سندروم تخمدان پلی کیستیک، چند روش درمانی

به نقل از دکتر منشادی فوق تخصص غدد سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک اختلال غدد درون ریز و همچنین یکی از دلایل عمده ناباروری در زنان است. این بیماری با اختلال در تخمک گذاری طبیعی و رهاسازی تخمک‌ها از تخمدان مشخص می‌شود. این بیماری معمولاً در خانم‌ها از سنین پایین دیده می‌شود. عدم تعادل هورمونی منجر به بزرگی تخمدان‌ها شده که ممکن است حاوی چندین کیست کوچک نیز بشوند.
روش‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید علائم PCOS را کاهش داده یا از بین ببرید و احساس بهتری داشته باشید. پزشک ممکن است داروهای مختلفی را ارائه دهد که می‌تواند علائمی مانند پریودهای نامنظم، آکنه، موهای زائد و قند خون بالا را درمان کند. امکان درمان ناباروری نیز برای کمک به زنانی که دچار مشکل بارداری می‌شوند، وجود دارد. موهای زائد ایجاد شده بر اثر این بیماری را میتوان با لیزر موهای زائد از بین برد. (برگرفته از سایت کلینیک رازی)

علت سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS اختلالی است که حدود ۱۰ میلیون نفر در جهان مبتلا به آن هستند.
علت دقیق آن هنوز شناخته نشده است، اما یک مشکل هورمونی محسوب می‌شود. اعتقاد بر این است که ژنتیک و عوامل محیطی در توسعه PCOS نقش دارند. این بیماری یکی از عوامل اصلی ناباروری در زنان است و مسئول علائمی است که می‌تواند از نظر جسمی و حسی بر بدن تأثیر بگذارد. با وجود نام آن، بسیاری از افراد در تخمدان‌های خود کیست ندارند.
هورمون‌های مرتبط با PCOS عبارتند از:
آندروژن‌ها. همه خانم‌ها آندروژن تولید می‌کنند (که به آن هورمون‌های مردانه نیز گفته می‌شود)، اما اغلب زنانی که دارای PCOS هستند، سطح بالاتری از آندروژن‌ها دارند. این آندروژن اضافی توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود ، اما غدد آدرنال نیز می‌توانند درگیر شوند. آندروژن‌های اضافی مسئول بسیاری از علائم PCOS از جمله آکنه، موهای ناخواسته، نازک شدن موها و دوره‌های پریود نامنظم هستند.
انسولین. این هورمون به بدن این امکان را می‌دهد تا انرژی را برای جذب گلوکز (قند خون) در سلول‌ها جذب کند. در PCOS، بدن پاسخگوی مصرف انسولین تولید شده نیست. این می‌تواند منجر به افزایش قند خون شود و باعث شود انسولین بیشتری به بدن وارد شود. داشتن انسولین زیاد می‌تواند باعث ایجاد آندروژن‌های بیشتر در بدن شود.
پروژسترون. در PCOS، کمبود پروژسترون سبب پریودهای نامنظم می‌شود.
علائم PCOS ممکن است اندکی پس از بلوغ شروع شود، اما می‌تواند در سال‌های بعدی جوانی و اوایل میانسالی نیز بروز کند. از آنجا که علائم آن ممکن است به علل دیگری نسبت داده شده یا به آن توجه نشود، PCOS ممکن است تا مدتی تشخیص داده نشود.
افراد مبتلا به PCOS به دلیل عدم تخمک گذاری، معمولاً پریودهای نامنظم دارند. اگرچه ممکن است برخی از افراد دچار کیست در تخمدان‌ها شوند، اما در بسیاری از افراد این اتفاق بروز پیدا نمی‌کند.
علائم دیگر تخمدان پلی کیستیک عبارتند از:
افزایش وزن. در حدود نیمی از افراد مبتلا به PCOS مشکل افزایش وزن و چاقی دارند که مدیریت آن دشوار است.
خستگی. بسیاری از مبتلایان PCOS از افزایش خستگی و کمبود انرژی شکایت دارند. موارد مرتبط مانند کم خوابی ممکن است در احساس خستگی نقش داشته باشد.
رشد موهای زائد (همچنین به عنوان هیرسوتیسم شناخته می‌شود). مناطقی که تحت تأثیر رشد بیش از حد مو قرار دارند ممکن است شامل صورت، بازوها، کمر، قفسه سینه، شست، انگشتان پا و شکم باشد. هیرسوتیسم مرتبط با PCOS ناشی از تغییرات هورمونی در آندروژن‌ها است.
نازک شدن موهای روی سر. ریزش مو مربوط به PCOS ممکن است در سنین میانسالی افزایش یابد.
ناباروری. PCOS دلیل اصلی ناباروری زنان است. با این حال، هر زنی که مبتلا به PCOS باشد، نابارور نیست. اگرچه ممکن است برخی از افراد به درمان‌های باروری احتیاج داشته باشند، اما برخی دیگر قادرند بطور طبیعی اقدام به بارداری کنند.
آکنه. تغییرات هورمونی مربوط به آندروژن‌ها می‌تواند منجر به بروز آکنه شود. سایر تغییرات پوستی مانند ایجاد لکه‌های تیره پوست نیز مربوط به PCOS است.
تغییرات خلق و خوی. داشتن PCOS می‌تواند احتمال نوسانات خلقی، افسردگی و اضطراب را افزایش دهد.
درد لگن. ممکن است درد لگن در زمان پریودها و همراه با خونریزی شدید باشد. همچنین ممکن است گاهی این حالت رخ می‌دهد که بیمار خونریزی نداشته باشد.
سردرد. تغییرات هورمونی باعث سردردهای ناگهانی می‌شود.
مشکلات خواب. افراد مبتلا به PCOS معمولاً مشکلاتی از قبیل بی خوابی یا اختلالات خواب را گزارش می‌دهند. عوامل زیادی وجود دارد که می‌تواند روی خواب تأثیر بگذارد، اما PCOS با اختلال خوابی به نام آپنه خواب در ارتباط است. در آپنه خواب، تنفس فرد در طول خواب برای مدت کوتاهی متوقف می‌شود.

تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک
آزمایش خاصی وجود ندارد که بتواند PCOS را تشخیص دهد. پزشک در مورد سابقه پزشکی شما و در مورد علائمی مانند پریودهای نامنظم یا شدید، تغییر وزن، تغییر رشد مو و آکنه سوال می‌کند. پزشک شما همچنین درباره تاریخچه خانوادگی شما سؤال خواهد کرد. پزشکتان وزن و سطح ویتامین‌های شما را بررسی کرده و یک معاینه کامل جسمی را انجام می‌دهد. تعدادی آزمایش از جمله قند خون و سطح آندروژن نیز ممکن است تجویز شود. سونوگرام هم ممکن است برای ارزیابی تخمدان‌ها انجام شود.
این آزمایشات در تشخیص PCOS به شما کمک می‌کند و دلایل دیگری که ممکن است علائم شما را ایجاد کنند، بررسی می‌کند. پزشک شما همچنین ممکن است به یک متخصص هورمونی یا متخصص غدد درون ریز ارجاعتان دهد تا به شما کمک کند تا کارهای لازم برای رد سایر دلایل و تأیید تشخیص PCOS به درستی انجام شود.

درمان تخمدان پلی کیستیک با دارو و جراحی
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتنی بر علائم و اختلالات فرد مانند ناباروری، چرخه قاعدگی نامنظم، آکنه یا چاقی است. هم مصرف دارو و هم درمان به روش جراحی می‌تواند برای مدیریت PCOS مورد استفاده قرار گیرد که در مورد باروری ممکن است درمان ناباروری با داروهای القا کننده تخمک گذاری درمان شود. کلومیفن سیترات، یک آنتی استروژن خوراکی است که برای بیماران تجویز می‌شود. در بعضی از بیماران ممکن است پزشک متفورمین را به کلومیفن اضافه کند تا به القای تخمک گذاری کمک کند. در بیمارانی که به کلومیفن و متفورمین پاسخ نمی‌دهند، گنادوتروپین‌ها، یعنی هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین کننده (LH)، می‌توانند با تزریق استفاده شوند.
ممکن است داروهای ضد بارداری خوراکی برای مدیریت چرخه‌های نامنظم قاعدگی تجویز شود. داروهای ضد بارداری خوراکی به طور موثری سطح هورمون مردانه را کاهش می‌دهند و همچنین در کاهش رشد موهای زائد بدن مؤثر هستند و خطرات سرطان رحم را به حداقل می‌رسانند. اصلاح شیوه زندگی و مصرف داروهای ضد دیابت ممکن است برای مدیریت یا پیشگیری از چاقی و دیابت تجویز شود.
جراحی نیز ممکن است در بیمارانی که به داروها پاسخ نمی‌دهند توصیه شود. عمل لاپاروسکوپی تخمدان، یک عمل جراحی است که برای معالجه این بیماری و القای تخمک گذاری استفاده می‌شود.

درمان موهای زائد
داروهایی که سطح آندروژن را مهار می‌کنند یکی دیگر از روش‌های متداول برای درمان PCOS هستند، اگرچه برای درمان PCOS رسماً مورد تأیید FDA نیستند اما به دلیل کاهش سطح آندروژن، بسیاری از بیماران پیشرفت قابل توجهی در علائم مرتبط با آندروژن مانند رشد موهای زائد دارند. اسپیرونولاکتون داروی ضد آندروژنی است که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان‌هایی که مستقیماً پوست یا مو را هدف قرار می‌دهند نیز برای کمک به مشکلات مو در دسترس هستند. این‌ها شامل کرم‌های موضعی و داروی آمپولوریتین هیدروکلراید (وانیقا)، محصولات ضد آکنه و لیزر درمانی و الکترولیز می‌شوند.

کاهش وزن
از دست دادن حداقل ۵٪ از اضافه وزن می‌تواند به زنان کمک کند که تخمک گذاری منظمی داشته باشند و سایر علائم PCOS را کاهش دهند. روش ایده‌آل برای این کار از طریق تغذیه و ورزش است.
ممکن است احساس کنید که از دست دادن وزن اضافی و حفظ آن دشوار است، اما تلاش برای آن بسیار مهم است. تلاش‌های شما در این زمینه به کاهش خطر ابتلا به عوارض جدی می‌شود که بر سلامتی زنان مبتلا به PCOS بسیار زودتر از زنانی که دچار PCOS نیستند تأثیر می‌گذارد. بزرگترین نگرانی مربوط به دیابت، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی است زیرا PCOS با داشتن فشار خون بالا، زمینه دیابت و کلسترول بالا مرتبط است.

رژیم غذایی
در اینجا چند روش طبیعی برای کمک به مدیریت علائم PCOS شما وجود دارد:
قبل از اینکه هر گزینه درمانی را امتحان کنید، مهم است که در مورد تشخیص خود با پزشک صحبت کنید و در برنامه‌ای که برای شما مفید است، همکاری کنید.
مصرف کالری را کنترل کنید
مطالعه‌ای نشان می‌دهد که دریافت کالری می‌تواند تأثیر زیادی بر میزان گلوکز، انسولین و تستوسترون داشته باشد. کاهش انسولین به طور بالقوه می‌تواند به مشکلات ناباروری کمک کند. زنان مبتلا به PCOS که به مدت 12 هفته کالری مصرفی روزانه خود را در وعده صبحانه میل می‌کردند به طور قابل توجهی سطح انسولین و گلوکز خود را بهبود بخشیدند و همچنین میزان تستوسترون را تا 50 درصد کاهش دادند، در مقایسه با زنانی که بیشترین کالری مصرفی خود را در هنگام وعده شام مصرف می‌کردند. رژیم غذایی مؤثر شامل یک وعده صبحانه با 980 کالری ، یک وعده نهار با 640 کالری و یک وعده شام با 190 کالری بود.
کاهش محصولات نهایی چرخه گلیکاسیون
نشان داده شده است که زنان مبتلا به PCOS دارای سطح بالاتری از محصولات نهایی گلیکاسیون (AGEs) در خون خود هستند. AGEs ها ترکیباتی هستند که هنگام اتصال گلوکز با پروتئین ها تشکیل می‌شوند و اعتقاد بر این است که این مواد در برخی بیماری‌های دژنراتیو و پیری نقش دارند. یک مطالعه کوچک نشان داد که کاهش AGEs در رژیم غذایی میزان انسولین را به طور قابل توجهی در زنان مبتلا به PCOS کاهش می‌دهد. غذاهای سرشار از AGE شامل غذاهای حیوانی و غذاهای فرآوری شده هستند. استفاده از حرارت زیاد (کباب کردن، برشته شدن) نیز سطح آن را افزایش می‌دهد.
تشکیل استخوان و ویتامین D و کلسیم
یک مطالعه کنترلی که 100 زن نابارور دارای PCOS را معاینه کرده است، نشان داد که افرادی که روزانه 1500 میلی گرم متفورمین مصرف می‌کنند، (دارویی که معمولاً برای درمان علائم PCOS استفاده می‌شود) با مصرف کلسیم و ویتامین D باعث بهبود در BMI، ناهنجاری‌های قاعدگی و علائم دیگر خود می‌شوند. زنانی که در این مطالعه بودند 1000 میلی گرم کلسیم در روز و 100000 IU ویتامین D در ماه را به همراه دوز روزانه متفورمین خود به مدت شش ماه مصرف کردند.
منیزیم کافی مصرف کنید
بسیاری از زنان مبتلا به PCOS علائم مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک نشان می‌دهند، که فاکتورهای خطرناکی است که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات مانند دیابت و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. مقادیر کم منیزیم اغلب با دیابت همراه است، و برخی تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف یک مکمل غذایی از این ماده معدنی ممکن است حساسیت به انسولین را بهبود بخشد، که عامل ایجاد دیابت نوع 2 و PCOS است. یک مطالعه نشان داد که افرادی که دارای اضافه وزن بودند و قبل از خواب 300 میلی گرم منیزیم مصرف کردند، در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت کردند، بهبود قابل توجهی در قند خون و سطح انسولین ناشتا داشتند.
سطح کروم خود را افزایش دهید
کروم یک ماده معدنی ضروری است که به بدن کمک می‌کند سطح انسولین و قند خون را تنظیم کند. برخی از تحقیقات حاکی از آن است که مصرف مکمل‌های کروم می‌تواند به افراد مبتلا به دیابت کمک کند تا سطح قند خون خود را کاهش دهند. در یک مطالعه که نقش مواد معدنی در زنان مبتلا به PCOS بررسی شده است، نتایج نشان داد که مصرف روزانه 200 میکروگرم کروم پیکولینات به طور معنی داری میزان قند خون و انسولین ناشتا را در افراد کاهش می‌دهد که اثرات آن با داروی متفورمین قابل مقایسه می‌باشد. در حالی که مصرف متفورمین با کاهش سطوح تستوسترون همراه بود و در نتیجه مصرف دوز روزانه 200 میکروگرم کروم پیکولینات می‌تواند به تنظیم سطح قند خون کمک کند.
امگا ۳
روغن ماهی دارای فواید بیشماری بر روی سلامتی است و برخی تحقیقات حاکی از آن است که مکمل‌های امگا 3 می‌توانند سطح آندروژن را در زنان مبتلا به PCOS کاهش دهند. یک مطالعه نشان داده است که زنان مبتلا به PCOS که به مدت هشت هفته روزانه سه گرم امگا 3 دریافت می‌کردند، غلظت تستوسترون کمتری داشته و نسبت به افرادی که دارونما دریافت می‌کردند، احتمال قاعدگی منظم‌تری داشتند.

پرسش و پاسخ
عوارض سندروم تخمدان پلی کیستیک بر روی بارداری و زایمان چیست؟
زنان مبتلا به PCOS در معرض خطر بیشتری از جمله عوارض حاملگی و زایمان هستند. این موارد شامل افزایش سه برابری خطر سقط جنین در اوایل بارداری در مقایسه با زنان فاقد PCOS، دیابت حاملگی (دیابت در دوران بارداری) است که می‌تواند منجر به تولد نوزادان بزرگ شود، یا بروز پره اکلامپسی که با افزایش ناگهانی فشار خون و تورم بدن بعد از هفته بیستم مشخص می‌شود و سبب زایمان زودرس و زایمان سزارینی می‌شود. دیابت بارداری نیز یکی از عوامل نگران کننده در بسیاری از زنان مبتلا به PCOS است.

در دوران بارداری به چه مراقبت‌هایی نیاز دارید؟
احتمالاً لازم است قند خون خود را از قبل از بارداری بررسی کنید. قند خون خود را هر چند وقت یکبار که پزشک توصیه می‌کند بررسی کنید. احتمالاً باید آن را قبل از غذا، یک یا دو ساعت بعد از غذا، هنگام خواب و در طول شب تست کنید.
از پزشک خود بپرسید که قند خون شما چقدر باید باشد. بیشتر زنان مبتلا به دیابت بارداری تا زمانی که قند خون آنها پایین نیاید باید تست قند خون را انجام دهند:

قبل از غذا (قند خون ناشتا)
یک ساعت پس از خوردن یک وعده غذایی: ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر ۱۲۰ میلی گرم در دسی لیتر دو ساعت بعد از شروع وعده غذایی.
انسولین
اگر قبل از بارداری از تزریق انسولین استفاده می‌کردید، باید در دوران بارداری هم از آن استفاده کنید. بهتر است که تزریق انسولین را برای اولین مرتبه در دوران بارداری استفاده نکنید. اما اگر سایر درمان‌ها نمی‌توانند انسولین قند خون شما را کنترل کنند، پزشک ممکن است تزریق انسولین را تجویز کند.
درمان تغذیه ای
برای تغذیه درمانی باید به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید. تهیه یک برنامه غذایی سالم و متناسب با شرایط شما، به شما کمک می‌کند تا ضمن کنترل قند خون، مواد مغذی مورد نیاز خود را بدست آورید و وزن سالمی داشته باشید. متخصص تغذیه ممکن است مقدار کربوهیدراتی (مثلاً سیب زمینی، نان و میوه) که می‌خورید را محدود کند. توصیه می‌شود که روزانه سه وعده غذایی کوچک و دو تا چهار وعده کوچک میل کنید. متخصص تغذیه همچنین به شما توصیه می‌کند که چند بار در روز غذا بخورید و چند کالری در روز مصرف کنید.
ویتامین‌ها
به محض اتمام سه ماهه اول بارداری (هفته ۱۲) پزشک احتمالاً اسید فولیک مصرفی را شما کاهش می دهد. بیشتر اوقات، مقدار توصیه شده اسید فولیک ۰.۴ میلی گرم (۴۰۰ میکروگرم) تا ۱ میلی گرم در روز در طول بقیه بارداری و تا زمانی است که شیردهی را پایان دهید. از پزشک خود بپرسید که آیا به ویتامین‌های دیگری نیاز دارید.

آیا شما قادر به شیر دادن هستید؟
به زنان مبتلا به دیابت توصیه می‌شود که به کودک خود شیر بدهند. تغذیه با شیر مادر خطر ابتلا به چاقی دوران کودکی و دیابت نوع ۲ را در کودک کاهش می‌دهد. در زنان مبتلا به دیابت بارداری خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ افزایش می‌یابد که به نظر می‌رسد تغذیه با شیر مادر این خطر را کاهش می‌دهد. همچنین ممکن است در کاهش وزن ناشی از بارداری کمک کند!
مصرف انسولین برای زنان شیرده ایمن است. اگر برای درمان دیابت نوع 2 از قرص متفورمین یا گلیبورید استفاده می‌کنید، می‌توانید با اطمینان از این داروها در هنگام شیردهی استفاده کنید.

برای کمک به داشتن یک نوزاد سالم چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
شما می‌توانید به سلامت کودک و سلامتی خودتان کمک کنید. به یک متخصص زنان و زایمان و یک متخصص دیابت مراجعه کنید تا چکاپ پزشکی مناسب قبل، حین و بعد از بارداری را انجام دهند. داروی‌های دیابت را طبق تجویز پزشک مصرف کنید و قند خون خود را کنترل کنید. برنامه غذایی سالمی که با کمک پزشکان خود تدوین کرده‌اید را دنبال کنید. همچنین از نظر جسمی نیز فعال باشید. از پزشک خود بپرسید که کدام ورزش برای شما مناسب است.
خبر خوب این است که با یک برنامه ریزی دقیق، مراقبت‌های پزشکی مناسب و مراقبت از خود می‌توانید یک بارداری ایمن و یک کودک سالم داشته باشید.