تلویزیون برای کودکان، نحوه استفاده درست از آن

تلویزیون ممکن است برای کودکان زیر دو سال آسیب زا باشد و به ویژه احتمال دارد به مهارت های کلامی آنها صدمه بزند.

تلویزیون ممکن است برای کودکان زیر دو سال آسیب زا باشد و به ویژه احتمال دارد به مهارت های کلامی آنها صدمه بزند. هر چند برای کودکان زیر دو سال برنامه های تلویزیونی و محصولات رسانه ای (دی وی دی، نوار، بازی ویدئویی) تهیه شده است، زیان های این برنامه ها بیش از فواید آنها است.

دورۀ تولد تا دو سالگی برای رشد زبان بسیار مهم است و اگر در این دوره، زبان رشد نکند احتمالاً هیچ گاه رشد نخواهد کرد. مغز کودکان می تواند زبان را از راه تعامل با والدین، بزرگسالان و همسالان یاد بگیرد، نه از راه تماشای منفعلانۀ برنامه های تلویزیونی.

وقتی که کودک برای اولین بار می گوید: ماما، یک انسان باید به گفتار او واکنش نشان دهد و در صورت لزوم، گفتار او را اصلاح کند و جمله بسازد. این ارتباطِ محبت آمیز با بزرگسالان موجب می شود که کودک گفتار را یاد بگیرد و زمینه برای رشد مهارت های کلامی و سوادآموزی او فراهم شود.

کودکانِ بالای دو سال به اندازۀ کودکان زیر دو سال به تعامل با بزرگسالان نیاز دارند اما واقعیت این است که همیشه نمی توانید کودک را از تلویزیون دور نگه دارید. تلویزیون با زندگی ما پیوند عمیقی دارد. در ۲ سالگی می توانید به کودک نشان دهید تا به درستی از تلویزیون استفاده کند. یعنی کودک برنامۀ مورد علاقه اش را برای مدت زمان مشخصی می بیند و سپس باید تلویزیون را خاموش کرد.

تماشای بیش از حدِ تلویزیون خطر بروز اختلال نقص توجه - بیش فعالی را افزایش می دهد.

کودکانی که بین 1 تا 3 سالگی زیاد تلویزیون تماشا کرده بودند بیشتر احتمال دارد که در هفت سالگی دچار مشکلات توجه شوند. در سال های حساس رشد مغز، به ازای هر ساعت تماشای تلویزیون، خطر بروز مشکلات توجه، ده درصد افزایش می یابد.

منظور این نیست کودکانی که زیاد تلویزیون می بینند حتماً به اختلال نقص توجه - بیش فعالی مبتلا می شوند، بلکه به این معنی است که این کودکان نمی توانند در کلاس درس ساکت بنشینند یا روی تکالیف تمرکز کنند. این دو مهارت در موفقیت تحصیلی نقش مهمی دارند.

نکتۀ مهم: اخبار تلویزیونی نگاه نکنید. خشونت در برنامه های تلویزیونی به خردسالان آسیب می زند. کودکان زیر هفت یا هشت سال نباید اخبار ببینند. پس از 7 یا 8 سالگی نیز باید به همراه والدین یا بزرگسالان اخبار ببینند تا بتوانند رویدادها را درست تفسیر کنند.

خردسالان نمی توانند واقعیت را از خیال تشخیص دهند.

کودکان زیر ۴ یا ۵ سال به سختی می توانند واقعیت را از خیال تشخیص دهند. آنچه به نظر بزرگسالی خیالی است به نظر کودک ممکن است کاملاً واقعی باشد. اگر کودکی به طور مداوم در تلویزیون ببیند که مسائل با خشونت حل می شوند (حتی اگر این خشونت به صورت طنز باشد) ممکن است طنز را درک نکند و تصور کند که خشونت، رفتارِ مناسبی است.

اگر کودک رفتار خشن را در کودکستان تکرار کند، ممکن است برچسب اختلال رفتاری به او زده شود. بدتر این که کودک ممکن است تصور کند که سوء استفادۀ جسمی و کلامی از دیگران طبیعی است.

علاوه بر این کودکان ممکن است از برخی صحنه های فیلم ها بترسند اما نتوانند ترس خود را برای والدین بازگو کنند. اگر مغز کودک همیشه در حالت جنگ یا گریز باشد، توانایی یادگیری آن کاهش می یابد.

البته خشونت های کارتون ها لزوماً برای کودکان بد نیستند زیرا می توانند تفاوت بین واقعیت و خیال را به کودکان آموزش دهند. این برنامه ها برای کودکان بالای ۴ سال خوب هستند اما نباید به کودکان زیر ۴ سال اجازه داد آنها را تماشا کنند.

قوانین تماشای تلویزیون

والدین باید برای تماشای تلویزیون، بازی های ویدئویی و استفاده از کامپیوتر قانون تعیین کنند. قوانین را بنویسید و در محل مناسب بچسبانید تا همه بتوانند آن را ببینند. کودکان از قوانین منطقی و ثابت پیروی می کنند.

کودک را هرچه زودتر با قوانین استفاده از تلویزیون آشنا کنید. هر چه کودک کم سن تر باشد، ساده تر می توان رفتار او را کنترل کرد. کودکان بزرگتر در مقابل تغییر مقاوم ترند زیرا همسالان آنها برنامه های تلویزیونی را می بینند.

با وجود این، 5 سال اول زندگی، والدین می توانند به فرزندان خود آموزش دهند تا به درستی از تلویزیون استفاده کنند. به این توصیه ها توجه کنید:

تماشای تلویزیون را محدود کنید.

تلویزیون وقت کودکان زیر ۲ سال را تلف می کنند. در بیشتر روزها باید به کودکان بالای دو سال اجازه داد که حداکثر یک ساعت تلویزیون تماشا کنند. در برخی مواقع، مثل شب جمعه یا وقتی که کودک بیمار است، می توانید به او اجازه دهید تا بیشتر تلویزیون یا فیلم ببینید اما نگذارید تماشای تلویزیون به عادت تبدیل شود.

تلویزیون را به یک ابزار تعاملی تبدیل کنید.

مشکل اصلی تلویزیون و سایر وسایل سرگرم کنندۀ الکترونیکی این است که همۀ آنها یک طرفه هستند، یعنی تلویزیون حرف می زند و کودک گوش می کند. می توانید همراه با کودک تلویزیون تماشا کنید و برای کودک فرصتی فراهم کنید تا بتواند صحبت کند.

مثلاً د هنگام تماشای تلویزیون از کودک بپرسید: آرش چکار می کند؟ چرا پرندۀ بزرگ آن رفتار احمقانه را انجام داد؟ لباس شایان چه رنگی است؟ اگر کودک فاقد مهارت های کلامی است و نمی تواند به پرسش ها جواب دهد، خودتان به پرسش ها جواب دهید.

می توانید با سؤال کردن از کودک 3 تا 4 ساله خلاقیت او را پرورش دهید: ایا داستان می توانست طور دیگری تمام شود؟ چطوری؟ ایا پرنیا و مهرسا می توانند با هم دوست شوند؟ کدام شخصیت داستان را بیشتر دوست داری؟ این بهترین فرصت برای والدین است که فرزند خود را در آغوش بگیرند و در هنگام تماشای تلویزیون با کودک تعامل کنند.

از پیام های بازرگانی برای آموزش تفکر انتقادی استفاده کنید.

بهتر است کودکان زیر ۵ سال پیام های بازرگانی را نبینند اما خواه ناخواه پیام های بازرگانی می بینند. والدین باید به فرزندان خود توضیح دهند که پیام های بازرگانی برای فروش کالاها تهیه می شوند و همیشه حقیقت ندارند. مثلاً بگویید: به نظرت این تبلیغ که می گوید: شکلات برای بچه ها خوب است حقیقت دارد؟

از تلویزیون برای تشویق یا تنبیه استفاده نکنید.

استفاده از تلویزیون به عنوان ابزاری برای وادار کردن کودک به انجام کارها اشتباه است. این کار باعث می شود که کودک تصور کند تلویزیون چیز ارزشمندی است و او باید به جای اینکه کارهای دیگری انجام دهد تلویزیون تماشا کند.

شما هیچوقت به کودک نمی گویید: اگر مکعب های خانه سازی را جمع نکنی اجازه نمی دهم کتاب بخوانی. همچنین نباید بگویید: اگر خواهرت را یک بار دیگر بزنی اجازه نمی دهم تلویزیون ببینی.

جلوی چشمان کودک کتاب بخوانید.

آیا در اوقات فراغت تلویزیون را خاموش می کنید؟ برای کودک الگوی مناسبی باشید. جلوی چشمان کودک روزنامه، مجله یا کتاب بخوانید. او به زودی در می یابد که خواندن، فعالیتی لذت بخش است نه تکلیف.

وقتی کسی تلویزیون تماشا نمی کند آن را خاموش کنید.

در بسیاری از خانواده ها تلویزیون همیشه روشن است و گاهی هیچ کس تماشا نمی کند. این وضعیت به کودکان خردسال آسیب می زند زیرا خردسالان نمی توانند صحبت های مهم بزرگسالان را در شلوغیِ ناشی از روشن بودن تلویزیون بفهمند.

چگونه می توان انتظار داشت که کودک به مهارت های کلامی مناسب دست یابد در حالی که نمی تواند گفتگوهای افراد خانواده را به خوبی بشنود؟

در هنگام غذا خوردن تلویزیون را روشن نکنید.

خردسالانی که همراه با خانواده غذا می خورند کلمات بیشتری یاد می گیرند به شرطی که افراد خانواده با آنها صحبت کنند. اگر هنگام غذا خوردن تلویزیون روشن باشد، غذا خوردن خانوادگی هیچ فایده ای ندارد.

آنچه ما را بیشتر نگران می کند این است که برخی والدین هنگام غذا خوردن می خواهند اخبار یا برنامه های مورد علاقه شان را تماشا کنند که برای خردسالان نامناسب هستند. راه حل این مسئله ساده است: هنگام غذا خوردن تلویزیون را خاموش کنید.

اتاق کودک نباید تلویزیون داشته باشد.

بسیاری از خانواده ها چندین تلویزیون در خانه دارند. بسیاری از افراد خانواده ها نیز در اتاق کودک تلویزیون می گذارند. این کار اشتباه است. وقتی که کودک حدود سه یا چهار سالگی یاد گرفت از کنترل تلویزیون استفاده کند، دیگر نمی توانید تلویزیون دیدن او را محدود کنید.

از قفل کودک استفاده کنید.

می توانید با استفاده از قفل کودک برنامه های تلویزیونی و ماهواره ای را کنترل کنید و اجازه ندهید کودکان برنامه های نامناسب را تماشا کنند. برای این کار باید در قسمت تنظیمات، شبکه های نامناسب را قفل کنید.

منبع: کودک آنلاین