قانونی بودن سقط جنین، سوال و جواب

برابر مقررات حاکم بر کشور جمهوری اسلامی ایران جنین از زمان انعقاد نطفه تا زمان تولید دارای حقوقی است که هم از سوی شارع مقدس و هم از طرف قانون مورد حمایت قرار می‌گیرد. برای مثال مطابق قانون مدنی حمل (جنین) چنانچه زنده متولد شود حتی اگر این زندگی یک لحظه هم باشد همانند یک انسان کامل از حقوق مدنی بهره‌مند می‌شود. از این‌رو است که می‌شود به نفع جنین وصیت یا اموالی را به او هبه کرد. قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی آزار و اذیت زن حامله را که موجب سقط جنین شود جرم می‌داند و نیز کسانی را که زن حامله را به سقط جنین راهمایی و دلالت می‌کنند چه پزشک باشد و چه فرد عادی قابل تعقیب و مجازات دانسته است.

پرسش: آیا حمایت قانون فقط از جنین مشروع است یا شامل جنین ناشی از رابطه نامشروع هم می‌شود؟
پاسخ: برابر قانون اساسی همه اشخاص از حقوق مساوی برخوردارند و نیز دارای حق حیات هستند. لذا همانطور که جنین ناشی از ازدواج مورد احترام و حمایت می‌باشد، جنین ناشی از رابطه نامشروع نیز از سوی قانون‌گذار حمایت می‌شود و هرگونه آسیب به آن قابل تعقیب کیفری است.

پرسش: در چه صورت و تحت چه شرایطی اجازه سقط جنین داده می‌شود؟
پاسخ: درخواست صدور مجوز برای سقط جنین فقط هنگامی پذیرفته می‌شود که جهت درمان و دارای شرایط زیر است: - درخواست سقط درمانی به اداره کل پزشکی قانونی استان‌ها تقدیم شود. - این درخواست قبل از چهار ماهگی جنین ارائه شود. - درخواست از سوی زوجین همراه با معرفی‌‌نامه پزشک معالج باشد. همچنین است هنگامی که دستور مقام قضائی برای سقط جنین منضم به درخواست باشد، باز هم ارائه نظر پزشک معالج ضروری است. - معرفی‌نامه پزشک شامل عکس مادر (مهر شده با مهر پزشک)، مشخصات شناسنامه‌‌ای او، تشخیص بیماری، روش تشخیص و علایم آن خواهد بود و تصویر شناسنامه و مدارکی که هویت زوجین را مشخص می‌کند و نیز نتایج آزمایش‌های پزشکی پیوست می‌شود.

پرسش: آیا غیر از موارد بالا امکان سقط جنین وجود دارد؟
پاسخ: اگر پزشک و شاغلین حرفه پزشکی در غیر موارد بالا اقدام به سقط جنین کنند یا وسایل سقط جنین را فراهم آورند مرتکب مجرم شده و به مجازات حبس از 2 تا 5 سال محکوم خواهند شد و حتی باید دیه جنین را هم بپردازند. البته این در حالتی است که اقدام آنان برای حفظ حیات مادر نباشد. بنابراین در مواردی که اقدام آنان برای حفظ حیات مادر بوده از مجازات حبس معاف هستند، ولی در هر صورت باید دیه جنین را به اولیای دم بپردازند، مگر این که اولیای دم او را از پرداخت دیه معاف کنند.

پرسش: آیا جنین از دیگران ارث هم می‌برد؟
پاسخ: برای برقراری رابطه وراثت زنده بودن در زمان فوت مورث شرط است و اگر جنینی از جمله وارث باشد در صورتی ارث می‌برد که نطفه او در زمان فوت مورث منعقد شده باشد و از طرفی زنده هم به دنیا بیاید. اما اگر در زمان فوت مورث حملی باشد که اگر متولد شود مانع از ارث تمام یا بعضی از وارث می‌شود (مانند موردی که وارثه متوفی همسر و برادر و خواهر او باشند و با تولید فرزند دیگر طبقه دوم یعنی برادر و خواهر متوفی ارث نخواهند برد) تقسیم ارث به عمل نمی‌آید تا وضعیت تولید او مشخص شود و اگر جنین مانع از ارث هیچ یک از سایر وراث نباشد و ورثه موجود بخواهند اموال را تقسیم کنند باید برای جنین سهمی معادل دو پسر کنار گذارند.

پرسش: اگر مادری در غیر موارد قانونی جنین خود را سقط کند قابل مجازات است؟
پاسخ: در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد ولی در هر صورت هرگاه زنی جنین خود را سقط کند باید دیه آن را بپردازد و خودش از آن دیه سهمی نخواهد داشت.

پرسش: اگر در حادثه رانندگی جنین سقط شود چه حکمی جاری است؟
پاسخ: اگر حادثه رانندگی منجر به سقط جنین شود علاوه بر جنبه عمومی جرم که راننده مقصر باشد مجازات حبس یا جرای نقدی را تحمل کند مکلف به پرداخت دیه جنین به اولیای دم است و اگر حادثه فقط منجر به وضع حمل قبل از موعد طبیعی شود ولی آسیبی به جنین وارد نیاید فقط از حیث جنبه عمومی به مجازات حبس یا جزای نقدی محکوم خواهد شد و چنانچه حادثه منجر به مرگ مادر و سقط جنین شود علاوه بر جنبه عمومی جرم باید دیه مادر و جنین را نیز در صورت مطالبه اولیای دم بپردازد. دیه جنین پس از چهار ماهگی اگر پسر باشد دیه کامل یک انسان و اگر دختر باشد نصف دیه کامل خواهد بود.