فشار خون کودکان، راهکارهایی برای کنترل آن

رییس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: با توجه به شکل گیری عادت های غذایی تا سن سه سالگی، از ابتدا نباید با افزودن مقادیر زیاد نمک و شکر به غذاهای شیرخوار و کودک ذائقه وی را به مصرف غذاهای شور یا شیرین سوق داد.
دکتر رویا کلیشادی متخصص کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و رییس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت و گو با وبدا درخصوص اهمیت شناسایی فشارخون بالا اظهار کرد: پرفشاری خون اولیه (اسانسیل) در کودکان و نوجوانان کشورهای مختلف دنیا به سرعت رو به افزایش بوده است.
هر چند سال ها قبل پرفشاری خون ثانویه، به ویژه ناشی از علل کلیوی، بیشتر در کودکان و نوجوانان مورد بحث بود ولی امروزه بر اهمیت افزایش فشار خون اولیه به عنوان یک معضل سلامت فردی و عمومی در کودکی و نوجوانی تاکید می شود.
وی افزود: با توجه به اهمیت شناسایی زودرس فشار خون افزایش یافته در کودکان و جلوگیری از ابتلای بعدی آنها به بیماری پر فشاری خون، انجمن های علمی متعدد از جمله انجمن قلب آمریکا، اندازه گیری سالانه فشار خون برای کودکان 3 الی 17 ساله را توصیه می کنند. همچنین آکادمی کودکان آمریکا، اندازه گیری و غربالگری فشار خون کودکان 3 ساله و بالاتر را در هر نوبت ویزیت توسط پزشک توصیه می کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بیان کرد: مراحل اولیه افزایش فشار خون در کودکان و نوجوانان را پره هایپرتنشن (فشارخون بالا) می نامند که در سال های اخیر به عنوان "فشار خون افزایش یافته پایدار" شناخته می شود. مراحل بعدی آن، هایپرتنشن یا پرفشاری خون نامیده می شود. فشار خون بالاتر در کودکی، با فشار خون بالاتر در بزرگسالی همراه خواهد بود و با بروز پرفشاری خون در اوایل جوانی ارتباط مستقیم دارد.

بیماری های کلیوی و عروق کلیه، از شایع ترین علل فشار خون ثانویه در کودکان مبتلا هستند
دکتر کلیشادی با بیان اینکه پرفشاری خون اولیه در کودکان و نوجوانان، بعد از سن ۶ سالگی و معمولا به دلیل سابقه مثبت خانوادگی و اضافه وزن و چاقی، بروز پیدا می کند، تصریح کرد: فشار خون سیستولیک افزایش یافته بیشتر نشانه فشار خون ثانویه و فشار خون دیاستولیک افزایش یافته بیشترنشانه فشار خون اولیه است. بیماری های کلیوی و عروق کلیه از شایع ترین علل فشار خون ثانویه در کودکان مبتلا هستند.
رییس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه در سطح جهانی، شیوع پرفشاری خون اولیه در کودکان و نوجوانان 3.5 الی 7.8 درصد گزارش شده است، اظهار کرد: براساس مطالعات کشوری در ایران، فراوانی فشار خون افزایش یافته در کودکان و نوجوانان 4.5 درصد است.
وی گفت: فشار خون نرمال، فشارخون سیستولیک و دیاستولیک کمتر از صدک ۹۰ درصد با توجه به نمودار تعریف شده برای جنس، سن و قد کودک است. برای سنین پیش از بلوغ، پره هایپرتنشن به معنای فشار خون دیاستولیک مساوی یا بالاتر از صدک ۹۰ و یا فشار خون سیستولیک بالاتر از صدک ۹۵ تعریف می شود.
دکتر کلیشادی خاطرنشان کرد: یک تعریف ساده برای غربالگری فشارخون افزایش یافته در کودکان و نوجوانان، استفاده از نسبت فشار خون به قد است. اگر نسبت فشارخون سیستولیک به قد بیش از 0.7 و نسبت فشارخون دیاستولیک به قد بیش از 0.5 باشد، آن کودک یا نوجوان باید از نظر وضعیت فشارخون مورد بررسی قرار گیرد تا در صورت تایید بالا بودن فشار خون، بررسی های تشخیصی و درمانی انجام شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درخصوص علل زمینه ای بروز پرفشاری خون از دوران کودکی و راهکارهای پیشگیری از آن، عنوان کرد: برهم کنش عوامل ژنتیکی و محیطی از دوران جنینی و کودکی می توانند وضعیت ابتلا یا عدم ابتلای بعدی فرد به بیماری پرفشاری خون را تعیین کنند.
وی درخصوص عواملی که در دوران جنینی و نوزادی منجر به بروز پرفشاری خون می شود، افزود: نارسی و وزن کم هنگام تولد، از عوامل خطر افزایش فشار خون در آینده هستند. به نظر می رسد علت آن، کوچکتر بودن سایز کلیه و تعداد نفرون ها در این کودکان باشد، سابقه مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی یا اکلامپسی) در مادر، احتمال ابتلا به پرفشاری خون فرزندش در آینده را افزایش می دهد.
همچنین، تغییرات محیط داخل رحم مانند مصرف سیگار توسط مادر و استرس های روانی، می توانند از طریق عوامل اپی ژنتیکی تغییراتی در جفت ایجاد کنند و اینگونه بر رشد و تکامل جنین اثر بگذارند و از طریق افزایش احتمال نارسی و وزن کم هنگام تولد، ابتلای به پر فشاری خون را افزایش دهند.
وی افزود: مواجهه مادر باردار با برخی آلاینده های محیطی و مواد شیمیایی، باعث افزایش احتمال بروز پرفشاری خون در فرزندش در سال های بعد می شود و این عوارض حتی به چند نسل بعدی هم ممکن است منتقل شود. تنش های عصبی مادر باردار می تواند، اثرات طولانی مدت بر ایجاد چاقی و ابتلا به پرفشاری خون در فرزندش شوند که این اثرات حتی گاهی به نسل های بعد هم منتقل می شوند.
رییس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: عواملی مانند کمبود برخی ویتامین ها و املاح در تغذیه مادر باردار، از جمله کمبود پروتیین، اسید فولیک، ویتامین B۶ و ویتامین B۱۲، نیز می توانند منجر به وزن کم نوزاد هنگام تولد شده و خطر ابتلا به پرفشاری خون را در طولانی مدت افزایش دهند.
دکتر کلیشادی با بیان اینکه چاقی مادر و مصرف زیاد نمک مادر باردار، کودک را در معرض ابتلا به چاقی و پرفشاری خون در بزرگسالی قرار می دهد، تاکید کرد: تغذیه شیرخوار با شیرهای مصنوعی می تواند، زمینه ساز بروز پرفشاری خون در سنین بعدی فرد باشد؛ در حالی که مطالعات متعددی نشان داده اند که تغذیه با شیر مادر اثر معنی داری در جلوگیری از ابتلا به پرفشاری خون در سنین بعدی دارد.
وی گفت: با توجه به شکل گیری عادت های غذایی تا سن سه سالگی، از ابتدا نباید با افزودن مقادیر زیاد نمک و شکر به غذاهای شیرخوار و کودک ذائقه وی را به مصرف غذاهای شور یا شیرین سوق داد.

فشار خون ناشی از چاقی، از مهم ترین عوامل ابتلا به فشار خون است
رییس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درخصوص عواملی که در دوران کودکی و نوجوانی، فرد را مستعد ابتلا به بیماری پرفشاری خون می کند، خاطرنشان کرد: برهم کنش عوامل ارثی و محیطی در افزایش فشار خون تاثیر زیادی دارند. فشار خون ناشی از چاقی، از مهم ترین عوامل ابتلا به فشار خون است و از تقابل بین محیط و ژن ایجاد می شود و عوامل اجتماعی، رفتاری و فیزیولوژیک در آن دخیل هستند.
وی تصریح کرد: قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا، دود دخانیات، زندگی در مناطق دارای آلودگی صوتی، تماس با برخی مواد شیمیایی محیطی، مواجهه با برخی ویروس ها مانند آدنوویروس 36، خواب دیروقت و ناکافی، مصرف ناکافی سبزی و میوه، زیاده روی در مصرف نمک و تنش های عصبی، از جمله عوامل محیطی است که در ابتلا به پرفشاری خون نقش به سزایی دارد.

تغییرات رفتاری و سبک زندگی، مهمترین پایه های پیشگیری و کنترل افزایش فشارخون از دوران کودکی هستند
دکتر کلیشادی در بخش دیگری از سخنان خود به ارائه راهکارهای پیشگیری اولیه از افزایش فشارخون پرداخت و گفت: تغییرات رفتاری و سبک زندگی، مهمترین پایه های پیشگیری و کنترل افزایش فشارخون از دوران کودکی هستند.
عمده ترین راهکارها برای کودکان و نوجوانان شامل، دستیابی به وزن مطلوب و پیشگیری و کنترل چاقی، محدود کردن مصرف نمک و اضافه نکردن نمک در حین صرف غذا، کاهش میزان مصرف چربی های مضر، کاهش مصرف نوشیدنی های شیرین شده، محدود کردن مصرف فست فودها، محدود کردن مصرف غذاهای آماده و فرآوری شده، مصرف غذا همراه با خانواده،افزایش مصرف میوه های تازه به ویژه سیب، مرکبات، توت، توت فرنگی، تمشک، افزایش مصرف سبزیجات تازه به ویژه کاهو،کلم بروکلی و جعفری، مصرف کافی مواد غذایی حاوی کلسیم، پتاسیم و منیزیم، فعالیت جسمی کافی به میزان حداقل 60 دقیقه فعالیت فیزیکی روزانه با شدت متوسط، کاهش مدت زمان فعالیت های بی تحرک مثل تماشای تلویزیون و انواع بازی های کامپیوتر، به کمتر از دو ساعت در روز، خواب قبل از ساعت ده شب و خواب کافی به مدت حداقل 7 ساعت در شبانه روز، کاهش مواجهه با آلاینده ها و موادشیمیایی محیطی، کاهش مواجهه با آلودگی های صوتی و افزایش استفاده از فضای سبز در محیط، است.