‌شوند. از علائم رایج در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صحبت کردن به صورت بریده‌بریده و غیرواضح؛
- از دست دادن توانایی کنترل صدا؛
- کاهش سرعت ادای جملات و کلمات؛
- ایجاد تغییرات در کیفیت صحبت کردن، مثلا صداهای بلند یا کم آوردن نفس هنگام حرف زدن.
آسیب‌های ام اس روی بلع هم اثر می‌گذارد. به‌همین‌خاطر، جویدن و انتقال مواد غذایی به قسمت عقب دهان کمی سخت می‌شود. این آسیب‌ها در انتقال غذا به مری و معده هم اثر می‌گذارد.
۶. علائم مرتبط با مغز و اعصاب
طیفی از علائم مرتبط با مغز و اعصاب هم با ابتلا به ام اس در بدن مردان و زنان به‌وجود می‌آید:
- کاهش بازه توجه و حواس فرد؛
- فقدان حافظه؛
- ناتوانی در جمع و جور کردن افکار و قضاوت؛
- مشکل در استدلال یا حل مسئله؛
- افسردگی به‌خاطر وارد شدن آسیب به بخش‌های مخصوص کنترل اعصاب یا فشار و ترس ناشی از ابتلا به بیماری؛
- نوسانات خُلقی؛
- سرگیجه، عدم تعادل، حالتی که انگار همه‌چیز دور سرتان در حال دوران و چرخش است (گیج رفتن شدید).
۷. مشکلات جنسی
ممکن است مشکلات جنسی هم به‌عنوان یکی از علائم ام اس در مردان و زنان به‌وجود آید. مثلا:
- کاهش میل جنسی؛
- کاهش تحریک اندام تناسلی؛
- ارگاسم‌های کمتر یا خفیف‌تر.
در زنان، احتمال کاهش ترشحات واژینال در هنگام آمیزش و درد هم وجود دارد.

علائمی که به‌واسطه ام اس فقط در زنان به‌وجود می‌آید، بیشتر ناشی از تغییر سطح هورمون‌های زنانه است. برخی از دانشمندان معتقد هستند که کاهش سطح تستسترون، نقش مهمی در این میان ایفا می‌کند. برخی دیگر هم فکر می‌کنند که نوسانات هورمونی باعث بروز مشکلات می‌شود. در هر حال، برای رسیدن به نتیجه‌گیری درباره وقوع علائم ام اس در زنان، نیاز به پژوهش‌های بیشتری وجود دارد. علائم اصلی که فقط زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، شامل مشکلات قاعدگی، علائم مرتبط با بارداری و مشکلات یائسگی است.
۱. مشکلات مرتبط با قاعدگی
تحقیقات نشان می‌دهد، برخی از زنان در دروان قاعدگی دچار علائم شدیدتری از ام اس می‌شوند. علت احتمالی، کاهش سطح استروژن در دروان قاعدگی است. از نشانه‌های ام اس که در دوران قاعدگی زنان شدیدتر می‌شود، باید به ضعف، عدم تعادل، افسردگی و خستگی اشاره کرد.
۲. مشکلات مرتبط با بارداری
خبر خوبی برای زنان مبتلا به ام اس وجود دارد: پژوهش‌ها حاکی از آن است که ام اس باعث ناباروری نمی‌شود. یعنی با ابتلا به ام اس، مانعی برای بارداری و زایمان یک نوزاد سالم وجود ندارد. خبر بهتر این است که در دوران بارداری به‌ویژه در سه ماهه دوم و سوم، زنان مبتلا به ام اس، علائم کمتری از این بیماری را احساس می‌کنند. به‌عبارت دیگر، نشانه‌های ام اس بهبود پیدا می‌کند یا به درجه‌ مطلوبی از ثبات می‌رسند. البته بعد از زایمان، اوضاع به شکل سابق باز می‌گردد.
۳. مشکلات مرتبط با یائسگی
بسیاری از مطالعات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بعد از یائسگی، علائم ام اس در زنان وخیم‌تر می‌شود. علت این مشکل، کاهش سطح استروژن در دوران بعد از یائسگی است. برخی از مطالعات خبر از اثرگذاری درمان جایگزینی هورمون (HRT) برای زنان یائسه دارد. البته این درمان در افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگری مانند سرطان سینه، بیماری قلبی و سکته مغزی نقش دارد. برای بررسی اثرگذاری درمان جایگزینی هورمون برای کاهش علائم ام اس بعد از یائسگی باید با پزشک مشورت شود.

با وجود اینکه زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به ام اس هستند، اما بیشتر علائم و نشانه‌های این بیماری در هر دو جنس مشابه است. تفاوت عمده نشانه‌های بیماری ام اس در زنان و مردان به‌خاطر تفاوت در سطح هورمون‌ها است؛ فرقی هم نمی‌کند که بیمار مبتلا به ام اس دچار چه علائم و نشانه‌هایی است، در هر حال، راهکارهایی برای کنترل این مشکلات وجود دارد. مثلا رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش کردن، ترک سیگار و نوشیدن افراطی الکل و استفاده از دارودرمانی در بلندمدت جزو این راهکارها هستند. برای رسیدن به حال بهتر و بهبود باید درباره راهکارهای داشتن زندگی سالم و درمان‌های مناسب با پزشک گفت‌وگو شود.