خجالتی بودن کودک، از کجا آب می خورد؟! (۱)

این صحنه حتما برای‌تان آشناست؛ کودکی که در احوالپرسی‌های معمول روزانه با دیگران، پشت والدینش پنهان می‌شود و در جواب احوالپرسی آن‌ها ساکت می‌ایستد؛ این قبیل بچه‌ها را به‌اصطلاح «خجالتی» می‌گویند، مشکلی که اغلب کودکان و حتی نوجوانان و بزرگسالان ممکن است با آن روبه‌رو باشند. در اصل این یک ویژگی شخصیتی است که نباید باعث شرمندگی شود چون نیمی از بزرگسالان فکر می‌کنند خجالتی هستند و بیش از نیمی از آن‌ها هم اذعان می‌کنند که در کودکی خجالتی بوده‌اند؛ این مشکلی است که با تشویق و حمایت قابل اصلاح است. خبر خوب این‌که کودکان خجالتی می‌توانند کم‌رویی‌شان را مدیریت کنند. آن‌ها فقط کمی به حمایت نیاز دارند.

اگر فرزند شما خجالت می‌کشد در جمع حاضر شود و رویش نمی‌شود از مغازه‌دار سوالی بپرسد! ممکن است فکر کنید که در کدام مرحله از تربیت و رشد او اختلالی بوده که با این مسئله روبه‌رو شده است! به هر دلیلی که کودک شما اکنون خجالتی است، بهتر است راه‌های کمک به او را پیدا کنید.


خجالت چیست؟
از نظر علمی خجالت یک واکنش طبیعی در برابر افراد و محیط‌ های جدید است که با ترس و کنجکاوی همراه است. هرچند بیشتر کودکان در شرایط مختلف قدری احساس خجالت و کم‌رویی می‌کنند اما کودکان خجالتی در تمام اوقات این احساس را دارند. واقعیت این است که کودکان خجالتی در فرهنگ چندگانه امروز به سختی می‌توانند با دیگران ارتباط بگیرند اما شرمساری می‌تواند کودک را از آموختن مهارت‌های اجتماعی باز ‌دارد، ضمن آن‌که می‌تواند بر عملکرد درسی‌اش تاثیر گذاشته و او را دچار اضطراب ناشی از امتحان و پرسش کند. بدتر از همه این‌که کودک خجالتی می‌تواند الگوی انزوایی داشته باشد که او را از ارتباط با دیگران باز می‌دارد. دانشمندان در حال حاضر بر این باورند که ارتباطات اجتماعی یکی از نیاز‌های مهم بشری است که می‌تواند تاثیرات مثبتی بر سلامت فیزیکی و احساسی افراد در سطوح مختلف زندگی داشته باشد.

خجالت از کجا می‌آید؟
دلایل ایجاد ویژگی خجالتی در کودکان کم نیست اما برخی علل مهم آن را مرور می‌کنیم.

ژنتیک: برخی از ویژگی‌های شخصیتی به افراد ارث می‌رسد بنابراین این ویژگی نیز می‌تواند در فرد ژنتیک باشد. تحقیقات نشان می‌دهد، میل به کم‌رویی ممکن است ژنتیک باشد‌. با توجه به تحقیقات انجام‌شده در دانشگاه هاروارد در رابطه با نوزادان، ۱۵تا۲۰درصد نوزادان تازه به دنیا آمده در محیط جدید ساکت‌، هشیار و آرام هستند. با وجود این، حدود ۲۵درصد از این نوزادان، نوجوانانی خجالتی نمی‌شوند‌ در حالی‌که بعضی از نوجوانان خجالتی‌، کودکی پرشورونشاطی داشتند.

شخصیت: گاهی اوقات شخصیت نوزاد طوری است که حساس و عاطفی و البته زودرنج است. بنابراین چنین شخصیتی بیشتر احتمال دارد که در کودکی خجالتی باشد.

رفتار آموزش داده شده: کودکان به‌دنبال تقلید مدل‌های تاثیرگذار هستند و این مدل‌ها می‌توانند والدین باشند. والدین خجالتی این حس را به کودک‌شان نیز می‌آموزند. مادری را تصور کنید که در مهمانی کنار کودک خود ساکت نشسته و هیچ گپ‌وگفتی با اطرافیان ندارد. همین، یک الگو برای فرزند این مادر می‌شود.

ترس از شکست: هستند والدینی که فکر می‌کنند کودک‌شان نابغه است و باید هر آنچه لازم است را زود یاد بگیرد. کودکانی که مدام بیشتر از ظرفیت‌شان از آن‌ها توقع وجود دارد، زمانی‌که نمی‌توانند آن انتظار را درست برآورده کنند احساس بدی پیدا می‌کنند و این احساس بد تبدیل به ترس از شکست در آن‌ها می‌شود و بالطبع آن‌ها را به سمت شرمساری سوق می‌دهد.

فقدان تعامل اجتماعی: بچه‌هایی که در سال‌های اول زندگی‌شان از دیگران دور هستند، احتمالا نمی‌توانند مهارت‌های اجتماعی را که به آن‌ها کمک می‌کند بتوانند با دیگران در تعامل باشند، یاد بگیرند. برخی والدین فکر می‌کنند در سال‌های اولیه تولد کودک، او باید دور از دیگران و در محیطی بسته و محدود نگهدارند. این مسئله یکی از عوامل مهمی است که باعث می‌شود کودک درک درستی از تعامل اجتماعی پیدا نکند.

روابط خانوادگی: کودکانی که احساس وابستگی به والدین‌شان نمی‌کنند، ممکن است مستعد اضطراب و رفتار خجالتی باشند. از سوی دیگر، والدین به شدت محافظه‌کار نیز ممکن است کودک را از قرارگرفتن در موقعیت‌های جدید بترسانند. این‌که مدام به کودکی گفته شود که با غریبه‌ها حرف نزن آن‌ها افراد خطرناکی هستند و.... بدون شک در آینده از او فردی ترسو و البته خجالتی خواهد ساخت.

ادامه دارد...