آموزش نظم به کودک، روش موثر

نظم و ارتباط در زندگی امری سازنده است. اگرچه بسیاری از کودکان دربارۀ برقراری این نظم در منزل، گله و شکایت می‌کنند. اما این مسئله روشی است که سبب ایجاد انگیزه، تشخیص خوبی از بدی‌ها و رعایت نظم و ترتیب در زندگی می‌گردد. همۀ کودکان باید بیاموزند که افرادی مسئولیت‌پذیر و باملاحظه باشند و در ارتباط خود با دیگران، جانب احترام را حفظ کنند. آن‌ها همچنین باید یاد بگیرند که چگونه تصمیم‌گیری‌های درستی را در زندگی اتخاذ کنند و از مشکلات و خطرات اجتناب کنند. به همین جهت برقراری نظم و انضباط همراه با عشق، نقش بسزایی در دست‌یابی به این اهداف دارد.
از نظم و انضباط به‌عنوان تنبیه استفاده نکنید.

چه چیزی سبب می‌شود که یک مشکل ساده به مشکلی عمده تبدیل شود و پاسخگویی والدین در قبال آن باید چگونه باشد؟ روانشناس توماس فیلان در کتاب بقای نوجوانان می‌نویسد: روشی وجود دارد که والدین با توجه به این شیوه می‌توانند رفتارهای فرزندان را دسته‌بندی کنند. این روانشناس با توجه به میزان خطرات و مخرب بودن این‌گونه عکس‌العمل‌ها، سه دسته‌بندی را در نظر می‌گیرد: شیوۀ اصلی، شیوۀ متوسط، شیوۀ جزئی.

نظم و انضباط مناسب و نامناسب
نظم و انضباط مناسب، ابزاری برای آموزش است، رفتار خوب و الگوهای نمونه را آموزش می‌دهد و عشق و احترام دوجانبه میان فرزند و والدین را بیان می‌کند. زمانی کودکان بهتر آموزش خواهند دید که به ما عشق بورزند نه اینکه از ما بترسند. نظم و انضباط مناسب، هرگز بر پایۀ انتقاد و تنبیه استوار نیست، اما در مقابل، انضباط نامناسب بر پایۀ تنبیه استوار است زیرا بعضی از والدین عقیده دارند که با تنبیه می‌توانند رفتار فرزندان را اصلاح کند.

متأسفانه بسیاری از والدین تنبیه و برقراری نظم و انضباط را مکمل یکدیگر می‌دانند. آن‌ها بر این عقیده‌اند که برای ایجاد نظم، تنبیه می‌تواند مؤثر واقع شود، ولی باید آگاه بود که این تفکری مخرب و بسیار ناراحت‌کننده است و با شکست مواجه می‌شود، زیرا رفتارهای انسان گونه را نمی‌توان با کتک زدن به کودک آموزش داد و پدران و مادرانی که در تربیت فرزند، به تنبیه کردن می‌اندیشند، هرگز در کار خود موفق نخواهند بود.

برقراری نظم و انضباط به عناوین تنبیه
سال‌هاست که روانشناسان بر این عقیده‌اند که تکیه کردن بر تنبیه، به‌عنوان وسیله‌ای در جهت برقراری نظم و انضباط، به طرز وحشتناکی برای والدین و فرزندان مخرب است.
همۀ ما موافقیم که تنبیه فرزندان در قبال رفتار ناشایستشان، هرگز سبب از بین رفتن کامل آن رفتار نمی‌گردد، بلکه فرزند به‌طور موقتی دست از انجام آن عمل می‌کشد. به‌طور مثال هنگامی‌که والدین فرزندان را به خاطر تماشای برنامۀ تلویزیونی تنبیه می‌کنند، فرزند در حضور والدین آن عمل را انجام نمی‌دهد ولی در خفا، حتماً به تماشا می‌نشیند. در حقیقت رفتار والدین سبب می‌شود که فرزند برای رهایی جستن از تنبیه، کارهایش را به‌طور پنهانی انجام دهد.
هنگامی‌که نظم و انضباط، خود عامل مخربی محسوب می‌شود.
حتی اگر والدین در زندگی، هدف و نیت خوبی داشته باشند، مواقعی پیش می‌آید که برقراری نظم و انضباط توسط آن‌ها، اثری منفی به جا می‌گذارد. بیشتر والدین درصدد تربیت درست فرزندان خود هستند حتی آن‌هایی که کودکان را مورد تنبیه قرار می‌دهند. اغلب، والدین نگران آیندۀ فرزندان خود هستند و این نگرانی و اضطراب، سبب می‌شود که کودک را مورد تنبیه قرار دهند، به این معنا که در بیشتر موارد، رفتار ناشایست کودک، مسبب تنبیه او نیست بلکه نگرانی والدین، این امر را سبب می‌شود.

گاهی اوقات خود والدین در دوران کودکی مورد تنبیه قرارگرفته‌اند و به این جهت، این شیوه را الگوی خود قرار داده‌اند و در تربیت فرزندان استفاده می‌کنند. به هر جهت تنبیه کردن فرزندان، اثر سودمندی در تربیت و ایجاد نظم و انضباط نخواهد داشت و سبب می‌گردد که والدین نیز نتوانند پدر و مادر خوبی برای فرزند خود باشند.

نظم و انضباط مفید
نظم و انضباط مفید، دربرگیرندۀ بسیاری از موارد است و والدینِ خوب، به‌طور طبیعی با این امور و مهارت‌ها، آشنایی دارند. در نظم و انضباط سازنده، والدین باید به مواردی توجه داشته باشند همچون، حفظ عزت‌نفس کودک، حفظ شخصیت او، آموزش رفتارهایی همراه با مسئولیت‌پذیری، ایجاد حس همکاری، اعتماد، عشق و احترام.

نظم و انضباط مؤثر، روی رفتار فرزند تأکید دارد و نه بر روی ارزش و شخصیت او. اگر کودک عمل نادرستی انجام می‌دهد و والدین برای برقراری نظم و انضباط درصدد تنبیه او هستند، باید متذکر شوند که تنبیه به خاطر انجام عمل بدی است که از کودک سرزده است و نه اینکه او، کودک بدی است.

نظم و انضباط مؤثر و خوب
- قبل از بحث و گفتگو با کودک پیرامون شرایط ایجادشده، اجازه دهید که او خونسردی خود را حفظ کند و آرام شود.
- سعی کنید همیشه خونسردی خود را حفظ کرده، عصبانی نشوید و هرگز درصدد نزاع با کودک برنیایید.
- روی رفتار کودک متمرکز شوید و اعتمادبه‌نفس او را خدشه‌دار نکنید.
- مسئولیت اجرای نظم و انضباط را خود به عهده بگیرید و در این امر منتظر اجازۀ فرزند نشده و هرگز تسلیم او نگردید.
- در زندگی مقرراتی را به کار ببندید که برای فرزند معنی‌دار باشد و در رفتار او اثر بگذارد.

- مشکل رفتاری کودک را شرح دهید و پیرامون رفتار جایگزین او صحبت کنید.

نظم و انضباط غیر مؤثر

شیوۀ نادرست والدین در برقراری نظم و انضباط، سبب می‌گردد که اعتمادبه‌نفس کودک کاهش یابد، حس همکاری و مسئولیت‌پذیری در او نزول کند و کودک شیوه‌ای خصمانه را در قبال والدین به کار گیرد. همچنین تأکید والدین بر تنبیه فرزندان، سبب از بین رفتن روابط دوستانۀ میان آن‌ها و کودکان می‌گردد.

مواردی که نظم و انضباط غیر مؤثر را در برمی‌گیرد:
- ایجاد مقرراتی که با سن و میزان رشد او، متابعت ندارد.
- بحث‌وجدل - سخنرانی کردن برای کودک - یکریز حرف خود را تکرار کردن
- تهدید - به خاطر آوردن اشتباهات فرزندان و عصبانی کردن آن‌ها