مشکل تیروئید در نوزادان، علائم و راه های درمان

پرکاری وکم کاری تیروئید بیماری شایعی است که در برخی موارد آن زنگ خطری برای جامعه محسوب می‌شود، این بیماری در نوزادی علائمی دارد که در صورت تشخیص به موقع می‌توان از تبعات پیشرفت آن پیشگیری کرد.
به گزارش خبرنگار ایمنا امروزه برای داشتن یک جامعه سالم و کنترل بسیاری از بیماری‌ها نیاز است تا نوزادان غربالگری شوند که شاید یکی از ساده‌ترین و البته مهم‎‌ترین آن‌ها که در بدو تولد نوزاد انجام می ‌گیرد، غربالگری تیروئید است، چرا که هورمون تیروئید برای کارکرد و نمو طبیعی مغز در نوزاد امری حیاتی و مهم است، همچنین زنان نیز باید قبل از بارداری آزمایش‌هایی انجام دهند تا متوجه شوند که آیا بیماری کم کاری تیروئید دارند؟ زیرا میزان هورمون تیروئید در رشد و نمو جنین تاثیرگذار است، البته نباید پرکاری تیروئید را که بسیار کمتر از کم کاری تیروئید شایع است دست کم بگیریم و آگاهی از علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید خالی از فایده نیست زیرا ممکن است هرکدام از ما نشانه‌های آن را در خود داشته باشیم و ندانیم چه باید بکنیم و درمانش چیست. همه این موارد ما را بر آن داشت تا گفت‌وگویی با مهشید احمدیان، مسئول بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت اصفهان انجام دهیم، که در ادامه می‌خوانید.

تشخیص کم کاری تیروئید در زنان باردار از چه نظر حائز اهمیت است؟
باید دوز دارو در زنان مبتلا به کم کاری تیروئید که تصمیم به باردار شدن دارند به خوبی تنظیم شود چرا که هیپوتیروئیدی می‌تواند بر رشد و نمو جنین تأثیر بگذارد و غالباً در طی حاملگی جایگزینی هورمون تیروئید برای آن‌ها تغییر می‌کند و بنابراین مراقبت بیشتری لازم است، زیرا داروها و مکمل‌های مختلفی (خصوصاً آهن) می‌توانند مشخصاً بر جذب هورمون تیروئید تأثیر بگذارند و بنابراین تنظیم سطح هورمون نیاز به مراقبت‌های بیشتری در طی بیماری یا تغییر داروها دارد.

علائم کم کاری تیروئید در نوزادان چیست؟
وزن و قد نوزاد مبتلا به کم‌کاری تیروئیدی در هنگام تولد طبیعی است، با این‌ که نوزاد ظاهری طبیعی دارد، اما اندازه‌ سرش کمی بزرگ است و اگر این نوزادان دچار زردی باشند ممکن است در آنها کمی طول بکشد، این نوزادان دچار مشکلات تغدیه‌ای مانند بی‌اشتهایی هستند و به اندازه‌ کافی شیر نمی‌خورند، زبان بزرگ این نوزادان باعث ایجاد مشکلات تنفسی در آن‌ها شده و سبب آکنه، وقفه‌ تنفسی، تنفس صدادار و انسداد بینی می‌شود، ممکن است گریه‌های این بچه‌ها بی‌صدا باشد، دهان این بچه‌ها معمولا باز و زبانشان کمی بیرون است و دیر دندان درمی‌آورند، همچنین یبوست مقاوم به درمان، شکم بزرگ، فتق نافی، پوست معمولا سرد، عروق ریز قرمز روی پوست، ورم نواحی تناسلی و اندام‌های آن، بزرگ بودن قلب، کم‌خونی مقاوم به درمان، آبریزش مداوم از بینی و خواب‌آلودگی از جمله نشانه های این بیماری در نوزادان است.

تکامل استخوان و شنوایی نوزادان مبتلا چگونه است؟
تکامل استخوان این نوزادان ممکن است در عکس‌های رادیولوژی با تأخیر باشد و حدود ۲۰ درصد نوزادان مبتلا به کم‌کاری تیروئیدی دچار کم‌شنوایی هستند.

کم کاری تیروئید در نوزادان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص کم‌کاری تیروئید با اندازه‌گیری هورمون‌های تیروئید TSH" " و "T۴" در غربالگری انجام می‌شود و اگر در نتیجه‌ آزمایش مشخص شود که نوزاد دچار دچار کم‌کاری تیروئید است، برای اطمینان آزمایش را دوباره چک می‌کنند، چون علاوه بر تشخیص فوری این بیماری در نوزاد،‌ باید درست و دقیق هم باشد، اگر درمان به موقع شروع شود، عوارض بیماری برگشت‌پذیر خواهد بود.

علل بروزکم کاری تیروئید در نوزادان چیست؟
عوامل زیادی مانند سن مادر (بالای ۴۰ سال)، ابتلای مادر به کم کاری تیروئید، دیابت، بیماری‌های مقاربتی، مصرف بعضی داروها در مادر وجنین مانند آمیو دارو سیتوکین‌ها، دوپامین وآگونیست‌های آن، داروهای حاوی ید لیتیوم فنی تویین ریفامپین واستروئیدها، وزن کم نوزاد(زیر ۲۰۰۰گرم ) وزن بالا(بالای ۴۵۰۰ گرم )، جنس دختر، کمبود ید و پرکلرات و سمومی که در حشره‌کش‌ها استفاده می‌شود، در بروز این بیماری نقش دارند و عوامل ژنتیکی نقش کم رنگی در این زمینه دارد .

کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان پسر بیشتر است یا دختر؟
شیوع کم‌کاری تیروئید نوزادان در جهان یک در چهار هزار است و در استان اصفهان در سال قبل ۴.۴ در هزار مورد غربالگری شده است و حدود ۲۹۶ بیمار در سال ۹۷ شناسایی و درمان شده‌اند، این بیماری در بعضی از نژادها ( مثل آسیایی‌ها) بیشتر و در نوزادان دختر بیش از پسران است.

چه زمانی آزمایش غربالگری تیروئید در نوزادان انجام می‌شود؟
این آزمایش سه تا پنج روز بعد از تولد نوزاد انجام می‌گیرد تا نوزاد از نظر بیماری کم‌کاری تیروئید و فنیل کتونوری غربالگری می‌شود و برای انجام این آزمایش از کف پای آن‌ها خون می‌گیرند.

چه تعداد از نوزادانی که تیروئید دارند، باید دائما دارو مصرف کنند؟
از بین نوزادان شناسایی شده حدود یک سوم آنها نوع گذرا هستند یعنی پس از مدتی دیگر نیاز به ادامه دارو ندارند ودو سوم دیگر نوع دایمی هستند که تا پایان عمر باید دارو مصرف کنند.

چرا نباید برای نوزادانی که کم کاری تیروئید دارند از داروهایی که به صورت محلول های مایع است، استفاده شود؟
هورمون تیروئید برای کارکرد و نمو طبیعی مغز در جنین و نوزاد حیاتی است و شیرخوارنی که به درمان جایگزین با هورمون تیروئید نیاز دارند نباید با محلول‌های مایع در بازار درمان شوند، چرا که هورمون فعال ممکن است پس از حل شدن خراب شود و نوزاد هورمون تیروئید کافی دریافت نکند و به جای آن شیرخواری که هیپوتیروئیدی (کم کاری تیروئید) دارد باید به وسیله شکستن قرص به اندازه صحیح و سپس حل نمودن آن در یک قاشق چایخوری مایع درمان شود، مدیریت مناسب در درمان هیپوتیروئیدی نیاز به مراقبت پیوسته توسط یک پزشک متخصص دارد.

علائم و نشانه‌های بیماری پرکاری تیروئید چیست؟
تشخیص پرکاری تیروئید بر اساس علائم بالینی و آزمایشات خونی انجام می‌شود و بیشتر افراد مبتلا به پرکاری تیروئید دچار علائمی مانند اضطراب، تپش قلب، لرزش، حرکات محدود و دردناک چشم، التهاب و قرمزی چشم، داشتن حالت خیره و گاهی بیرون زدگی چشم، عدم تحمل گرما، تعریق زیاد، کاهش وزن با وجود اشتهای طبیعی یا افزایش یافته و دچار تغییرات خلق و خو می‌شوند، در خانم‌ها اختلالات قاعدگی و در آقایان ناتوانی جنسی غیرممکن است دیده شود، البته پرکاری تیروئید گاهی اوقات بسیار شدید است و می تواند منجر به کاهش وزن شدید، اختلالات عضلانی، تنگی نفس و نارسایی قلبی نیز بشود، گاهی اوقات در افراد مسن ممکن است، علائم خیلی واضح نباشد و فقط کمی کاهش وزن، بی قراری، ضعیف شدن و بی حالی دیده شود، همچنین اندازه تیروئید نیز معمولاً بزرگ می‌شود و گاهی در لمس، گره‌ها و یا برجستگی‌هایی دیده می‌شود.

پرکاری تیروئید بر چه اساسی در افراد تشخیص داده می‌شود؟
پزشک تشخیص پرکاری تیروئید را براساس علائم و معاینات بالینی می دهد و لازم است برای تائید تشخیص سطح هورمون‌های تیروئید خون اندازه گیری شود، برای این منظور در آزمایش‌های T۴ ، T۳ و TSH بررسی خواهد شد، وقتی سطح هورمون‌های تیروئید بالا رود براساس فیدبک منفی باعث کاهش سطح TSH خون می‌شود، بنابراین در پرکاری تیروئید سطح T۴ و T۳ بالاست ولی سطح TSH پایین است؛ در پرکاری‌های خفیف سطح هورمون‌های تیروئید طبیعی است ولی سطح TSH پایین است این بیماران معمولاً علامتی ندارند.

روش‌های درمانی متداول برای این بیماری چیست؟
سه روش درمانی از جمله مصرف داروهای خوراکی، ید رادیو اکتیو و جراحی برای پرکاری تیروئید وجود دارد و با توجه به اینکه کدام روش برای کدام بیمار و با چه شرایطی مناسب‌تر است، روش درمان توسط پزشک معالج انتخاب می‌شود، البته در ابتدا معمولاً درمان با قرص‌های خوراکی شروع می‌شود و با توجه به سیر بیماری و اینکه آیا به درمان دارویی جواب می‌دهد؟ ممکن است همان درمان برای چند سال ادامه یابد یا در صورت عدم پاسخ، فرد را برای جراحی یا ید رادیواکتیو انتخاب کنند، هر کدام از راه های درمان براساس شرایط بیمار انتخاب می شوند.

برای زنان باردار و شیرده از چه روش درمانی استفاده نمی‌شود؟
مهم است بدانیم که ید رادیواکتیو در حاملگی و شیردهی ممنوع است و در صورت دریافت ید رادیواکتیو، خانم‌ها نباید تا حداقل شش ماه باردار شوند تا اثر ید رادیواکتیو در بدنشان از بین برود.

عوارض داروهای مصرفی در پرکاری تیروئید چیست؟
داروهای خوراکی ممکن است عوارضی چون درد مفصل، خارش و گاهی کاهش گلبولهای سفید خون داشته باشند که منجر به قطع مصرف دارو می‌شود، جراحی نیز بیشتر برای پرکارهای بسیار شدید که پاسخ به درمان‌های دیگر نمی‌دهد، کاربرد دارد، ولی می‌تواند عوارض خودش از جمله کم کاری پاراتیروئید را داشته باشد