روان‌شناسی نوزاد؛ تامین نیازهای روانی نوزاد
نوزاد علاوه بر مراقبت جسمی، به مراقبت و پرورش ذهنی هم نیاز دارد. در روان‌شناسی نوزاد می‌آموزیم چطور صمیمیت و توجه به حالت‌های نوزاد باعث سلامت روان، کاهش استرس و مهارت‌های شناختی بهتر او می‌شود.
کتاب‌های زیادی درباره‌ی مراقبت فیزیکی از نوزاد نوشته شده‌‍‌اند که با اکثر آن‌ها آشنایی داریم اما تقریباً هیچ کتاب آشنایی درباره‌ی نحوه‌ی مراقبت از روان نوزاد نمی‌شناسیم. امروزه دانشمندان اطلاعات زیادی در حیطه‌ی روان‌شناسی نوزاد به دست آورده‌اند که از قضا بسیار ساده است.
نقش حالت‌های جسمی و ذهنی در روان‌شناسی نوزاد
به مدت ۹ ماه بارداری، بدن مادر هر آنچه بدن کودک لازم دارد را تامین می‌کند: تغذیه، اکسیژن، کنترل دما و مدیریت مواد زائد. هنگامی که این دو بدن از هم جدا می‌شوند، بدن کودک باید یاد بگیرد که همه‌ی این فرآیندها را خودش تنظیم کند و این کار را باید در حضور احساسات جدید بی‌شماری مانند مناظر، صداها، طعم‌ها، نوسان‌های دما، محدودیت‌ها، حرکات و موارد دیگر انجام دهد.
وقتی بدن نوزاد ریتم‌های زیستی خود را در دست می‌گیرد؛ به سرعت در چند حالت مختلف به طور چرخشی تغییر می‌کند. در مدت زمان بین یک‌ونیم تا دو ساعت، بدن نوزاد برنامه‌ی فشرده‌ای را تنظیم می‌کند که والدین را مشغول خود نگه می‌دارد و کاملاً با برنامه‌ی زمانی بدن بزرگ‌سالان در تضاد است. اما چگونگی پاسخ والدین به این حالت‌های در حال تغییر، پایه‌ای برای رشد روان‌شناختی و اجتماعی بعدی نوزاد محسوب می‌شود.
در روان‌شناسی نوزاد باید ۶ حالت جسمی و ذهنی نوزاد را در نظر بگیریم:
خواب عمیق
نوزاد بدون حرکت، آرام و بی‌صدا می‌خوابد و تنفس، منظم است.
خواب سبک
نوزاد ممکن است حرکت کند. ممکن است تنفس نامنظم داشته باشد و حتی هنگام سر و صدا وحشت‌زده شود. یا حتی ممکن است در خواب رم (حرکت تند چشم در خواب) حرکات چشم را تجربه کند. نوزادان حتی در عرض ۱ ساعت می‌توانند بین خواب عمیق و سبک گردش کنند. گاهی اوقات، در چند ماه اول زندگی، نوزادان بین چرخه‌ی خواب عمیق و سبک بیدار می‌شوند و در بازگشت به خواب مشکل دارند. (نوزادان تازه متولد شده حدود ۱۶ ساعت در روز می‌خوابند که تقریباً نیمی از آن خواب رم است.) درباره‌ی خواب نوزاد سالم بیشتر بخوانید.
خواب‌آلودگی
در انتقال بین بیدار شدن و خوابیدن (به عنوان مثال از خواب بیدار شدن یا به خواب رفتن)، ممکن است چشم‌های نوزاد باز و بسته شود یا حتی سیاهی چشمانش برود. نوزاد ممکن است بدنش را کش بیاورد، خمیازه بکشد یا چرت بزند.
هوشیار آرام
صورت نوزاد روشن، چشم‌ها کاملاً باز و بدن آرام است. این زمانی است که نوزاد به شیوه‌ی خودش محیط زندگی خود را می‌پذیرد. او ممکن است نگاه کند یا خیره شود یا بهآرامی بر آنچه می‌بیند، می‌شنود یا حس می‌کند تمرکز کند. این وقت مناسبی است که به نوزاد فضا دهید و اجازه دهید به راحت و تنهایی نشستن عادت کند. درباره‌ی فکر کردن نوزاد بیشتر بخوانید.
هوشیار فعال
چشم‌ها باز و هوشیار و در حال اسکن کردن هستند. حالات چهره و بدن هر دو فعال متوسط هستند. نوزاد به ویژه در این حالت آماده‌ی برقراری تعامل اجتماعی است. پس وقت مناسبی است که بهآرامی با نوزاد ارتباط برقرار کنید. بهآرامی صحبت کنید. آواز بخوانید و لمسش کنید.
گریه کردن یا بی‌‌قراری
نوزاد گریه می‌کند. شاید هم جیغ می‌زند و تمام ذهن و بدنش تحت فشار قرار می‌گیرد و به هم می‌ریزد. نوزادان تقریباً درمانده به دنیا می‌آیند. پس گریه بهترین سیستم پیام‌رسان برای جذب کمک از خارج و تامین نیازهایشان محسوب می‌شود. با کسب تجربه، والدین به زودی نیازهای مختلف نوزاد را پیش‌بینی می‌کنند: غذا خوردن، راحت بودن، عوض شدن پوشک، گرم شدن یا خنک شدن، حضور داشتن محرک‌های بیشتر یا کم‌تر در اطراف و خوابیدن.
نقش والدین در روان‌شناسی نوزاد چگونه است؟
اولین چالش والدین این است که بفهمند چگونه باید در برابر تغییر حالت‌های نوزاد واکنش نشان دهند. مسلماً مراقبت‌های جسمی (مثل تعویض پوشک، تعویض لباس، استحمام و تغذیه) نیز در این زمینه مطرح است. اما اینجا منظورمان هماهنگ شدن با ریتم نوزاد است.
هماهنگ شدن نه فقط از نظر جسمی، بلکه از نظر روان‌شناسی نوزاد که برای ایجاد یک بنیان روان‌شناختی قوی بسیار مهم است.
تعامل و صمیمیت
از نظر بیولوژیکی بارداری باعث افزایش هورمون صمیمیت، اکسی‌توسین، در بدن مادر می‌شود و باعث می‌شود او از کودک خود مراقبت کند. (والدین غیر بیولوژیکی از طریق تعاملات اکسی‌توسین تولید می‌کنند.) تحقیقات نشان داده است مادرانی که اکسی‌توسین بیشتری دارند، از ارتباط با کودک خود بیشتر لذت می‌برند و نسبت به رفتارهای کودکشان واکنش‌های حساس‌تری نشان می‌دهند.
از طرف دیگر وقتی نوزاد لمس می‌شود یا تماس پوست با پوست دارد یا از شیر مادر تغذیه می‌کند، سیستم عصبی او آرام می‌شود، ساعت بیولوژیکی سازمان می‌یابد و تن واگ توسعه می‌یابد. (تن واگ باعث می‌شود بدن بعد از شرایط استرس‌زا سریع‌تر به آرامش برسد.) مراقبت‌های مسئولانه، محبت‌آمیز و گرم در هفته‌ها و ماه‌های اول زندگی حتی می‌تواند ژن‌هایی را که استرس نوزاد را تنظیم می‌کنند، تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین تعاملات گرم و صمیمی در روان‌شناسی نوزاد نقش مهمی دارد.
مراقبت از نوزاد، مغز والدین را تغییر می‌دهد. همان‌طور که والدین به نوزاد خود نگاه می‌کنند، آرام و نرم صحبت می‌کنند و مثبت و دلگرم‌کننده هستند؛ ماده‌ی خاکستری مغزشان در مناطق احساسی و فکری رشد می‌کند و سبب تقویت رفتارهای والدی آن‌ها می‌شود. درباره‌ی اهمیت تماس پوستی مادر با نوزاد بیشتر بخوانید.
زمان‌بندی
در روان‌شناسی نوزاد زمان‌بندی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. تحقیقات نشان می‌دهند وقتی مادران حالت هوشیار نوزاد را برای صحبت و لمس او انتخاب می‌کنند، نوزاد مدت طولانی‌تری هوشیار می‌ماند.
تحقیق دیگری نشان می‌دهد اگر والدین به‌سرعت به گریه‌های نوزاد پاسخ دهند، نوزاد در پایان سال اول زندگی، کم‌تر و به مدت کوتاه‌تری گریه می‌کند.
تماشای رفتارهای نوزاد و تشخیص نیازهای او
در روان‌شناسی نوزاد توصیه می‌شود والدین به رفتارهای کودکشان توجه کنند. گاهی اوقات وقتی نوزاد در حالت هوشیار آرام قرار دارد، والدین فکر می‌کنند حتماً باید با او صحبت کنند، بازی کنند یا کاری انجام دهند. در چنین مواقعی لازم است به خودتان یادآوری کنید که نوزاد شما به دنیای جدیدی پا گذاشته است و تازه دارد تلاش می‌کند محیط اطرافش را بشناسد و از بعضی چیزها سر در بیاورد. پس لازم نیست بی‌وقفه سعی کنید او را مشغول نگه دارید.
حتی شیردهی هم در ابتدا نیاز به حوصله و خویشتن‌داری دارد. ممکن است کمی طول بکشد تا نوزاد راه آن را پیدا کند. بعضی از مادران احساس می‌کنند باید حتماً کاری کنند تا شیردهی زودتر انجام شود که این کار باعث استرس نوزاد می‌شود و باعث می‌شود نوزاد نخواهد غذا بخورد.
روان‌شناسی نوزاد در آینده‌ی روانی او چه تاثیری دارد؟
مطالعات نشان می‌دهد نوزادانی که با آن‌ها طبق اصول روان‌شناسی نوزاد رفتار شده است؛ ضریب هوشی بالاتری در ۲ و ۴ سالگی دارند و زبان آن‌ها بیشتر به حالت‌های درونی خود و دیگران اشاره دارد. یعنی بیشتر از جملاتی مانند «من احساس می‌کنم» یا «تو فکر می‌کنی» استفاده می‌کنند.
روان‌شناسی نوزاد و هماهنگی بین نوزاد و والدین باعث می‌شود کودک در ۲ سالگی، خودکنترلی بهتری نسبت به سایر کودکان داشته باشد. کودکان خردسالی که هماهنگی رفتاری را در نوزادی با والدین خود تجربه می‌کنند؛ توانایی مقاومت در برابر لمس اشیای مورد نظر خود را دارند و تا سال‌های نوجوانی استرس کم‌تری را تجربه می‌کنند. آن‌ها در دوران نوجوانی از روابط اجتماعی بیشتر لذت می‌برند و مهارت بیشتری در حفظ آن دارند. اگر در جست‌وجوی روان‌شناس کودک هستید:
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼