وزن مناسب قبل از حاملگی، چه اهمیتی دارد؟

بدون شک، بارداری تصمیمی است که باید برای آن آمادگی لازم را داشت، اما متاسفانه بیشتر خانم‌ها زمانی متوجه بارداری‌شان می‌شوند که یک یا ۲ ماه از بارداری‌شان گذشته است. وضعیت زمانی بدتر می‌شود که برخی خانم‌ها تازه بعد از مراجعه به پزشک از بارداری‌شان با خبر می‌شوند و این زمانی است که برخی اعضای اصلی بدن جنین شکل گرفته است و اتفاقاتی که در این مدت می‌افتد می‌تواند بر سلامت جنین تاثیر مستقیم داشته باشد. یکی از نکات مهمی که پیش از بارداری باید به آن توجه داشت تغذیه پیش از بارداری است.

واقعیت این است که با تغییرات ساده در رژیم غذایی می‌توان روند تشکیل قلب، استخوان‌ها، مغز و دیگر اعضای اساسی بدن را بهبود بخشید. این روند به مادران آینده این امکان را می‌دهد که در میانسالی و پیری همچنان سلامت خود را حفظ کنند. اگر شما و همسرتان تصمیم گرفته‌اید پدر و مادر شوید، بهتر است چند ماهی صبر کنید تا بهترین شانس را برای داشتن یک بارداری سالم و بچه‌ای سالم‌تر به خودتان بدهید. چند مورد مهم وجود دارد که قبل از قرار گرفتن در این مسیر به آن نیاز دارید. از جمله مهم‌ترین مواردی که باید به آن توجه کرد، تغذیه پیش از بارداری است. دکتر راست‌منش، متخصص تغذیه نکاتی را درباره برخی تغییرات تغذیه‌ای که پیش از بارداری باید به آن توجه داشت در ادامه بیان می‌کند.

آزمایش‌های پیش از بارداری
معمولا پیشنهاد می‌شود 3 ماه پیش از اقدام به بارداری برای مشاوره اقدام شود. ممکن است برحسب شرایط، آزمایش‌های اختصاصی لازم باشد، ولی آزمایش‌های کلی شامل آزمایش‌های بدنی، سلامت دهانی و دندانی،‌ مشاوره ژنتیک، ‌نوع داروهای مصرفی و نمایه توده بدنی و وزن است. وزن بسیار زیاد یا کم می‌تواند در چرخه عادت ماهانه تداخل ایجاد کند و سبب به هم ریختگی یا توقف آن شود. بهترین میزان وزن برای باروری بهتر، داشتن BMI نرمال و به ویژه بین 20 تا 24 است.

راه‌کارهای تغذیه‌ای برای کنترل پرفشاری یا کم‌فشاری در دوران قبل بارداری
به منظور کنترل پرفشاری یا کم فشاری بهترین راه کاهش وزن،‌ مصرف نکردن غذاهای سرخ کرده، فست فود،‌ روغن جامد و نمک است. ضمن آن‌که بهتر است مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها را افزایش دهید. در اولین ویزیت متخصص زنان، فشار خون شما اندازه‌ گرفته می‌شود تا مشخص شود در چه حدی است. در صورت بالابودن فشار خون، پزشک توصیه‌های لازم را برای‌تان انجام می‌دهد. زنان بارداری که مبتلا به فشار خون بالا هستند، ممکن است به بیماری پره‌اکلامسی یا فشار خون حاملگی مبتلا شوند. بنابراین خوب است قبل از تصمیم‌ به باردارشدن، برای چکاپ نزد پزشک بروید و مشکل فشار خون خود را برطرف یا حداقل آن را کنترل کنید.

محکم کردن دندان‌ها
هنگامی که مادر خود را برای بچه‌دار شدن آماده می‌کند، نباید سلامت کلی خود را فراموش کند. شواهد نشان می‌دهد بیماری پریدنتال که نوعی عفونت باکتریایی است، روی لثه و استخوان که از دندان‌ها محافظت می‌کند اثر گذاشته و می‌تواند منجر به زایمان زودرس و تولد بچه های کم وزن شود. در واقع، محققان طی یک مطالعه دریافته‌اند زنان بارداری که این بیماری را دارند 7 برابر بیشتر از دیگران زایمان زودرس دارند. مطالعه دیگری رابطه بین بیماری لثه و افزایش خطر پره‌اکلامپسی یا بارداری با فشار خون بالا، حفاظت از مایع بودن و پروتئین در ادرار را نشان داد. در مواقع بدتر، تغییرات هورمونی طی بارداری می‌تواند مادر را مقابل بیماری لثه آسیب‌پذیرتر کند. افزایش پروژسترون و استروژن می‌تواند موجب واکنش متفاوت لثه نسبت به باکتری در جرم دندان و در نتیجه تورم، خونریزی و نرمی لثه شود. مصرف غذاهای غنی از کلسیم مانند لبنیات و همچنین کلم، گل کلم و بروکلی بسیار مهم است. بسیاری از خانم ها فکر می‌کنند تنها منبع کلسیم لبنیات است در حالی که برخی غذاها هم هستند که هم‌سنگ لبنیات دارای کلسیم هستند و می‌توانند موجب استحکام دندان‌ها شوند.

وزن ایده‌آل برای شروع بارداری
مهمترین کار،‌ آغاز بارداری با یک وزن مناسب است. مادران چاق قبل از اقدام به بارداری باید وزن خود را زیر نظر متخصص تغذیه کم کنند. همچنین در طول بارداری از نظر سرعت وزن گیری باید زیر نظر متخصص تغذیه باشند.

وزن بسیار زیاد یا کم می‌تواند در چرخه‌های عادت ماهانه تداخل ایجاد کند و به هم ریختگی یا توقف آن را سبب شود. وزن ایده‌آل برای افراد در سنین و قد مختلف فرق می‌کند. وزن ایده‌آل منفردی وجود ندارد که معرفی کنیم. خانم‌هایی که اضافه وزن دارند بهتر است با متخصص تغذیه مشورت کنند.

موارد تغذیه‌ای قابل توصیه به خانم‌هایی که اضافه وزن دارند
شاید هیچ چیزی به اندازه وضعیت بدنی در آغاز بارداری، برای خانم‌هایی که قصد بارداری دارند،‌ در سلامت جنین اهمیت نداشته باشد. فعالیت‌های بدنی سبک و متوسط مانند پیاده‌روی را تا جایی که می‌توانید افزایش دهید. از آنجا که نیاز افراد با هم فرق می‌کند نمی‌توان توصیه کلی کرد جز این‌که غذاهای سالم بخورید،‌ غذاهای سرخ کرده کمتر بخورید و مصرف میوه و سبزیجات را افزایش دهید.

زمان شروع مصرف مکمل‌ها
حتی اگر مادر رژیم غذایی متعادلی داشته باشد، گرفتن تمام نیازهای غذایی، آن هم فقط از غذاها بسیار مشکل است. برحسب شرایط، ممکن است مکمل‌های مختلفی لازم باشد ولی عموما به دلیل نیاز بالا،‌ مکمل آهن،‌ اسید فولیک و ویتامین D ضرورت دارد. تعیین میزان مکمل به عهده متخصص تغذیه است. از تقریبا ۳ ماه پیش از بارداری توصیه می‌شود اسید فولیک(روزانه ۴۰۰ میکروگرم) مصرف کنید. به ویژه با توجه به عدم مصرف آهن و اسید فولیک به صورت منظم توسط خانم‌های ایرانی بر این مسئله تاکید می‌شود. هر خانمی از زمان نخستین عادت ماهانه‌اش باید در روزهای نخست، اسید فولیک و آهن مصرف کند. ضمن آن‌که از ۳ ماه پیش از بارداری نیز مصرف آن اهمیت بسزایی دارد. اگر مولتی ویتامین مصرف می‌کنید مراقب باشید بیش از میزان توصیه شده یعنی ۷۷۰ میکروگرم ویتامین A مصرف نکنید مگر این‌که کل آن در فرم‌هایی به نام بتاکاروتن وجود داشته باشد. خوردن زیاد نوع خاصی از ویتامین A می‌تواند تأثیراتی بر تولد داشته باشد. مصرف مکمل‌ها در طول دوران بارداری هم می‌تواند برحسب شرایط ادامه پیدا کند.

مصرف نوشابه و کافئین از چه زمانی ممنوع است؟
تحقیقات نشان می‌دهد مصرف زیاد کافئین می‌تواند توانایی جذب آهن که به میزان زیادی از آن در طول دوران بارداری نیاز دارید را کم کرده و خطر مرده به دنیا آوردن نوزاد را افزایش دهد. بنابراین عادت مصرف قهوه، چای و کولا را ترک کنید. شاید بخواهید با نوشیدنی‌های بدون کافئین یا نیمه کافئین شروع کنید. اگر واقعا به آن اعتیاد دارید، سعی کنید روزی یک فنجان کم کنید. اغلب کارشناسان فکر می‌کنند این مقدار سالم‌تر است. به محض این‌که به زندگی بدون قهوه یا با قهوه کم عادت کردید متوجه می‌شوید که شیر داغ یا شربت دلخواه‌تان جایگزین بسیار خوبی برای قهوه بوده و کلسیم آن چقدر برای بدن‌تان مفید است. هرچه زودتر بهتر! دست‌کم از یک ماه قبل. بهترین نوشیدنی که بدن را سیراب نگه می‌دارد، همان آب است. قهوه و چای تنها در حد متوسط قابل قبول هستند.

مقابله با کمبود آهن و کلسیم
در مواردی که تغذیه طبیعی وجود دارد کمبود آهن و کلسیم رخ نمی‌دهد ولی اگر کمبود شدیدی وجود داشته باشد برای تامین نیازهای ضروری جنین و مادر ضرورت دارد مکمل تجویز شود. دریافت روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم و ۱۰ میکروگرم ( ۴۰۰IU ) احتمال باروری را افزایش می‌دهد. منابع خوب کلسیم شامل شیر بدون سرشیر و ماست هستند و ویتامینD در شیر و ماهی آزاد یا همان سالمون است.