ناباروری اسپرم مردان، عوامل موثر

ناباروری اسپرم مردان در برخی شغل ها به وجود می آید. ضد بارداری مردان در برخی شغل ها درصد بالایی دارد. عقیم شدن مردان به دلیل اشتغال در برخی از مشاغل ممکن است اتفاق بیفتد. برخی از شغل ها به دلایلی که در ادامه توضیح خواهیم داد منجر به ناباروری اسپرم مردان می شوند.

از نوزادانی هم که زنده به دنیا می‌آیند، ۷ درصد دارای وزن اندک و ۳ درصد دچار نواقص مادرزادی مهم هستند. نتایج بررسی‌ها در ۵۰ سال گذشته نشان می‌دهد کیفیت و کمیت اسپرم در مردان کاهش یافته و همین باعث شده است عوامل محیطی موثر بر سلامت انسان‌ها بررسی شوند. انستیتو ملی سلامت شغلی آمریکا، حدود ۱۰۴هزار عامل شیمیایی و فیزیکی را که افراد با آنها در محیط کار سر وکار دارند، مشخص کرده که به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود.

فلزات عامل ناباروری اسپرم

سرب، کادمیوم، کرومیوم، مس، منگنز و آهن عمده‌ترین فلزاتی هستند که می‌توانند سمیت ایجاد کنند و باعث ناباروری اسپرم مردان شوند:

سرب:

اولین فلزی که ثابت شد اثر زیانبار بر سلامت انسان و به‌خصوص باروری دارد، سرب است. نتایج یک بررسی نشان داده اگر میزان سرب در خون یک مرد افزایش یابد، میزان سقط جنین در همسر وی افزایش خواهد یافت. علاوه بر این، ثابت شده وجود نقص مادرزادی در نوزاد، رابطه مستقیمی با میزان سرب خون پدر دارد. هر چقدر میزان سرب خون مردانی که با سرب سر و کار دارند افزایش یابد، باعث ناباروری اسپرم و حرکت آن کاسته خواهد شد.

در یک بررسی دیگر، مشخص شده مردانی که در تماس با سرب هستند، مدت زمان انتظار برای بارداری همسرشان بیشتر است. فقط افزایش مختصر میزان سرب خون (400 میکروگرم در لیتر) می‌تواند آثار سوء شدید روی ناباروری اسپرم داشته باشد. سردسته مشاغلی که با سرب سر و کار دارند، باطری‌سازی، اسلحه‌سازی، لوله‌سازی، تولید رنگ، سرامیک و کالک است.

کادمیوم:

حتی اگر میزان کادمیوم خون به مقدار اندکی افزایش یابد (10 میکروگرم در لیتر)، از تعداد و حرکت اسپرم ها به مقدار زیادی کاسته می‌شود. در صنعت، موارد زیادی وجود دارد که در آن کارگر در مواجهه با کادمیوم است. مهم‌ترین آنها، صنعت تولید لامپ تصویر تلویزیون است. از کادمیوم به‌طور وسیع در باطری‌ها، تولید آلیاژ، رنگدانه، سلول‌های خورشیدی و پوشش فلزات استفاده می‌شود.

کرومیوم:

این ماده باعث تحلیل بیضه و کاهش تعداد اسپرم و ناباروری اسپرم مردان می‌شود. کسانی که جوشکار هستند، به مقدار زیادی با کرومیوم سروکار دارند. نتایج برخی بررسی‌ها حاکی از کاهش تعداد اسپرم در جوشکاران است. در صنعت ذوب فلزات به‌خصوص فولاد هم کارگر با مقادیر زیادی کرومیوم سر و کار دارد.

مس:

امروزه مشخص شده مس باعث کاهش تعداد، حرکت و شکل طبیعی اسپرم‌ها می‌شود. از مس در صنعت لعاب دادن و صیقل‌کاری به‌طور وسیع استفاده می‌شود. این فلز حتی در لعاب شیشه نیز به‌کار می‌رود. مسمومیت با مس در کودکان نیز دیده می‌شود و علت آن بازی با اسباب‌بازی‌هایی است که حاوی مقادیر زیادی مس هستند.

منگنز و آهن فلزاتی هستندکه می‌توانند سمیت ایجاد کنند:

در مواردی که فردی با چند فلز سمی سروکار دارد، عوارض در او بیشتر خواهد بود. در یک بررسی مشخص شد در افرادی که بیش از 20 سال با سرب و کادمیوم سر و کار دارند، میزان ابتلا به بیماری پارکینسون، 3 برابر سایر افراد است. در این بیماری قسمتی از مغز عملکرد خود را از دست می‌دهد.

سموم دفع آفت باعث ناباروری اسپرم مردان

در سال ۱۹۷۷ مشخص شد احتمال بچه‌دار شدن مردانی که در کارخانه‌های تولید سموم دفع آفت کار می‌کنند، کمتر است. در صنعت سموم دفع آفات از مواد زیادی استفاده می‌شود که مهم‌ترین ماده سمی برای انسان موادی است که به اختصار به آن DBCP گفته می‌شود. این ماده حتی می‌تواند باعث آزواسپرمی دائمی (رسیدن تعداد اسپرم‌ها به صفر) شود. یک‌سوم مردانی که با DBCP دچار آزواسپرمی شده‌اند؛ درصورتی که شغلشان را تغییر دهند، بعد از حدود ۴ سال ممکن است اندکی بهبود یابند.

البته این بهبود تاثیر چندانی بر باروری ندارد. در هر صنعت و شغلی که در آن فرد با DBCP مواجه شود، قدرت باروری به‌شدت آسیب می‌بیند، کارکرد بیضه‌ها مختل می‌شود و میزان هورمون تستوسترون خون کاهش می‌یابد و در نتیجه اختلال‌های جنسی تظاهر پیدا می‌کند.

اتیلن دی‌بروماید:

از دیگر مواد سمی که به‌طور وسیع در صنعت تولید سموم دفع آفت از آن استفاده می‌شود، اتیلن دی‌بروماید است. اثر سمی آن بر تولید اسپرم اثبات شده است. هر چقدر مدت زمان مواجهه با این ماده بیشتر شود، از قدرت باروری مرد کاسته خواهد شد.

کارباریل:

از این ماده سمی نیز به‌طور وسیع در صنعت تولید سموم گیاهی و حشره‌کش‌ها استفاده می‌شود. تعداد اسپرم مردانی که با مقادیر زیاد این ماده و به‌مدت طولانی با آن سرو کار داشته‌اند، به‌شدت کاسته شده است. تعداد سموم دفع آفات بسیار زیاد است، بنابراین تمام افرادی ‌که در محیط‌هایی کار می‌کنند که این مواد وجود دارد، در معرض آلودگی‌اند و آثار سوء، مختص افرادی که مستقیم با این مواد سر و کار دارند، نیست.

ناباروری اسپرم مردان با حلال های صنعتی

به حلال‌های صنعتی، مواد شیمیایی صنعتی نیز می‌گویند. مهم‌ترین حلال‌های صنعتی، مواد گروه اتیلن گلایکول هستند و مهم‌ترین مواد این گروه متوکسی‌اتانول و اتوکسی‌اتانول هستند که به آنها «حلال‌های آلی» نیز می‌گویند. از این حلال‌ها به‌طور وسیع در صنعت رنگرزی، نقاشی و رقیق‌کننده‌ها استفاده می‌شود. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد هم متوکسی‌اتانول و هم اتوکسی‌اتانول آثار سوئی بر باروری مردان دارند و علاوه بر آن باعث ایجاد نقایص تکاملی در جنین می‌شوند. در افرادی که تماس متوسطی با این دو ماده دارند، احتمال کاهش تعداد اسپرم به زیر 12 میلیون، 4 برابر افراد عادی است.

هیدروکربن‌ها:

از این ماده نیز به‌عنوان حلال صنعتی استفاده می‌شود. ثابت شده است که قرار گرفتن در معرض هیدروکربن‌ها باعث آسیب و ناباروری اسپرم خواهد شد.

استرهای فتالات:

استرهای فتالات نه‌تنها باعث آسیب به باروری مردان، بلکه باعث جهش ژنی نیز می‌شوند. اگر این ماده حتی به میزان یک میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، زیر جلدی تزریق شود، باعث آسیب به باروری خواهد شد. دی-ان-پنتیل فتالات و دی-ان-پروپیل فتالات جزو استرهای فتالاتی به‌شدت سمی به شمار می‌روند. DPP به‌طور کامل قدرت باروری را در مردان و هم زنان مهار می‌کند. قرارگرفتن طولانی‌مدت مردان در معرض این دو ماده، باعث تحلیل بیضه و ناباروری اسپرم می‌شود.

ناباروری اسپرم با خوردن داروهای استروژن دار

استروژن، هورمونی زنانه است و بیشتر در صنعت داروسازی به‌کار می‌رود. داروهایی که دارای مقادیر زیادی استروژن هستند، عبارتند از قرص‌های ضدبارداری و استروژن‌های گیاهی. در صنعت داروسازی، در موارد زیادی ترکیب‌های دارویی دارای مقادیر زیادی استروژن هستند بنابراین اگر تمهیدات لازم برای جلوگیری از مواجهه با آن اندیشیده نشود، باعث آثار سوء خواهد شد.

در بیضه‌ها سلول‌هایی به‌نام سلول «سرتولی» وجود دارند که از تولید اسپرم به‌وسیله بیضه ها حمایت می‌کنند و استروژن باعث آسیب به این سلول‌ها می‌شود. یکی از قوی‌ترین استروژن‌ها «دی‌اتیل استیل بسترول» است که قبلا به‌وفور در پزشکی (مثلا درمان سقط در زنان) کاربرد داشت. بعدها مشخص شد میزان شیوع سرطان بیضه، در فرزندان پسر مادرانی که از این دارو در زمان بارداری استفاده می‌کردند، بیش از جمعیت عادی است. در مردانی هم که در صنعت تولید قرص‌های ضدبارداری کار می‌کنند، تعداد اسپرم‌ها کاهش می‌یابد. از استروژن‌های سمی دیگر می‌توان «کلردکون» را نام برد که اثر سوء شدیدی بر ناباروری اسپرم مردان دارد.

اشعه یونیزان و غیریونیزان عامل ناباروری اسپرم

ناباروری اسپرم مواجهه با اشعه یونیزان و غیریونیزان در صنعت، پزشکی و دارویی زیاد است. البته افرادی که با اشعه یونیزان و غیریونیزان کار می‌کنند، لباس‌های محافظ مخصوص می‌پوشند. همچنین محل‌هایی که در آنها اشعه یونیزان و غیریونیزان وجود دارد، باید استانداردهای خاصی داشته باشند تا عبور این اشعه‌ها به بیرون غیرممکن شود و افراد دور و بر آسیب نبینند.

مثلا در بخش‌های رادیولوژی درها و دیوارها سرب‌کوبی می‌شوند تا اشعه ایکس بیرون درز پیدا نکند. ثابت شده حتی تابش یک‌دهم راد اشعه (راد واحد بیان اشعه ایکس است) به بیضه‌ها، باعث آسیب به تولید اسپرم و ناباروری اسپرم می‌شود. اگر میزان تشعشع 5-3 راد باشد، ناباروری اسپرم دائمی رخ خواهد داد.