داروی کمک باروری زنان، چه عوارضی دارند؟
عوارض و خطرات جانبی داروهای باروری به نوع دارو و ترکیبات موجود در آن بستگی دارد.
عوارض و خطرات جانبی داروهای باروری به نوع دارو و ترکیبات موجود در آن بستگی دارد. داروهای باروری خوراکی مانند کلومید یا لتروزول نسبت به داروهای تزریقی برای باروری مانند گنادوتروپین ها یا آگونیست ها و آنتاگونیست های GnRH عوارض جانبی خفیف تری دارند.
عوارض جانبی متداول داروهای کمک باروری
متداول ترین عوارض دارویی داروهای کمک باروری، نفخ، سردرد، حساسیت پستان ها، ناراحتی معده، گرگرفتگی و تغییرات خلقی است. همچنین بارداری چندقلویی (مثل دوقلو یا سه قلو یا بیشتر) و ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS)، نیز شایع ترین خطرات دارویی باروری می باشند؛ اما متاسفانه این ها تنها عوارض جانبی و خطرات بالقوه نیستند و فقط شایع ترین آن ها هستند.
داروهای باروری می توانند معجزه کنند و به طور کلی برای کمک به فرایند بارداری بسیار موثر می باشند؛ اما بهتر است با آگاهی آن ها را مصرف کنید و بدانید چه راه هایی برای کنترل عوارض این داروها وجود دارد.
اثرات جانبی چیست؟
عوارض یا اثرات جانبی علائم ناخواسته ای هستند که در اثر مصرف دارو و واکنش بدن شما نسبت به آن داروی خاص حاصل می شود. اینکه شما عوارض جانبی را تجربه خواهید کرد یا نه به موارد زیر بستگی دارد:
شرایط و واکنش بدن شما نسبت به دارو
نوع دارویی که مصرف می کنید
دوز دارو (دوزهای بالاتر معمولاً به معنای افزایش عوارض جانبی است)
به عنوان مثال اگر داروی باروری کلومید را مصرف می کنید باید بدانید که بعضی از خانم ها وقتی کلومید مصرف می کنند احساس خوبی دارند؛ اما دیگران سردرد یا تغییرات خلقی را تجربه می کنند. پیش بینی چگونگی واکنش شما تا قبل از مصرف دارو دشوار است و مواردی که گفته می شود همگی احتمالاتی است که ممکن است برای شما رخ دهد و یا اصلا آن ها را تجربه نکنید. در زیر تعداد مختصری از عوارض جانبی داروهای باروری را برای شما آورده ایم.
اضطراب
مطالعه در مورد عوارض جانبی احتمالی می تواند اضطراب را افزایش دهد و حتی ممکن است خطر ابتلا به عوارض جانبی خاص دیگر را نیز بیشتر کند. این حالت به عنوان اثر nocebo شناخته می شود. البته، شما همیشه باید قبل از مصرف هر دارویی، با پزشک خود در مورد خطرات آن دارو صحبت کنید.
با این حال، اگر می دانید که با آگاهی بیشتر مضطرب می شوید بهتر است به پزشکتان اعتماد کنید و از گرفتن اطلاعات جزئی اثرات جانبی یا خطر داروی مورد نظر صرف نظر کنید و در بخش های زیر در مورد چگونگی کاهش و کنار آمدن عوارض جانبی تمرکز کنید.
عوارض جانبی و خطرات قرص Clomid یا کلومیفن
کلومید با فریب بدن و کاهش استروژن در خون به اندازه کافی، عمل می کند. برای این کار گیرنده های بدن را که به هورمون استروژن واکنش نشان می دهند مسدود می کند. بیشتر عوارض جانبی کلومید ناشی از این سطح کم استروژن است.
عوارض جانبی احتمالی کلومید عبارتند از:
گرگرفتگی
نفخ شکم و ناراحتی گوارشی
افزایش وزن
سردرد
نوسانات خلقی
حالت تهوع
سرگیجه
حساسیت پستان ها
خونریزی یا لکه بینی قاعدگی غیرطبیعی
خشکی واژن
یک خطر نادر اما جدی Clomid تاری دید است. اگر این اتفاق برای شما افتاد، فوراً به پزشک خود بگویید. مانند اکثر داروهای باروری، کلومید نیز می تواند منجر به بارداری دوقلو شود. حدود ۷ مورد از هر ۱۰۰ بارداری با کمک کلومید اتفاق می افتد منجر به بارداری دوقلو می شود.
عوارض جانبی و خطرات لتروزول
لتروزول که به آن فمارا نیز گفته می شود، در واقع برای استفاده در درمان سرطان پستان در نظر گرفته شده است. لتروزول به روشی مشابه کلومید (انسداد گیرنده های استروژن) عمل می کند. مطالعات نشان داده است که زنان مبتلا به PCOS و زنانی که مقاوم به کلومید هستند (با استفاده از کلومید تخمک گذاری نمی کنند) ممکن است با لتروزول موفقیت بیشتری کسب کنند.
عوارض جانبی احتمالی لتروزول عبارتند از:
خستگی
سرگیجه
سردرد
نفخ شکم یا ناراحتی گوارشی
گرگرفتگی
تاری دید (بسیار کمتر از Clomid)
مشکل خواب
خونریزی یا لکه بینی قاعدگی غیرطبیعی
درد پستان ها
خطر بارداری دوقلویی نیز مانند کلومید با مصرف لتروزول افزایش می یابد.
عوارض جانبی و خطرات گنادوتروپین ها
داروهای باروری گنادوتروپین هورمون های تزریقی هستند. آن ها شامل داروهایی مانند Gonal-F (FSH)، Follistim و Ovidrel (hCG) می باشند. از داروهای تزریقی ممکن است به تنهایی یا بصورت ترکیب با سایر داروها در طی یک چرخه آی وی اف (روش لقاح مصنوعی) استفاده شود.
عوارض جانبی احتمالی گنادوتروپین ها عبارتند از:
نفخ شکم یا حساسیت شکم
عدم تمرکز و سرگیجه
سردرد
حالت تهوع یا ناراحتی معده
عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
نوسانات خلقی
آکنه
افزایش وزن
خونریزی یا لکه بینی قاعدگی غیرطبیعی
درد و قرمزی در محل تزریق
نسبت به استفاده از کلومید و لتروزول، خطر ابتلا به بارداری دوقلویی با گنادوتروپین ها به طور قابل توجهی بیشتر است. استفاده از این دارو تا ۳۰٪ ممکن است منجر به بارداری چندقلویی شود. به همین دلیل بسیاری از کلینیک ها گنادوتروپین را برای بارداری های طبیعی تجویز نمی کنند.
اما در صورت انجام IVF، برای افزایش موفقیت در بارداری نیاز به تزریق هورمون های گنادوتروپین وجود دارد.
عوارض جانبی و خطرات آگونیست GnRH
آگونیست های GnRH مانند Lupron معمولاً در طول درمان IVF استفاده می شوند. آن ها سیستم تولید مثل طبیعی بدن را خاموش می کنند تا پزشک شما بتواند تحریک و بلوغ تخمدان را کنترل کند. سطح پایین استروژن مسئول بسیاری از عوارض جانبی آگونیست های GnRH است.
عوارض جانبی احتمالی آگونیست های GnRH مانند Lupron عبارتند از:
گرگرفتگی
سردرد
نوسانات خلقی / افسردگی / اضطراب
خشکی واژن
آکنه
درد عمومی بدن یا درد مفاصل
حالت تهوع
احتباس مایع
ناراحتی معده
افزایش وزن
کاهش میل جنسی
سرگیجه
درد در ناحیه تزریق
عوارض جانبی و خطرات آنتاگونیست GnRH
مانند آگونیست های GnRh، از آنتاگونیست های GnRH برای خاموش کردن سیستم تولید مثل بدن در حین درمان IVF استفاده می شود. عوارض جانبی آن ها به طور قابل توجهی کمتر از آگونیست های GnRH است.
عوارض جانبی احتمالی آنتاگونیست های GnRH عبارتند از:
حساسیت شکمی
سردرد
حالت تهوع / ناراحتی معده
خونریزی یا لکه بینی قاعدگی غیرطبیعی
درد در ناحیه تزریق
اگر دچار عوارض جانبی شدید و علائم غیرمعمول به دلیل مصرف هر نوع دارویی هستید یا به هر دلیلی نگران هستید، با پزشک خود تماس بگیرید.
خطرات جدی داروهای باروری
در موارد نادر، داروهای باروری می توانند عوارض جانبی شدید و خطرناک تری ایجاد کنند. پزشک شما باید قبل از تجویز یک داروی خاص این موارد را با شما در میان بگذارد. اگر علائم نگران کننده ای را تجربه می کنید، همیشه به پزشک خود بگویید، حتی اگر از ارتباط آن ها با دارو مطمئن نیستید. در صورت نگرانی بهترین کار این است که با پزشک خود تماس بگیرید و از او بخواهید که به شما بگوید همه چیز خوب است تا اینکه از یک عارضه جانبی جدی که می تواند منجر به آسیب یا خطرات پزشکی بیشتر شود چشم پوشی کنید.
۱- تغییرات بینایی
درصد بسیار کمی از زنان هنگام مصرف کلومید یا لتروزول دچار اختلالات بینایی می شوند. اگر این اتفاق برای شما بیفتد، ممکن است نورهای نقطه ای را در هنگام دیدن اشیا تجربه کنید و یا دچار تاری دید شوید.
تاری دید ممکن است همراه با سردرد شدیدی باشد. در صورت بروز چنین اتفاقی فوراً به پزشک اطلاع دهید. با قطع مصرف دارو، مشکلات بینایی باید برطرف شوند. در موارد بسیار نادر، ممکن است آسیب طولانی مدت ایجاد شود.
۲- حاملگی خارج رحمی
در زنانی که از گنادوتروپین ها استفاده می کنند احتمال خطر بارداری خارج رحمی افزایش می یابد. حاملگی خارج رحمی در صورت متوقف نشدن و رشد جنین باعث پاره شدن لوله های بین تخمدان و رحم شده و با خونریزی شدید می تواند تهدید کننده زندگی باشد. در صورت احساس درد شدید در لگن، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
۳- سندرم بیش از حد تحریک تخمدان (OHSS)
داروهای باروری عمدا تخمدان ها را تحریک می کنند تا بیش از حد معمول تخمک تولید کنند. در این صورت ممکن است تحریک بیش از حد طبیعی بوده و شما را دچار سندرم بیش از حد تحریک تخمدان کند. این مورد در طی درمان IVF بیشتر مشاهده می شود، اما در درمان به کمک کلومید و گنادوتروپین نیز ممکن است رخ دهد.
بیشتر موارد OHSS خفیف است، اما OHSS شدید نیز می تواند رخ دهد و خطرناک است. در موارد نادر، OHSS می تواند منجر به لخته شدن خون و نارسایی کلیه شود. OHSS شدید می تواند باروری و حتی زندگی شما را تهدید کند.
۴- پیچ خوردگی تخمدان
پیچ خوردگی تخمدان از عوارض احتمالی OHSS است. دو درصد از زنانی که از گنادوتروپین استفاده می کنند دچار پیچ خوردگی تخمدان می شوند، اما با اقدامات احتیاطی مناسب (از جمله محدودیت های فعالیت)، بروز این عارضه بسیار نادر است. داروهای باروری باعث بزرگ شدن تخمدان ها می شوند. گاهی اوقات، تخمدان می تواند در شرایطی روی خودش پیچ بخورد و خون رسانی را قطع کند. در این حالت ممکن است جراحی برای برگرداندن تخمدان به حالت طبیعی یا حتی برداشتن تخمدان لازم باشد.
پیچش تخمدان می تواند زندگی و باروری شما را در معرض خطر قرار دهد. اگر درد شدید لگن دارید، بلافاصله به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید.
۵- واکنش های آلرژیک
واکنش آلرژیک به داروهای باروری نادر است. با این حال، مانند هر دارو یا غذایی، احتمال بروز این نوع واکنش ها وجود دارد.
۶- بارداری دوقلو یا چندقلویی
شما احتمالاً قبلاً هم در مورد خطر ابتلا به بارداری چندقلویی با استفاده از داروهای باروری اطلاع داشته اید. خطر بارداری چند قلو به این بستگی دارد که از چه روش باروری استفاده و چه دارویی مصرف می کنید. به عنوان مثال، خطر داشتن دوقلو هنگام مصرف گنادوتروپین ها سه برابر Clomid است.
برخی از افراد به اشتباه تصور می کنند که فقط با درمان IVF احتمال بارداری چندقلویی وجود دارد. این یک تصور غلط است؛ زیرا خطر بارداری دو قلو یا چندقلو با درمان IUI (تلقیح) بسیار بیشتر از IVF است. همچنین مصرف کلومید نیز این احتمال را افزایش می دهد.
طبق آمار ۳۰% از بارداری های اتفاق افتاده با داروهای باروری گنادوتروپین چندقلویی است. از این ۳۰% نیز دو سوم آن ها بارداری دوقلویی است و یک سوم آن ها بارداری های سه قلو یا بیشتر است.
روش های کاهش عوارض جانبی و خطرات داروهای کمک باروری
جلوگیری از عوارض جانبی کاملاً غیرممکن است. با این حال، مواردی وجود دارد که شما یا پزشک می توانید برای کاهش خطرات انجام دهید. برخی از عوارض جانبی ممکن است با مصرف دارو در شب یا همراه با غذا کم شوند یا کاملا از بین بروند. همیشه در مورد بهترین زمان و روش مصرف داروهای خود با پزشک مشورت کنید.
پزشک شما همچنین باید از کمترین دوز موثر استفاده کند. به همین دلیل تقریباً همیشه بهتر است که مصرف یک داروی خاص با دوز کمتری شروع شود و در صورت عدم موفقیت دوز مصرفی آن افزایش یابد، نه اینکه از همان ابتدا دوز زیادی تجویز شود.
بسیاری از افراد هنگام مشاهده برخی از عوارض مانند نوسانات خلقی آن ها را نادیده گرفته و به پزشکشان اطلاع نمی دهند. این کار اشتباه است و شما باید هرگونه عوارضی که تجربه کردید را به پزشک بگویید تا او مثلا با تجویز یک داروی جایگزین از ایجاد موارد خطرناک جلوگیری کند.
برای کاهش خطر بارداری دوقلو یا چندقلو، نظارت دقیق بر چرخه بدن مهم است. با استفاده از گنادوتروپین ها یا Clomid، می توان از سونوگرافی برای تعیین تعداد فولیکول های بالقوه استفاده کرد. در صورت بارداری، هر فولیکول یک نوزاد بالقوه است.
اگر پزشک شما ببیند که احتمال بارداری دوقلو یا چندقلویی زیاد است ممکن است با مشورت با شما چرخه بارداری را متوقف کند. شاید هم از شما خواسته شود در طول درمان از داشتن رابطه جنسی خودداری کنید. به پزشکتان اعتماد کنید. این نکته را نیز به خاطر داشته باشید که اگرچه فرزندان دوقلو یا چندقلو شیرین هستند اما بارداری های چندقلویی سلامت شما و نوزادان را به خطر می اندازد.
در روش درمان IVF، می توان با انتقال تک جنین (SET) خطر ابتلا به بارداری چند قلو را کاهش داد. اگرچه این حالت برای هر زوجی مناسب نیست؛ بنابراین بهتر است در مورد گزینه های خود با پزشک صحبت کنید.
همچنین مراقب کلینیک های باروری باشید که بیش از حد در درمان ناباروری پرخاشگر هستند. از یک طرف، ممکن است حس خیلی خوبی در شما ایجاد شود وقتی یک پزشک شما را با درصد بالایی از موفقیت امیدوار می کند و از همان ابتدا با قوی ترین درمان شروع کند. از طرف دیگر باید آگاه باشید که درمان های شدید و تهاجمی از همان ابتدای درمان خطرات زایمان زودرس و سقط را افزایش می دهد.
البته، حتی با نظارت دقیق یک پزشک مسئول، باز هم ممکن است شما در حین درمان دچار OHSS شده یا چندقلو باردار شوید. در آن صورت، بهترین کار این است که به توصیه های پزشک معالج خود عمل کرده و از خود مراقبت کنید.
مراقبت های خوب قبل از تولد می تواند خطرات ناشی از بارداری چندقلویی را کاهش دهد. با تشخیص و درمان به موقع، OHSS به ندرت شدید است و معمولاً می توان آن را در خانه درمان کرد.
سخن آخر
همان طور که ملاحظه کردید داروهای کمک باروری نیز مانند بسیاری از داروهای شیمیایی دیگر می توانند عوارض کم خطر یا پرخطری را برای شما ایجاد کنند؛ اما شما می توانید با داشتن یک سبک زندگی سالم و رعایت دستورالعمل های پزشکتان تا حد زیادی این عوارض را کاهش دهید. همچنین قبل از انتخاب یک پزشک باید کاملا در مورد او آگاهی های لازم را داشته باشید و با دید باز این کار را انجام دهید تا بعدا در هر موردی بتوانید با خیال راحت به او اعتماد کنید.
منبع:
سلامت بانوان اوما
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼