بیماری واریکوسل یعنی چی؟

واریکوسل یکی از علل شایع نازایی در آقایان است. به طوری که هر روز بیماران زیادی جهت بررسی این موضوع به متخصصان ارولوژی مراجعه می‌کنند. در این مقاله به طور خلاصه به بررسی این بیماری می پردازیم.

واریکوسل چیست؟
واریکوسل یکی از بیماری‌های مربوط به آقایان است. این بیماری حدوداً در ١٠ تا ٢٠ درصد همه‌ی آقایان دیده می‌شود. تقریباً نیمی از مردانی که دچار نازایی هستند، از واریکوسل رنج می‌برند. همان طور که گفته شد، واریکوسل یکی از شایع ترین دلایل نازایی در آقایان بوده که خوشبختانه با تشخیص به موقع، قابل درمان است. این بیماری به ندرت در افراد زیر ١٠ سال دیده می شود.
واریکوسل نخستین بار در قرن ١٦ میلادی توسط یک جراح فرانسوی توضیح داده شد و در اواخر قرن ١٩ پزشکان به ارتباط بین این بیماری و نازایی در مردان پی بردند.

علت واریکوسل
در این بیماری سیاهرگ‌های بیضه دچار پیچ خوردگی و اتساع (گشاد شدن) می‌شوند. کار سیاهرگ‌ها خارج کردن خون وارد شده توسط سرخرگ‌ها از اعضای بدن است. سیاهرگ‌های بیضه در هر سمت، بعد از جمع آوری خون موجود در آن بیضه، به سیاهرگ کلیوی همان سمت میپیوندد. در واریکوسل به علت پیچ خوردگی‌ سیاهرگ‌ها در بیضه، خون نمی‌تواند از این عضو خارج شود.
در ٩٠ درصد موارد، فقط سیاهرگ‌های بیضه ی چپ دچار مشکل می‌شوند. علل این اتفاق عبارت‌اند از:
به دلیل نحوه ی ورود سیاهرگ بیضه ی چپ به سیاهرگ کلیوی و تفاوت‌های آناتومی آن با بیضه‌ی راست
وجود نداشتن دریچه در محل اتصال ورید بیضه به ورید کلیوی
در حدود ۴۰ درصد مواردی که واریکوسل در بیضه ی چپ وجود دارد، بیضه ی راست نیز همزمان دچار همین مشکل می‌شود.

انواع واریکوسل
واریکوسل‌ها از نظر اندازه با هم تفاوت دارند و بر اساس همین موضوع، به ۳ دسته تقسیم می‌شوند:
واریکوسل با اندازه‌ی بزرگ : در این نوع، سیاهرگ‌های پیچ خورده و متسع با چشم غیرمسلح قابل تشخیص است.
واریکوسل با اندازه‌ی متوسط: در این نوع، سیاهرگ‌های پیچ خورده و متسع با مشاهده مشخص نبوده، اما با لمس قابل تشخیص است.
واریکوسل با اندازه‌ی کوچک: در این نوع، سیاهرگ های پیچ خورده و متسع، نه با مشاهده و نه با لمس قابل تشخیص نیستند. برای لمس آن‌ها، نیاز به مانور والسالوا است. در این مانور، عملی مانند فوت کردن در مشت دست انجام می شود که در طی آن فشار درون شکم افزایش می یابد. به دنبال این افزایش فشار، سیاهرگ های دچار مشکل بزرگ می شوند و پزشک می تواند آن ها را لمس کند.

دلیل ایجاد نازایی در واریکوسل چیست؟
بیضه‌ها محل تولید اسپرم در آقایان هستند. اسپرم ها سلول‌های جنسی آقایان‌اند که در هنگام تلاش برای بچه‌دار شدن، از آلت تناسلی مرد وارد واژن زن شده و با تخمک (که سلول جنسی در خانم‌ها است) ترکیب می‌شود. به این ترتیب اولین سلول جنین که تخم نام دارد، ایجاد می‌شود.
بیضه ها به دلیل فاصله داشتن از فضای درونی شکم، حدود ٣ درجه خنک‌تر از بدن هستند. این خنک بودن یکی از شرایط لازم برای اسپرم سازی است. جالب است بدانید که در دوران جنینی بیضه‌ها در درون شکم قرار دارند ولی کمی قبل از تولد، به محل اصلی خود منتقل می‌شوند تا در محل خنک‌تری قرار بگیرند و شرایط برای تولید اسپرم محیا باشد.
در طی بیماری واریکوسل و به دلیل عدم خروج خون از این عضو، بیضه ها گرم می‌شوند و شرایط مناسب برای تولید اسپرم از بین می‌رود. به همین دلیل اسپرم‌سازی دچار مشکل می‌شود. به نظر می‌رسد که واریکوسل هم در شکل و ساختار و هم در نحوه ی حرکت اسپرم‌ها اختلال ایجاد می‌کند. بنابراین این بیماری می‌تواند یکی از دلایل نازایی در آقایان باشد.

علائم بالینی واریکوسل
در اکثر موارد واریکوسل هیچ علامت بالینی ندارد و به دنبال بررسی‌های دلایل نازایی در مردان تشخیص داده می‌شود.
درد یک علامت ناشایع در این بیماری است. با این حال در ۲ تا ۸ درصد موارد ممکن است که آقایان از یک درد مبهم در نواحی تناسلی خود شکایت داشته باشند. درد شدید که به صورت یک درد تیز تظاهر یابد، نادر است.
در صورت شک به وجود واریکوسل، به دلیل خطر آسیب به بیضه‌ها، معاینه باید فقط توسط پزشک انجام شود. انجام سونوگرافی نیز برای تشخیص کمک می‌کند.

درمان
متاسفانه هنوز هیچ دارویی برای درمان واریکوسل وجود ندارد. اما جای نگرانی نیست! با عمل جراحی می توان مشکل ایجاد شده در بیماری واریکوسل را برطرف نمود.
اما در همه‌ی موارد واریکوسل نیازی به عمل جراحی نیست. متخصص ارولوژی باید در شرح حالی که از بیمار می گیرد، دلایلی کافی برای انجام جراحی پیدا کند. از جمله ی این دلایل می‌توان به نازایی در آقا حداقل برای یک سال، اختلال در آزمایش بررسی اسپرم و لمس سیاهرگ‌های پیچ خورده در معاینه ی بالینی اشاره کرد. جراحی واریکوسل، عمل نسبتاً سبکی است و گفته می شود که بیمار حدود ۲ الی ۳ روز بعد از عمل توانایی انجام فعالیت‌های معمول و رفتن به سر کار را دارد.

بعد از عمل
مراجعه به جراح معالج حدود یک هفته پس از عمل جهت بررسی محل جراحی توصیه می‌شود. مراجعه‌ی مجدد ۸ هفته پس از عمل جراحی جهت معاینه‌ی بالینی توصیه می‌شود.
به دلیل این که فرایند تولید اسپرم حدود ٧٠ روز زمان می‌برد، معمولا باید ۳ تا ۴ ماه بعد از عمل یک آزمایش بررسی اسپرم داده شود تا بهبودی شکل و عملکرد اسپرم‌ها مورد بررسی قرار گیرد.