طولانی شدن زردی نوزاد خطرناک است؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: نوزاد ۲۴ روزه ای دارم که در روز دهم بعلت زردی شماره ۱۶ یک روز بستری شد، بعد از ترخیص زردیش به شماره ۹ رسید. الان باز هم زردی داره دوباره به متخصص مراجعه کردم قطره بیلی ناستر و قرص فنوباربیتال داده اما هنوز قطع نشده. بنظرتون بازهم به پزشک مراجعه کنم؟

پاسخ دکتر سعیده فراتی، متخصص نوزادان و کودکان:
ادامه زردی نوزاد بیش از ۲ هفته، نیاز به معاینه پزشک و بررسی وضعیت کبد، فاکتورهای خونی و سطح بیلی روبین همراه با سایر علائم بالینی نوزاد دارد. در صورتیکه عل غیرطبیعی زردی رد شود و در نتایج آزمایشات وضعیت نوزاد طبیعی ارزیابی شود جای نگرانی نیست. در این صورت احتمالا با زردی شیر مادر مواجه هستیم که رفع آن گاه تا ۲ - ۳ ماه طول می کشد.

پاسخ دکتر فاطمه هدی فلاح، متخصص کودکان:
ادامه پیدا کردن زردی در نوزادان کمی خطرناک است ما انتظار نداریم که زردی انقدر طولانی شود و باید برای درمان آن حتما اقدام کنید. نوزاد شما باید از نظر انسداد گوارشی و عفونت ادراری معاینه شود. همچنین قطره بیلی ناستر برای درمان زردی اصلا مناسب نیست و حتی از روش نور درمانی هم نمی توان برای نوزادانی که تازه به دنیا آمده اند و زردی دارند، نتیجه خوبی گرفت و بهتر است که درمان های جدی تری برای نوزاد شما توسط پزشک انجام شود.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
زردی نوزاد چقدر طول می‌کشد و علت آن چیست؟
بسیاری از مادران سوال می‌کنند "زردی نوزاد چقدر طول می‌ کشد؟ " برای پاسخ به این سوال باید بدانیم علت زردی چیست و نوع آن را تشخیص دهیم، ولی معمولاً تا دو هفته زردی نوزاد کم می‌شود.
حدود ۶۰ درصد نوزادان با وزن طبیعی و ۸۰ درصد نوزادان نارس در هفته اول بعد از تولد زرد می‌شوند. در بعضی از نوزادان، فقط سفیدی چشم زرد می‌گردد، بعضی دیگر نه فقط چشم، بلکه پوست بدنشان نیز زرد می‌شود. زرد شدن به این علت است که ماده‌ی رنگی به نام بیلی روبین در خون این نوزادان به وجود می‌آید. این ماده در بافت‌های مختلف بدن مخصوصاً در چشم و پوست نوزاد جمع می‌شود و رسوب می‌نماید، در نتیجه پوست نوزاد، زرد می‌گردد.

زردی نوزاد چقدر طول می‌کشد؟
در پاسخ به این سوال که "زردی نوزاد چقدر طول می کشد؟" باید با علل ایجاد زردی نوزادان آشنا شویم. علت اصلی زردی نوزاد ماده رنگی بیلی روبین است که معمولاً در نتیجه تخریب بیش از حد گلبول‌های قرمز خون نوزاد به وجود می‌آید.

علل زردی نوزاد
۱- زردی طبیعی دوران نوزادی (زردی فیزیولوژیک)
بعضی از نوزادان در رزو دوم تا چهارم تولد به تدریج زرد می‌شوند و زردی آن‌ها تا روز هفتم ادامه پیدا می‌کند و به تدریج در خلال دو هفته کاهش می‌یابد.
این نوع زردی معمولاً شدید نیست و حداکثر مقدار بیلی روبین خون نوزاد در حدود ۵ تا ۶ میلی گرم درصد میلی لیتر خون می‌باشد و هیچ مشکلی برای نوزاد به وجود نمی‌آورد. این نوع زردی نوزاد نتیجه تخریب گلبول‌های قرمز دوره جنینی و نوزادی، همچنین تکامل نیافتن کبد نوزاد است. اگر نوزاد، نارس متولد شود، مدت زمان این نوع زردی طولانی‌تر و شدت آن هم بیشتر است. کمبود آب بدن، تغذیه نشدن نوزاد بلافاصله بعد از تولد، به کار بردن دارو (ویتامین K و اکسی توسین برای پیشرفت زایمان) دادن دارو‌های گیاهی و شیمیایی به نوزاد، تاخیر در دفع مکونیوم و ... موجب می‌شود زردی شدت یابد.
2- زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین
دو سیستم اصلی گروه خونی وجود دارد: یکی ABO و دیگری RH. سیستم ABO داری چهار گروه اصلی AB، B، A و O و سیستم RH دو نوع است یکی RH مثبت و دیگری RH منفی. گروه خونی هر فردی یکی از این چهار گروه است و همچنین RH آن مثب یا منفی است.
اگر مادری RH منفی و جنین او RH مثبت باشد، در اواخر بارداری یا در هنگام زایمان، احتمال اینکه مقداری خون جنین وارد خون مادر شود، وجود دارد. در چنین شرایطی مادر ماده‌ای علیه خون جنین در بدن خود میسازد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، این ماده پدید آمده در خون مادر، سبب تخریب گلبول‌های قرمز خون جنین‌های RH مثبت آینده مادر می‌گردد. اگر این ماده در بدن مادر کم باشد، نوزاد بعد از تولد ممکن است مختصری زردی داشته باشد و اگر زیاد باشد، نوزاد در روز اول تولد، دچار زردی یا ورم شدید و کم خونی می‌شود. همچنین ممکن است نوزاد مرده متولد شود.
بدین جهت گروه خونی هر خانمی که حامله می‌شود، باید در ابتدای حاملگی مشخص گردد. اگر گروه خونی او RH منفی است برای پیشگیری از چنین مشکلی باید در هفته بیست و هشتم حاملگی او و در خلال ۷۲ ساعت بعد از زایمان به او آنتی دی ایمونوگلوبولین اختصاصی تزریق گردد تا چنین ماده‌ای که موجب تخریب گلبول‌های قرمز خون نوزاد می‌شود، در بدن او به وجود نیاید.
3- زردی ناشی از شیر مادر
دو نوع زردی در نوزاد مشخص شده است که ناشی از شیر مادر است: نوع اول زردی زودرس است که نتیجه‌ی کمبود شیر مادر و نرسیدن مایعات و کالری کافی به نوزاد است. نوزاد به سینه مادر مک می‌زند ولی شیر مادر کافی نیست. این نوع زردی با تشویق کردن مادر به افزایش شیر دفعات شیر دادن به نوزاد (روزانه ده‌ها بار) و تغذیه صحیح مادر بر طرف می گردد.
زردی نوع دوم در نوزادانی دیده می‌شود که به موقع متولد می‌شوند و سالم هستند. زردی آن‌ها معمولاً از روز هفتم تولد به بعد ظاهر می‌شود. مقدار بیلی روبین خون این نوزادان معمولاً در حدود ۱۰ میلی گرم است، ولی ممکن است حتی به ۳۰ میلی گرم در صد میلی لیتر در هفته دوم و سوم تولد نیز برسد.
اگر دادن شیر مادر به این نوزادان ادامه یابد، ممکن است زردی آن‌ها ۳ تا ۱۰ هفته طول بکشد، ولی اگر شیر مادر قطع گردد، میزان بیلی روبین خون کم می‌شود و به مقدار طبیعی می‌رسد. علت پیدایش این نوع زردی نا مشخص است، ولی عده‌ای معتقدند که در شیر این مادران ماده‌ای وجود دارد که مانع عمل طبیعی و فعالیت کبد می‌شود و در نتیجه بیلی روبین در کبد تجزیه نمی‌شود و دفع نمی‌گردد و در خون نوزاد می‌ماند و باعث زردی می‌شود.
در مواردی که شیر مادر کافی باشد و نوزاد هم دچار کمبود آب بدن نشده باشد و حال عمومی نوزاد خوب باشد، همچنین اگر پزشک علل دیگری برای زردی نیابد و محقق گردد که زردی معلول شیر مادر است، پزشک توصیه می‌کند که مادر شیر خود را بدوشد و حرارت دهد (۴۰ تا ۵۰ درجه سانتی گراد) و سپس به نوزاد بخوراند. همچنین می‌تواند یا یک یا دو روز شیر خود را بدوشد و دور بریزد و به نوزاد ندهد و شیر خشک یا شیر مادر دیگری را جایگزین کند و سپس شیر دادن از پستان خود را شروع کند.
به طور کلی فتوتراپی، زردی این نوزادان را کم می‌کند و بهترین روش درمان زردی نوزادان است، از طرف دیگر کمبود شیر مادر و کم دادن مایعات به نوزاد سبب می‌شود که نوزاد دچار کم غذایی و کم آبی بدن گردد و مبتلا به زردی بیشتر شود. بنابراین مادر باید خود، تغذیه صحیح داشته باشد و به دفعات متعدد (بیش از ۱۰ بار در شبانه روز) به نوزاد شیر دهد. مادر نباید به نوزاد آب قند دهد تا نوزاد به سینه مادر مک بزند. مک زدن نوزاد باعث می‌شود شیر مادر به حد کافی ترشح گردد و نوزاد دچار کم غذایی و زردی نشود.

دیگر علل زردی در نوزادان
زرد شدن نوزاد ممکن است در نتیجه علت‌های دیگر نیز باشد، مانند اختلاف و ناسازگاری گروه‌ خونی مادر و نوزاد، عفونت‌های خونی نوزاد، بیماری‌های ارثی، مخصوصاً کمبود آنزیم‌هایی مانند آنزیم گلوکز ۶ فسفاتاز و ناهنجاری‌های دیگر که کودک در هنگام تولد به آن مبتلا می‌باشد (کم کاری غده تیروئید، عفونت ادرای و خونی).

سخن آخر
بعضی از مادر بزرگ‌ها موقعی که نوزاد در روز‌های اول بعد از تولد زرد می‌شود، می‌گویند علت این است که مادر در اواخر حاملگی خود شیرینی زیاد و خرما خورده است و به همین جهت نوزاد زرد شده است و اهمیتی ندارد. مادر نباید به این گفته‌ها توجه کند و موقعی که احساس کرد نوزاد او زرد شده است، باید هرچه زودتر او را نزد پزشک متخصص ببرد. پزشک با توجه به نشانه‌های بالینی و شرح حال، تشخیص احتمالی علت زردی را خواهد داد و از آزمایش خون (نوع و مقدار بیلی روبین خون، مقدار هموگلوبین خون، گروه خونی نوزاد و مادر و ...) برای تشخیص قطعی علت زردی کمک خواهد گرفت.