مراحل آی وی اف چگونه انجام می‌شوند؟

ناباروری یکی از چالش‌های مهم در زندگی بسیاری از زوج‌هاست که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روابط و سلامت روان آن‌ها بگذارد. لقاح آزمایشگاهی (IVF یا آی وی اف) به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های کمک باروری، امید تازه‌ای برای زوج‌های نابارور ایجاد کرده است. این تکنیک که نخستین بار در سال ۱۹۷۸ منجر به تولد نوزادی به نام لوئیس براون شد، امروزه با پیشرفت‌های چشمگیر علمی، موفقیت‌های بیشتری را به همراه داشته است. در این مقاله به بررسی مراحل انجام آی وی اف، مزایا و معایب آن، شانس موفقیت و هزینه‌های مرتبط می‌پردازیم تا اطلاعات جامعی در اختیار زوج‌های متقاضی این روش قرار گیرد.

آی وی اف چیست؟

آی وی اف (IVF) یا لقاح آزمایشگاهی، پیشرفته‌ترین روش کمک باروری است که در آن تخمک و اسپرم در محیط آزمایشگاه ترکیب می‌شوند تا جنین تشکیل شود. این روش برای زوج‌های ناباروری که سایر درمان‌ها برایشان مؤثر نبوده، امیدبخش است. IVF انقلابی در درمان ناباروری ایجاد کرده است. اگرچه چالش‌هایی دارد، اما برای بسیاری از زوج‌ها تنها راه والد شدن است. موفقیت این روش به سن، علت ناباروری و کیفیت کلینیک بستگی دارد. شما می توانید بهترین تصمیم را با مشورت متخصص ناباروری بگیرید و برای این کار اقدام کنید.

چه کسانی باید از درمان آی وی اف استفاده کنند؟

همانطور که گفته شد زوج‌هایی که هر دو نفرشان برای باروری دچار مشکل باشند، می‌توانند از این روش استفاده نمایند. اما مشکلات و موارد دیگری هم هستند که موجب می‌شوند زوج‌ها به سمت انجام عمل درمانی آی وی اف روی بیاورند. به طور کلی این روش برای کسانی استفاده می‌شود که دارای مشکلات زیر باشند:

• کسانی که دارای التهاب شدید لوله ها (هیدروسالپنکس)، انسداد لوله‌ها و چسبندگی‌های شدید لگنی هستند

• خانم‌هایی که آندومتریوز شدید دارند

• افرادی با اختلالات تخمک‌گذاری و یا دارای کاهش ذخیره تخمدانی

• افرادی که به دلیل سن بالا قادر به باروری نیستند

• افراد با نازایی بدون توضیح

• مردان با میزان اسپرم ناکافی یا حتی صفر یا اسپرم با تحرک ضعیف یا شکل غیر طبیعی

• زوج های با مشکلات ژنتیک یا با سابقه بیماری ژنتیک در خانواده که خواهان تعیین‌ سلامت جنین پیش از بارداری هستند

• زوج هایی که خواهان تعیین جنسیت فرزند هستند

آی وی اف چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام آی وی اف لازم است که تخمک های یک زن که از تعداد و کیفیت خوبی برخوردار هستند از تخمدان او خارج شوند و در طرف دیگر نمونه اسپرم مرد نیز گرفته شده و در محیط آزمایشگاه آماده سازی گردد. آماده سازی به این شکل است که نمونه اسپرم مورد آزمایش قرار گرفته و اسپرم هایی که از کیفیت، سلامت و فعالیت بیشتری برخوردار هستند برای تلقیح با تخمک جدا می شوند می شوند. در این مرحله لقاح تخمک و اسپرم در محیط آزمایشگاه انجام می گیرد و در صورت موفقیت آمیز بودن لقاح، جنین ایجاد می شود. پس از چند روز که جنین تا جای مناسب رشد کرد، به درون رحممادر منتقل می شود تا در آن لانه گزینی کرده و به رشد خود در این محیط ادامه دهد. یکی دو هفته بعد از انتقال جنین به رحم سونوگرافی انجام میشود تا از بارداری اطمینان حاصل شود. فرآیند انجام آی‌ وی‌ اف بین سه تا چهار هفته زمان می‌برد.

مراحل انجام آی وی اف به چه صورت است؟

عمل درمانی آی وی اف برای بهبود شرایط باروری در 6 مرحله انجام می‌گیرد که در ادامه هر کدام از آنها را توضیح خواهیم داد. همانطور که گفته شد انجام این 6 مرحله به علاوه معاینات و بررسی‌های اولیه در حدود 3 تا 4 هفته به طول می‌انجامد.

تحریک تخمدان

مرحله اول از انجام آی وی اف شامل تزریق داروهای هورمونی است که است که توسط آن تخمدان‌ها تحریک شده و تخمک بیشتری تولید می‌کنند. در واقع با این کار به جای تولید یک تخمک، چندین تخمک بالغ تولید می‌شود. همچنین در این مرحله لازم است که توسط سونوگرافی و در بعضی از موارد آزمایش خون تشخیص داده شود که امکان استخراج تخمک وجود دارد یا خیر.

تخمک گیری

جمع آوری تخمک‌ها حدود ۱۲-۱۴ روز پس از شروع داروهای تزریقی هورمونی و حدود ۳۰-۳۶ ساعت پس از تزریق داروی آزادسازی تخمک ها انجام میشود. برای تخمک گیری یا جمع آوری تخمک‌ها از یک سوزن بسیار باریک و مخصوص برای خارج کردن تخمک‌ها از واژن استفاده می‌شود. این عمل معمولا در اتاق عمل و با یک بیهوشی کوتاه مدت انجام میشود. این کار با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می‌گیرد. تخمک‌های خارج شده مورد بررسی قرار می‌گیرند و اگر دارای شرایط مناسب بودند، برای انجام مراحل بعدی آی وی اف آماده می‌شوند.

جمع آوری اسپرم

همان روزی که تخمک‌ها جمع آوری شدند، اسپرم نیز از مرد گرفته می‌شود. نمونه اسپرم نیز در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد و اسپرم‌های با فعالیت بالاتر شناسایی می‌شوند. مردان باید تا ۲-۵ روز قبل از جمع آوری اسپرم رابطه جنسی نداشته باشند. 

لقاح آزمایشگاهی

لقاح مصنوعی یا لقاح آزمایشگاهی در همان روزی که تخمک‌ها و اسپرم‌ها جمع آوری شدند، انجام می‌گیرد. در این مرحله تخمک‌های بازیابی شده با اسپرم پیوند داده می‌شود تا لقاح صورت گیرد. جالب است بدانید که معمولا در حدود 100 هزار اسپرم به ازای یک تخمک استفاده می‌شود. اگر این اتفاق به صورت طبیعی انجام نشد، باید اسپرم را درون سیتوپلاسمی (ICSI) تزریق ‌کنند، در بعضی از مراکز همه عمل‌های آی وی اف بصورت میکرواینجکشن انجام میشود.

بررسی جنین

حدود 12 تا 18 ساعت پس از انجام لقاح مصنوعی از باروری و شرایط و وضعیت آن اطمینان حاصل می‌کنند و اگر این کار موفقیت آمیز بوده باشد، جنین را به مدت دو تا پنج روز در همان محیط آزمایشگاهی نگهداری می‌کنند و سپس بر حسب شرایط خانم و تصمیم درمانی پزشک، جنین ها فریز میشوند یا به رحم مادر منتقل میشوند.

انتقال جنین

حال لازم است که جنین به رحم زن منتقل شده و تخمک‌های بارور شده در دیواره رحم لانه‌گزینی کنند. انتقال جنین معمولا بعد از آماده سازی رحم و توسط پزشک انجام میشود. معمولا قبل و بعد از انتقال جنین داروهایی به مادر تجویز  میشود و به وی گفته میشود دو هفته بعد از انتقال جنین آزمایش خون بارداری انجام دهد. اگر تست بارداری مثبت بود داروها ادامه می یابد و یک هفته بعد سونوگرافی جهت بررسی وضعیت جنین یا جنین ها انجام میشود. 

اگرچه هدف از انتقال جنین بارداری تک قلویی هست ولی از آنجایی که همه جنین ها قابلیت لانه گزینی ندارند، گاهی برای افزایش شانس بارداری بیش از یک جنین انتقال داده میشود.

مزایای انجام آی وی اف

با توجه به مطرح شدن چگونگی انجام IVF و کارآمدی آن مشخص شد که این روش مزایایی دارد که افراد بسیاری را به اهدافشان رسانده است. اما به طور کلی مزایای انجام آی وی اف این موارد است که در ادامه مطالعه می‌کنید:

• درمان طیف گسترده‌ای از مشکلات ناباروری
• کنترل محیط لقاح
• آزمایش ژنتیکی جنین در صورت نیاز
• حفظ باروری
• درمان ناباروری مردانه
• کمک به فرزند آوری زوج هایی که شانس بارداری طبیعی آنها صفر یا نزدیک به صفر است.

عوارض آی وی اف

این روش نیز به مانند هر عمل درمانی دیگر می‌تواند با عوارض و حتی خطراتی همراه باشد. حتی ممکن است روش آی وی اف برای زوجی جوابگو نبوده و موفقیت آمیز نباشد. تعدادی از عوارض و ریسک‌هایی که با آی وی اف همراه است در زیر آورده شده:

• عوارض مربوط به جمع آوری تخمک: سوزنی که در این مرحله استفاده می‌شود ممکن است باعث ایجاد پارگی‌های جزیی در رگ‌های خونی و دیگر اندام‌ها شود.

• سندروم تحریک بیش از حد تخمدان: OHSS یا سندروم تحریک بیش از حد تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که دارو جهت تولید تخمک بیشتر به زن تزریق می‌شود. در این حالت تخمدان‌ها متورم و دردناک می‌شوند.

• احتمال سقط جنین: این اتفاق همانند حاملگی‌های طبیعی ممکن است در روش آی وی اف نیز رخ دهد. هر چه سن مادر بالاتر باشد احتمال سقط جنین بیشتر است و اساسا علت سقط جنین خود آی وی اف نیست و به کیفیت جنین بستگی دارد.

• حاملگی خارج رحمی: اگر تخمک بارور شده در خارج از بافت رحم لانه گزینی کند، حاملگی خارج رحمی رخ می‌دهد که البته احتمال بروز این مشکل پایین است.

• حاملگی چند قلو: احتمال بارداری چند قلو در زنانی که آی وی اف می‌کنند بالاست.

• زایمان زودرس و وزن کم: احتمال وجود چنین مشکلاتی در روش آی وی اف بالاست.

سوالات متداول