گرفتگی مجرای اشکی در نوزادان، علل و مداوای خانگی
بر مبنای اعلام "افتالموژیستهای پیشرو" انسداد مجاری اشک شایعترین اختلال سیستم مجاری اشک در نوزادان است.
انسداد مجاری اشکی در نوزادان پدیدۀ شایعی است. گرفتگی اغلب این مجاری مسدود شده خود به خود برطرف میشوند و مابقی آنها به طور معمول به درمان خوب جواب میدهند. "آکادمی آمریکایی افتالمولوژی" گزارش میدهد که تا ۲۰ درصد نوزادان با انسداد یک مجرای اشکی متولد میشوند که زیر عنوان انسداد نازولاکریمال (گرفتگی وابسته به مجراهای اشکی) نیز شناخته میشود.
اشک از غدد اشکی میآید که در قسمت بالای چشم در سمت دارای بیشترین فاصله از بینی قرار دارند. اشک از طریق مجرای اشکی به درون مجراهای بینی تخلیه میشود. انسداد میتواند در مجاری اشکی توسعه یافته و از تخلیۀ نرمال اشک پیشگیری کند.
اشک نقش مهمی در بینایی فرد بازی میکند. اشک از طریق مرطوب نگه داشتن چشم و تحویل اکسیژن به آن در حفظ سلامت چشم نقش دارد. اشک در عین حال با پوشانیدن سطح چشم توسط آنتیبیوتیکهای طبیعی و شستشو دادن چشم برای رفع مواد محرک یا مضر باعث محافظت چشم میشود.
علایم انسداد مجرای اشک در نوزاد
بر مبنای اعلام "افتالموژیستهای پیشرو" انسداد مجاری اشک شایعترین اختلال سیستم مجاری اشک در نوزادان است.
نوزادان دچار این اختلال به طور معمول نشانههای زیر را از خود بروز میدهند:
- ریزش اشک، که در وضعیتهای وزش باد یا هوای خنک یا زمان بروز سرماخوردگی در نوزاد بدتر میشود
- نمناک شدن بیش از حد چشم یا اپیفورا
- وجود ترشح از چشم که ممکن است آبکی بوده یا ترکیی از مخاط و چرک باشد که این به محدوده انسداد بستگی دارد
- فشار در گوشه داخلی پلک چشم پایینی میتواند میزان ترشح را افزایش دهد
- انسداد مجاری اشکی در حدود 30 درصد اوقات هر دو چشم را درگیر میکند
این نشانهها ممکن است در زمانی که 3 هفته از عمر نوزاد میگذرد خود را نشان دهند.
اگرچه ممکن است چشمهای بچه پر از اشک باشد، انسداد مجرای اشکی به طور معمول باعث بروز ناراحتی زیادی در نوزاد نمیشود. اگر بچه دچار اشکریزش و ترشح از چشم ناراحت به نظر برسد بهترین کار ارجاع وی به پزشک کودکان است.
علل کدامند؟
شایعترین علت انسداد مجرای اشکی در نوزاد این است که سیستم مجرای اشک فقط تا حدودی توسعه یافته است. این وضعیت میتواند به بروز مشکلات زیر منجر شود:
- دریچه انتهای مجرای اشک به طور صحیح باز نمیشود
- دهانههای پلک چشم (پونتا) که اشک به طور معمول از درون آنها جریان پیدا میکند به طور کامل توسعه نیافتهاند
- مجاری اشکی بیش از حد باریک هستند
علل کمتر شایع
علل زیر در مورد انسداد مجرای اشک در نوزاد علل کمتر شایعی محسوب میشوند:
- عفونت سبب ورم صورت شده و این ورم فشار بیش از حدی به مجاری اشکی وارد میکند
- استخوان بینی باعث انسداد مسیری میشود که اشک به طور معمول از طریق آن وارد بینی میگردد
- پولیپ بینی
- وجود کیست یا تومور
- آسیب دیدن مجراهای اشک
تشخیص
علایم انسداد مجرای اشک در نوزاد خیلی زود بروز میکند و به طور معمول پیش از رسیدن بچه به سن سه ماهگی خود را نشان میدهد.
پزشکان برای رسیدن به تشخیص نشانههای زیر را دنبال میکنند:
- اشکریزش بیش از حد
- وجود یک ناحیۀ متورم از اشک زیر چشم‌ها که زیر عنوان برکه لاکریمال شناخته میشود
- وجود ترشح از چشم
- پوسته دادن چشم یا مژهها پس از خوابیدن
- وجود برآمدگی در نزدیکی گوشه چشم
- وجود ورم، زخم یا افتادگی در نزدیکی بینی
پزشک کودک را به طور کامل مورد بررسی قرار میدهد تا مطمئن گردد که وجود اختلالات دیگر باعث ایجاد وضعیت مزبور نیست.
پزشک فشار چشم و سلامت قرنیه را در مورد گلوکوم نوزادی بررسی میکند. در عین حال برای از تشخیص خارج کردن ورم ملتحمه پزشک سرخی، ورم یا تحریک احتمالاً موجود در چشم‌ها را مورد بررسی قرار میدهد.
درمان
اغلب موارد انسداد مجاری اشکی بدون درمان و در طول سال نخست زندگی بچه برطرف میشوند.
در نتیجه پزشکان گرایشی به توصیه برای انجام درمان صرفاً محافظه‌کارانه دارند، که در آن وضعیت سلامت بچه به دقت مورد پایش قرار میگیرد. این شامل 90 درصد موارد انسداد مجاری اشکی میشود.
روش‌های درمان محافظه‌کارانه
برخی پزشکان ممکن است ماساژ کیسک* اشکی را پیشنهاد دهند. این کار باعث اعمال نیرو بر مجاری اشکی میشود که میتواند انسداد را برطرف کند.
در عین حال اگر بچه دچار مشکل ترشحات زیاد از چشم باشد این احتمال وجود دارد که دکتر مصرف قطرههای آنتیبیوتیک چشمی را توصیه کند اما این رویکرد به رفع مشکل زیربنایی منجر نمیشود.
روش‌های درمانی تهاجمیتر
در برخی موارد مجرای اشک به مرور زمان و با استفاده از روش‌های درمانی محافظه‌کارانه باز نمیشود و در این صورت پزشک باید از روش‌های درمانی متفاوتی استفاده کند.
رایجترین رویکرد در این وضعیت پروب جراحی است که در آن پزشک یک وسیلۀ پزشکی را به داخل مجرای اشک فرو میبرد تا انسداد موجود در آن را برطرف سازد. در مورد کودکان سنین زیر شش ماه پروب جراحی به طور معمول در مطب پزشک و بدون استفاده از بی‌حسی انجام میشود. بچههای با سنین بیشتر احتمالاً برای انجام عمل به بیمارستان روانه شده و عمل تحت بیهوشی عمومی انجام میشود.
انجام این عمل عموماً 10 دقیقه زمان نیاز دارد و نرخ موفقیت در آن 80 درصد است.
اگر پروب به طور کامل مشکل موجود را برطرف نکند، گزینههای درمانی تکمیلی در این مورد عبارتند از:
- استفاده از استنت برای باز نگه داشتن مجراها
- استفاده از بالون کاتتر برای باز کردن مجاری
- تغییر ساختار حفره بینی برای تقویت روند تخلیه
- استفاده از اندوسکپی بینی برای خارج کردن کیستهای احتمالی از مجرای اشکی
- استفاده از عمل جراحی برای برقراری یک ورودی تازه به داخل حفره بینی، اگرچه این عمل بیشتر در مورد بزرگسالان رایج است
ممکن است تا 7 روز زمان برای بهبود علایم پس از انجام هر یک از این اقدامات نیاز باشد.
مداوای خانگی
پارچه نرم یا توپی نخی را در آب گرم خیس دهید و برای تمیز کردن ماده پوسته داده و ترشح خشک شده از روی چشم‌ها به کار ببرید.
انجام این کار به ویژه پیش از استفاده از قطرههای چشمی حاوی آنتیبیوتیک مهم است.
همیشه چشم را از قسمت داخل چشم نزدیک به بینی به سمت خارج چشم تمیز کنید. برای هر بار انجام این کار از یک توپی نخ یا پارچه تازه استفاده کنید.
ماساژ
ماساژ یک روش درمانی خانگی است که پزشکان اغلب مواقع برای انسداد مجرای اشکی توصیه میکنند. پزشک یا چشم‌پزشک میتوانند روش انجام این ماساژ را به والدین برای انجام در مورد خود یا فرزندانشان آموزش دهند.
"آکادمی آمریکایی افتالمولوژی" ده بار ماساژ مجاری دو وهله در روز را توصیه میکند. در مورد نوزادان بهترین زمان برای انجام این ماساژ هنگام تعویض پوشک بچه است.
کارشناسان مکرراً استفاده از سواب نخی را به جای انگشت دست برای ماساژ مزبور توصیه میکنند زیرا اندازۀ کوچکتر سواب هدف گرفتن کیسۀ اشکی را راحتتر میکند.
کمپرس گرم
مردم میتوانند از کمپرس گرم توسط یک پارچه تمیز برای کمک به تخفیف علایم انسداد مجرای اشکی استفاده کنند.
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
"انجمن آمریکایی اپتومتریک" معاینۀ کامل چشم را برای تمامی نوزادان در سن 6 ماهگی توصیه میکند، حتی اگر هیچ مشکلی در پیوند با چشم بچه مشاهده نشود. اگر هر گونه نگرانی در مورد سلامت چشمهای بچه وجود داشته باشد این موضوع قابل توصیه است که باید بلافاصله به پزشک مراجعه گردد.
درمان کامل نوزاد دچار انسداد مجرای اشکی، حتی درمان محافظه‌کارانه، میتواند ریسک بروز عفونت و نیاز به اقدامات تهاجمیتر در آینده را کاهش دهد.
پیام همراه
انسداد مجاری اشکی در نوزادان معمولاً خود به خود برطرف میشود.
در صورتی که نوزاد دچار نمناک شدن چشم، ترشح از چشم، یا اشکریزش بیش از میزان معمول بدون دلیل مشخص باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. به علاوه، از آنجا که انسداد مجرای اشک در بچه به طور معمول درد ایجاد نمیکند، توصیه میشود در صورت بروز هر گونه ناراحتی در چشم یا حساسیت نامعمول چشم نوزاد نسبت به نور بلافاصله به پزشک مراجعه شود.
منبع:
مهرین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼