روش لقاح مصنوعی، مخصوص زنان و مردان نابارور

ناباروری زمانی است که زوج علیرغم تلاش مکرر برای بارداری به مدت حداقل یکسال (یا حداقل ۶ ماه، وقتی زن ۳۵ سال یا بیشتر سن دارد)، هنوز موفق به بارداری نشده‌اند. بسیاری از زوج‌ها با مشکلات ناباروری رو به‌ رو هستند. در حدود یک سوم موارد، ناباروری مربوط به زن است، در یک سوم دیگر مربوط به مرد است و در بقیه موارد، مشکل از هر دو است یا حتی ممکن است دلیلی یافت نشود. درمان‌های مؤثر و ایمنی برای غلبه بر ناباروری وجود دارد. استفاده از دارو یا جراحی از درمان‌های معمول هستند. خوشبختانه، دو سوم از زوج‌ها پس از درمان‌های ناباروری، بچه‌دار می‌شوند.

دلایل ناباروری در مردان
عوامل بسیاری می‌تواند بر تعداد اسپرم‌ها، توانایی حرکت آن‌ها یا توانایی باردار کردن تخمک، اثرگذار باشد. معمول‌ترین این عوامل عبارتند از:
تولید و یا عملکرد غیر طبیعی اسپرم
به دلیل مشکلات مختلف از قبیل عدم انزال، نقص ژنتیکی یا عفونت‌های مکرر.
مشکلات انتقال اسپرم
به دلیل مشکلات جنسی، مسائل مربوط به سلامت، بیماری‌های خاص ژنتیکی یا مشکلات ساختاری.
سلامت عمومی و مسائل مربوط به شیوه زندگی
همچون تغذیه نامناسب، چاقی یا استفاده از الکل، تنباکو و مواد مخدر.
تماس مکرر با عوامل محیطی خاص
همچون آفت‌کش‌ها و دیگر مواد شیمیایی. علاوه بر این، به طور مکرر در معرض گرما قرار گرفتن می‌تواند دمای بدن را بالا برده و موجب آسیب به تولید اسپرم در بدن شود و تعداد اسپرم‌ها را کاهش دهد.
آسیب‌های ناشی از سرطان و درمان آن
درمان‌های سرطان همچون پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌تواند تولید اسپرم را دچار اختلال کند که گاهی این اختلالات بسیار شدید خواهند بود. هر چه پرتودرمانی به ناحیه بیضه‌ها نزدیک‌تر باشد، خطر ناباروری بالاتر است. برداشتن یکی یا هر دو بیضه نیز ممکن است بر باروری مردان اثرگذار باشد.
سن
مردان بالاتر از ۴۰ سال ممکن است کمتر از مردان جوان‌تر قدرت باروری داشته باشند.

دلایل ناباروری زنان
شایع‌ترین عوامل ناباروری در زنان عبارتند از:
آسیب یا انسداد لوله فالوپ
معمولاً منجر به التهاب لوله فالوپ (Salpingitis) می‌شود.
اندومتریوز
زمانی اتفاق می‌افتد که بافت رحم در خارج از رحم رشد می‌کند. این مشکل اغلب بر عملکرد اسپرم، تخمک، تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ اثر می‌گذارد.
اختلالات تخمک‌گذاری
موجب می‌شود تخمدان‌ها، تخمک آزاد نکنند. عوامل اصلی که ممکن است منجر به عدم تخمک‌گذاری شوند شامل آسیب، تومور، ورزش بیش از حد و گرسنگی شدید است. علاوه بر این، برخی داروها نیز ممکن است به اختلالات تخمک‌گذاری مرتبط باشند.
افزایش پرولاکتین
پرولاکتین هورمونی است که باعث تولید شیر از پستان می‌شود. سطح بالای این هورمون در زنانی که باردار نیستند یا بچه شیرخوار ندارند ممکن است بر تخمک‌گذاری اثر داشته باشد.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
شرایطی است که در آن بدن مقدار زیادی هورمون آندروژن تولید می‌کند و مشکلات تخمک‌گذاری را موجب می‌شود. این سندرم می‌تواند بر اثر مقاومت در برابر انسولین و چاقی نیز به وجود آید.
یائسگی زودرس
به صورت عدم قاعدگی و کاهش زودرس فولیکول‌های تخمدان پیش از سن ۴۰ سالگی تعریف می‌شود. با وجود اینکه علت این مسئله اغلب نامشخص است، شرایط خاصی باعث بروز یائسگی زودرس می‌شوند همچون بیماری‌های سیستم ایمنی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی و سیگار کشیدن.
فیبروئید رحم
تومورهای خوش‌خیمی بر دیواره رحم هستند که در زنان در دهه ۳۰ و ۴۰ سالگی شایع است. این تومورها به ندرت از طریق انسداد لوله‌های فالوپ منجر به ناباروری می‌شوند و در بیشتر موارد، فیبروئید با لانه‌گزینی تخمک بارور شده تداخل خواهد داشت.
پیوستگی غیر طبیعی سطوح در لگن
بعد از عفونت لگن، آپاندیسیت یا جراحی شکم یا لگن، باندهای بافت زخم اندام‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند. شکل‌گیری این بافت زخم ممکن است قدرت باروری را مختل کند.

لقاح آزمایشگاهی (IVF / میکرواینجکشن)
لقاح آزمایشگاهی روشی است که برای درمان مشکلات ناباروری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به لقاح تخم کمک می‌کند. در طول درمان IVF / میکرواینجکشن، تخم‌های بالغ از تخمدان‌ها برداشته شده و در محیط آزمایشگاهی توسط اسپرم بارور می‌شوند. سپس تخم بارور شده (رویان) در رحم مادر قرار داده می‌شود. یک سیکل IVF / میکرواینجکشن حدود دو هفته طول می‌کشد. روش IVF / میکرواینجکشن، مؤثرترین شکل از روش‌های کمک به باروری (ART) است. این روش با استفاده از تخمک مادر و اسپرم پدر انجام می‌شود. همچنین با استفاده از تخمک‌های یک فرد اهدا کننده، اسپرم‌های اهدا کننده و یا حتی رویان اهدا شده قابل انجام است. در برخی موارد، یک حامل بارداری - زنی که رویان در رحم او کاشته شده است - مورد استفاده قرار می‌گیرد. شانس شما برای داشتن یک نوزاد سالم به روش IVF / میکرواینجکشن به عوامل بسیاری همچون سن و علت ناباروری بستگی دارد. علاوه بر این، IVF / میکرواینجکشن می‌تواند زمان‌بر، پر هزینه و تهاجمی باشد. همچنین اگر بیش از یک رویان در رحم کاشته شود، IVF / میکرواینجکشن می‌تواند منجر به حاملگی چند قلو شود.

نتایج
همان‌طور که گفته شد، تولد یک نوزاد سالم به روش IVF / میکرواینجکشن به عوامل بسیاری بستگی دارد:
سن مادر
هر چه سن مادر کمتر باشد، احتمال باردار شدن و داشتن یک نوزاد سالم به روش IVF‌ / میکرواینجکشن و با استفاده تخمک‌های خود مادر، بالاتر می‌رود. با توجه به نتایج منتشر شده توسط انجمن ART، شانس تقریبی تولد یک نوزاد زنده پس از IVF / میکرواینجکشن به صورت زیر است: • ۴۳-۴۱ درصد برای زنان زیر ۳۵ سال • ۳۶-۳۳ درصد برای زنان بین ۳۷-۳۵ سال • ۲۷-۲۳ درصد برای زنان بین ۴۰-۳۸ سال • ۱۸-۱۳ درصد برای زنان بالاتر از ۴۰ سال
وضعیت رویان
احتمال تولد نوزاد زنده با استفاده از رویان‌های منجمد کمتر است. هر چند به نظر نمی‌رسد که استفاده از اسپرم در وضعیت‌های مختلف، تأثیری در میزان موفقیت داشته است.
تاریخچه باروری
زنانی که پیش از این، بچه‌دار شده‌اند احتمال اینکه به روش IVF / میکرواینجکشن باردار شوند بیشتر است اما میزان موفقیت برای زنانی که قبلاً چند بار از IVF / میکرواینجکشن استفاده کرده‌اند و باردار نشده‌اند، کمتر است.
علت ناباروری
داشتن یک ذخیره طبیعی از تخمک‌ها، شانس باردار شدن را بالا می‌برد. همچنین زنانی که اندومتریوز دارند، ‌احتمال باردار شدنشان با استفاده از IVF / میکرواینجکشن کمتر است.
عوامل مربوط به شیوه زندگی
سیگار کشیدن می‌تواند شانس موفقیت یک زن برای بارداری با استفاده از IVF‌ / میکرواینجکشن را ۵۰ درصد کاهش دهد. استفاده از الکل، کافئین بیش از حد و داروهای خاص نیز می‌تواند مضر باشد.

عدم موفقیت IVF / میکرواینجکشن
یکی از مشکلات اجتناب‌ناپذیر در ناباروری، عدم موفقیت در IVF / میکرواینجکشن است. بدین معنی که فرد نابارور، سیکل‌های بسیاری از IVF / میکرواینجکشن را متحمل شده اما کاشت رویان‌ها به طور مستمر و به دلایل نامعلوم با عدم موفقیت همراه بوده است. یک دلیل متداول برای یک سیکل IVF / میکرواینجکشن ناموفق، پاسخ ضعیف تخمدانی است. به این معنی که فرد تعداد تخمک‌ها و رویان‌های کمی دارد. برای این افراد، دو گزینه پیشنهاد می‌شود:
- تخمک‌گذاری تهاجهی که با دوز بالای داروی HMG به افراد کمک می‌کند تخمک‌های بیشتری ایجاد کنند.
- انتقال به داخل لوله فالوپ (ZIFT) که با استفاده از لاپاروسکوپی رویان‌ها را به طور مستقیم به لوله‌های فالوپ منتقل می‌کنند.
در روش‌های نامبرده احتمال بارداری نسبت به IVF‌ / میکرواینجکشن بیشتر است زیرا رویان‌ها به جایی که تعلق دارند فرستاده می‌شوند (انتقال به لوله فالوپ به جای انکوباتور). موفقیت‌آمیز بودن کاشت رویان، به سلامت رویان بستگی دارد و یکی از دلایلی که کاشت رویان‌ها ممکن است با شکست مواجه شود این است که از لحاظ کروموزومی غیر طبیعی باشند. تحقیقات نشان داده‌اند که بروز ناهنجاری‌های کروموزومی حتی در رویان‌هایی با ظاهر سالم، حدود 50 درصد است. تحقیقات نشان داده است که تنها دو دلیل برای عدم موفقیت کاشت وجود دارد. یکی می‌تواند این باشد که رویان‌ها از کیفیت خوبی برخوردار نیستند در حالی که دلیل دیگر این است که پذیرش آندومتر با مشکل مواجه است. رشد رویان‌ها تا مرحله بلاستوسیست (به جای انتقال آن‌ها در روز دوم یا سوم) بهترین راه برای اطمینان از مناسب بودن رویان‌ها است. اگر رویان‌ها در محیط آزمایشگاه و در انکوباتور نتوانند تا مرحله بلاستوسیست رشد کنند به این معنی است که مشکلِ کاشت‌های ناموفقِ پی‌درپی با احتمال نسبتاً بالایی مربوط به رویان است. در بیمارانی که سیکل‌های IVF‌ / میکرواینجکشن ناموفق به دلیل انتقال رویان در روز دوم یا سوم باشد استفاده از این روش بسیار کارآمد خواهد بود.