آموزش مهارت همدلی به کودکان، والدین عزیز بخوانند

بشر بالفطره موجودی است که حس هم‌دردی دارد. کودکان نیز قادر به ابراز همدردی هستند. کودکان از سنین پایین قادر به بروز احساس همدردی با اطرافیان هستند. کودکان وقتی به عینه تاثیر کارهای خود را بر دیگران مشاهده و حس کنند به تدریج یاد می‌گیرند که به دیگران آزار نرسانند و در صورت امکان به آن‌ها کمک کنند. وقتی کودک‌تان محبت می‌کند به او بگویید که کار خوبی کرده و در حد امکان او را تشویق کنید.

کاری کنید که از توجه شما نسبت به احساسات خودش هم آگاه شود. وقتی با شما صحبت می‌کند به چشم‌هایش نگاه کنید و این ارتباط چشمی را از دست ندهید. وقتی در مورد کار خوبی که انجام داده برایتان صحبت می‌کند می‌توانید به او آفرین بگویید.

رفتارهای خوب یعنی واکنش‌های صحیح و احترام‌آمیز فرزندتان نسبت به دیگران. به کودک‌تان بیاموزید که در هنگام خواستن چیزی از کلمات ممکنه یا لطفا استفاده کند و پس از گرفتن چیزی یا انجام شدن کاری نیز حتما تشکر کند. در هنگامی که او عصبانی است به جای پرخاش بیشتر با آرامش و لحنی مطمئن با او صحبت کنید تا به این ترتیب با همدردی احساس خشم او را نیز کنترل کنید و کاهش دهید. فرزندانی که از دوران کودکی مسئولیت‌پذیر بار می‌آیند از احساس همدردی و محبت بیشتری نیز نسبت به دیگران برخوردارند.

وقتی که نوزادی در بخش نوزادان گریه می‌کند دیگر نوزادانی که متعاقباً گریه را سر می‌دهند با این کار اظهار هم‌دردی خود را نسبت به نوزاد اول نشان می‌دهند. پس دفعه آینده که نوزاد شما هم‌زمان با شنیدن صدای گریه کودکتان به گریه افتاد کمی عطوفت به خرج دهید.

نامگذاری احساسات و عواطف

برای این که کودک هر یک از عواطف را بشناسد و از هم تمیز دهد، رفتارهای او را توصیف کنید. مثلاً هنگامی‌که کودک دو ساله‌تان انگشت آسیب‌دیده شما را می‌بوسد به او بگویید: «چه‌قدر تو مهربونی!» واکنش شما به او می‌آموزد که عکس‌العمل او مورد توجه قرارگرفته و ارزشمند برشمرده‌ شده‌ است. هم‌چنین لازم است عواطف منفی را نیز به او بیاموزید؛ پس، از تذکر آرام در مواقعی که رفتار بدی از او سرمی‌زند ترسی به دل راه ندهید. برای نمونه، بگویید: «برادر کوچکت از این‌که جغجغه‌اش رو از دستش گرفتی خیلی ناراحت شد. حالا چه کار کنیم که خوب بشه؟»

تعریف و تمجید از رفتارهای حاکی از هم‌دردی

وقتی کودک شما در حق کسی مهربانی می‌کند صریحاً به او بگویید که کار بسیار خوبی انجام داده‌است. «آفرین، تو خیلی مهربونی که خرس کوچولوت رو به خواهرت دادی! خیلی خوشحالش کردی. ببین چه‌طوری می‌خنده؟» کودک دو ساله خود را تشویق نمایید تا از چگونگی احساس خودش و شما صحبت کند.

با مشتاقانه گوش‌دادن به او نشان دهید که چگونگی احساساتش برای شما اهمیت دارد. وقتی با شما صحبت می‌کند مستقیماً در چشمانش بنگرید و در ادامه صحبت‌هایش را تفسیر کنید. مثلاً وقتی فریاد می‌کشد: «هورا!» در پاسخ بگویید: «خدا رو شکر، امروز خوشحالی» اگر از او بپرسید که چرا خوشحالی، به احتمال قریب به یقین نمی‌داند که چه جوابی بدهد، اما هیچ مشکلی در رابطه با صحبت در مورد «خوشحال‌ بودن» نخواهد داشت.

به‌ همین شکل، از احساس خود برای او تعریف کنید: «از این‌که منو زدی خیلی ناراحت شدم، آگه نمی‌خوای اون کفشو بپوشی خوبه که یه روش بهتری برای گفتنش پیدا کنیم.» به این ترتیب، او یاد می‌گیرد که اعمال و رفتارش بر دیگران تأثیر می‌گذارد، مفهومی که درک آن برای بچه‌هایی در این سنین بسیار سخت است.

معطوف کردن توجه او به رفتارهای دیگران

به فرزند خود بیاموزید رفتارهای خوب را ببیند. مثلاً بگویید: «آن خانومی رو که در سوپر در جمع‌کردن وسایلمون که روی زمین ریخته‌بود کمک کرد، یادت هست؟ واقعاً زن خوبی بود و باعث شد ناراحتی‌ام رو فراموش کنم و دوباره شاد بشم.» به این وسیله، کودک دو ساله‌تان بیش از پیش متوجه تأثیر عاطفی رفتار انسان‌ها بر یکدیگر می‌شود.

در ضمن می‌توانید مثال‌های خوبی در کتاب‌ها بیابید و به آن‌ها اشاره کنید. برای نمونه، نظر او را در مورد احساس سگی که در فلان داستان گم شده‌ بود بپرسید یا این‌ که دلیل شادی و خنده دختر کوچولوی داستان دیگری را سؤال کنید. از او بپرسید اگر به جای آن‌ها بود چه احساسی داشت و چه عکس‌العملی نشان می‌داد. چنین بحث‌هایی باعث می‌شود که او احساس و عواطف دیگران را درک کند و آن‌ها را با حالات درونی خود مقایسه کند.

یاد دادن اصول ادب به او

اساسی‌ترین روش برای ابراز توجه و احترام خود به دیگران، پیش‌گرفتن رفتارهای خوب و متین است. در هر زمانی که کودک شما زبان به گفتار باز کند، هم‌زمان می‌تواند گفتن «خواهش می‌کنم» و «متشکرم» را نیز شروع نماید. توضیح دهید که وقتی مؤدب است تمایل بیشتری به همراهی و یاری او دارید تا وقتی‌که امری صحبت می‌کند. البته، چنان‌چه خودتان نسبت به او مؤدب باشید بیش از هزاران قانون و توضیح ارزش دارد. کلمات «لطفاً» و «متشکرم» را در صحبت‌های روزمره با او و دیگران به‌طور معمول به‌کار برید. به این ترتیب، کودک شما یاد می‌گیرد که چنین کلمات و عباراتی، بخشی از مکالمات عادی روزمره در خانه و اماکن عمومی هستند.

عدم استفاده از اخم و عصبانیت برای کنترل فرزندتان

اگر چه وقتی کودک دو ساله‌تان، برادر کوچک‌تر خود را کتک می‌زند عصبانی می‌شوید اما از کوره درنروید و از عصبانیت خود برای کنترل و اداره او استفاده نکنید. آموزش از طریق مثال‌زدن و ارائه دستورالعمل‌ها، به‌خصوص در این سن، مؤثرتر است. با ابراز عصبانیت، آن‌ها عقب‌نشینی کرده و صحنه را ترک می‌کنند. بنابراین، به جای این کار، با او هم‌دل شوید. در این مواقع لحظه‌ای به خود وقت دهید تا آرامش ازدست‌رفته را باز یابید. سپس محکم و جدی بگویید: «می‌دونم که خیلی عصبانی بودی، اما نباید برادرت رو می‌زدی، چون دردش می‌گیره و با این کار منو هم ناراحت می‌کنی. پس لطفاً حالا اونو ببوس و بگو ببخشید.»

کارهای کوچکی را به فرزندتان محول کنید.

کودکان عموماً به موازات مسؤولیت‌پذیری، توجه و نوع‌ دوستی را نیز یاد می‌گیرند. بچه‌ها در دو سالگی عاشق انجام کارهای کوچک هستند و خصوصاً وظایف کوچک مثل غذادادن به پرندگان خانگی، حس هم‌دردی را به‌خوبی به آن‌ها می‌آموزد و آن وقتی به نقطه اوج می‌رسد که با تعریف و تمجید ما همراه شود: «ببین قناری کوچولومون چه‌جوری دمش رو تکون می‌ده! تو خیلی باهاش مهربونی. اون واقعاً خوشحاله که تو بهش غذا می‌دی.»

الگو بودن و استفاده کردن از مثال‌های خوب

اعمال محبت‌آمیز شما روش‌های بسیار خوبی برای آموزش هم‌دردی با کودکان است. وقتی‌که برای خانم بارداری و یا شخص مریضی در همسایگی خود غذا می‌برید او را نیز همراه خود ببرید. بگذارید در جمع‌آوری لباس‌هایی که می‌خواهید به محل جمع‌آوری اعانات بدهید کمک کند. می‌توانید به‌آسانی برای او توضیح دهید که گاهی اوقات افرادی دچار کسالت شده و به کمک شما نیاز دارند و یا این‌که افرادی هستند که غذا و لباس کافی ندارند و شما باید آن‌ها را یاری کنید.