استفراغ خلطی در نوزاد، مشکل چیست؟

سوال مخاطب نی نی بان: پسرم پنج ماه و سه روزشه بدلیل سرفه می کرد و خواب راحتی نداشت و اسهال داشت درحد روزی نه بار! بردمش دکتر واسش بخور تجویز کرد و شربت اریترومایسین حالا به شکل خلط و کمی زرد استفراغ می کند. مشکلش چیه؟

پاسخ دکتر محمود بنی اعمام، متخصص اطفال و نوزادان:
لازم است با مراجعه به دکتر از عدم وجود حالت سرما خوردگی، اطمینان حاصل کنید. استفاده از دارو باید ادامه یابد و در صورت عدم بهبودی، به ویژه در مواردی که کودک دچار تب با اسهال و استفراغ باشد، مراجعه مجدد به متخصص اطفال جهت بررسی از نظر عفونت یا ویروس ضروری است.


مهم ترین مطالب در این‌باره:

تفاوت بالا آوردن و استفراغ نوزاد
مادر باید تفاوت بالا آوردن و استفراغ را بشناسد. می‌توان تفاوت بین بالا آوردن عادی و استفراغ واقعی را به سادگی تشخیص داد. برخلاف بالا آوردن که بیشتر وقت‌ ها کودک به آن واکنشی نشان نمی‌دهد و برای کودک مشکلی ایجاد نمی‌کند، استفراغ همواره سبب ناراحتی کودک می‌شود و با فشار زیاد همراه است. استفراغ معمولاً بلافاصله بعد از شیر خوردن اتفاق می‌افتد و حجم شیری که در اثر استفراغ خارج می‌شود بیشتر از شیری است که در هنگام بالا آوردن خارج می‌شود. اگر نوزاد به‌طور منظم و هر روز استفراغ می‌کند (یک یا چند بار در روز) و اگر متوجه وجود خون و یا رنگ سبز در محتویات استفراغ کودک شدید، فوراً با پزشک کودکان یا اورژانس تماس بگیرید. به یاد داشته باشید که بعضی از شیر خواران، بیشتر از کودکان دیگر بالا می‌آورند. ولی وقتی آنان در حالت نشسته قرار می‌گیرند، کمتر به این حالت دچار می‌شوند. در کودکانی که زیاد بالا می‌آورند، این حالت تا زمانی که راه رفتن شروع شود یا تا شروع تغذیه با فنجان، ادامه می‌یاید و پس از آن قطع می‌شود.

رعایت نکات زیر به کاهش تعداد و مقدار بالا آوردن شیر کمک می‌کند
- هر وعده شیردادن باید با آرامش، سکوت و در یک محیط شاد باشد.
- از ایجاد هر نوع صدای ناگهانی، قطع بی‌موقع شیر، نور زیاد و اموری که باعث می‌شود حواس کودک پرت شود، جلو گیری کنید.

- در حالی که کودک در وضعیت درازکش قرار دارد به او شیر ندهید.

- لازم است کودکی که با شیر خشک تغذیه می‌شود، حین شیر خوردن چند بار آروغ بزند.

- بلافاصله پس از پایان شیرخوردن، کودک را به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه به حالت قائم نگه دارید.

- بلافاصله بعد از شیر خوردن، از بازی کردن با کودک و فشار بر شکم او بپرهیزید.

- سعی کنید قبل از گرسنگی شدید و قبل از اینکه نوزاد عصبانی شود، به او شیر دهید.

- اگر با شیشه به کودک شیر می‌دهید، سوراخ سرشیشه نباید نه آنقدر گشاد باشد که شیر با سرعت زیاد وارد دهانش شود و نه آنقدر تنگ که بچه را از مک زدن بی نتیجه خسته و عصبانی کند. برای اطمینان از مناسب بودن سوراخ سرشیشه، شیشه را برگردانید، اگر فقط چند قطره از آن خارج و سپس قطع شد، می‌توانید مطمئن شوید که اندازه سوراخ سرشیشه مناسب است.

- برای خوابیدن نوزاد، باید بستر او زاویه ۳۰ درجه با افق داشته باشد، به‌نحوی که سر بالاتر و پاها پایین‌تر قرار گیرد. دقت شود که سر نوزاد خم نشود. نیازی به استفاده از بالشت نیست و برای ایجاد این شیب می توان زیر بستر نوزاد یک پتوی کوچک تاشده قرار داد. در این وضعیت اگر در طول خواب، نوزاد بالا بیاورد خطر خفگی پیش نخواهد آمد.

نکات بسیار مهم درباره استفراغ
استفراغ یا بالا آوردن یا هَراش ، خروج با فشار محتویات درون معده جانداران از راه دهان و گاه از راه بینی به بیرون است. این محتویات می‌تواند غذای خورده شده یا دیگر مواد درون دستگاه گوارش مانند زردآب (صفرا) باشد. هراش یا استفراغ ممکن است به دلیل نوع ماده بلعیده شده (مثلاً غذای فاسد) یا واکنش مغز به علت وجود تومور، حاملگی، استرس‌های عصبی و غیره باشد. به حالتی که پیش از استفراغ (هراش) در بیمار ایجاد می‌شود تهوع (بالا آوردن) می‌گویند.اگر هراش (استفراغ) ادامه داشته باشد، برای جلوگیری از پیامدهایی همچون دهیدراسیون (ازدست دادن آب بدن) باید درمان گردد.


استفراغ با قی کردن (برگشت غذا) که غذای هضم شده از راه مری به دهان برمی‌گردد اما بدون فشار است و منجر به جهیدن به بیرون نمی‌شود تفاوت دارد. تهوع و استفراغ یک واکنش محافظتی در پاسخ به علل متعددی هستند این علل شامل طیف وسیعی ازاختلالات، مانند شرایط کاملاً خوش‌خیم تا شرایط اورژانسی است. تهوع و استفراغ هر کدام می‌تواننند به‌طور مستقل رخ دهند اما معمولاً با یکدیگر مرتبطند. معمولاً تهوع منجر به ایجاد استفراغ می‌شود. تهوع با رنگ‌پریدگی، تعریق، و احساس گرگرفتگی همراه است. استفراغ تخلیهٔ همراه با فشار محتویات معده از دهان است. آروغ زدن انقباضات مکرر عضلات دیافراگم و دیوارهٔ شکم است که اغلب منجر به استفراغ می‌شود یا با استفراغ همراه است.

چه موقع باید نگران باشم؟
در چند ماه اول زندگی نوزاد، استفراغ معمولا بعلت مشکلات خفیف تغذیه ای مثل تغذیه بیش از حد یا آلرژی زودگذر نسبت به پروتئینهای موجود در شیرمادر یا شیرخشک می باشد. بعد از چند ماه اول زندگی، استفراغ به احتمال زیاد ناشی از عفونت ویروسی گوارشی است، البته گاهی ممکن است نشانه ای از عفونت سیستم تنفسی، سیستم ادراری یا حتی عفونت گوشها باشد. به مجرد اینکه کودکتان کمی بزرگتر شود، استفراغ می تواند علامت بیماریهای خطرناکتر هم باشد. اگر هر کدام از علائم هشدار دهنده زیر را در کودکتان مشاهده کردید از تماس با پزشک غافل نشوید:
- درد شدید شکمی
- شکم متسع
- بی حالی یا بیقراری شدید
- تشنج
- استفراغهای مکرر و شدید یا استفراغهایی که بیش از 24 ساعت ادامه یابد
- نشانه های کم آبی ،مثل دهان خشک، عدم وجود اشک، فرورفتگی ملاج یا منطقه نرم روی سر کودک و کاهش ادرار (خیس شدن کمتر از شش پوشک در روز)
- وجود خون یا صفرا (ماده سبزرنگ) در استفراغ


- اگر مقدار ناچیزی خون در استفراغ دیده شود، جای نگرانی نیست. این امر ممکن است بعلت پارگی رگهای خونی ظریف در دیواره مری بعلت فشار برگشت مواد ایجاد شود. استفراغ کودک همچنین ممکن است در اثر بلع خون ناشی از بریدگی های موجود در دهان یا خون دماغ در عرض شش ساعت اخیر به رنگ قرمز دیده شود.اما اگر وجود خون در استفراغ کودک ادامه یابد یا مقدار آن زیاد شود با پزشک خود تماس بگیرید. در صورتیکه استفراغ حاوی خون یا صفرا باشد پزشک احتمالا یک نمونه از آن را برای مشاهده درخواست می کند، لذا با وجودیکه ممکن است کار خوشایندی نباشد اما شما باید مقداری از آن را نگه دارید. صفرای سبز می تواند نشانه ای باشد دال بر اینکه روده ها مسدود شده اند، پدیده ای که نیاز به مداخله فوری دارد.

چگونه باید با استفراغ کنار بیایم؟
زمانی که کودکتان استفراغ می کند مایعات ارزشمندی را از دست می دهد. بسیار مهم است که مایعات مذکور جایگزین شوند طوریکه کودک دچار کم آبی نشود. برای این کار یک محلول الکترولیتی یا مایعات خالص مثل آب یا آب سیب رقیق شده را طبق تجویز پزشکتان به او بخورانید. اینها ساده ترین چیزهایی هستند که برای کودک باید مد نظر داشته باشید. متخصصین، برنامه درمانی زیر را پیشنهاد می کنند
- به مجردی که استفراغهای وی قطع شود، هر نیم تا یک ساعت شروع به دادن مقادیر کم آب یا محلولهای الکترولیتی بنمایید ( هر کدام از موارد را که در دسترس دارید).
- اگر کودک این حالت را تحمل نمود، به نوبت به او ۶۰ گرم در ۵۰ سی سی محلول الکترولیتی و ۶۰ گرم در ۵۰ سی سی مایعات خالص هر نیم ساعت بدهید.


- پس از اینکه کودک توانست دو نوبت از این مایعات را بدون استفراغ تحمل کند، شیر یا شیر خشک با نصف غلظت را به او بدهید، و مقدار هر بار تغذیه را به ۱۰ تا ۱۵ گرم در ۸۰-۱۰۰ سی سی، هر سه یا چهار ساعت افزایش دهید.
- اگرکودکتان برای 12 تا 24 ساعت استفراغ نداشته باشد، می توانید تغذیه معمول وی را آغاز کنید. اما همچنان به او مایعات زیاد بدهید. با غذاهایی که هضم آنها راحت است مثل غلات و ماست شروع کنید. همچنین می توانید از مایعات خالص یخ زده مثل یخ در بهشت استفاده کنید، البته اگر کودکتان بیش از 12 ماه داشته باشد.
- خوابیدن می تواند به آرامش کودکتان کمک کند، محتویات معده اغلب حین خوابیدن به درون روده تخلیه می شوند، که این امر احتمال استفراغ را کاهش می دهد. به کودکتان داروی ضد استفراغ ندهید (چه انواع تجویزی با نسخه و چه انواع بدون نسخه) مگر اینکه پزشکتان این داروها را تجویز نماید.