زندگی نباتی چیست؟ چه مدت طول می‌کشد؟ آیا درمان دارد؟

زندگی نباتی حالتی است که معمولاً در اثر آسیب شدید مغزی به دلیل آسیب سر یا اختلالی که مغز را از اکسیژن محروم می‌کند، مانند ایست قلبی یا تنفسی ایجاد می‌شود. افرادی که در حالت زندگی نباتی هستند، می‌توانند چشمان خود را باز کنند، اما قادر به صحبت کردن یا انجام کارهایی که نیاز به فکر یا قصد آگاهانه دارد نیستند.

در این مقاله می‌خوانید:

• زندگی نباتی چیست؟
• دلیل بروز حالت زندگی نباتی
• علائم زندگی نباتی
• زندگی نباتی چه مدت طول می‌کشد؟
• تشخیص حالت زندگی نباتی
• درمان حالت زندگی نباتی

زندگی نباتی چیست؟

زندگی نباتی به حالتی گفته می‌شود که در آن فرد بیدار است، اما هیچ نشانه‌ای از آگاهی از خود نشان نمی‌دهد. فردی که در حالت نباتی قرار دارد، ممکن است چشمان خود را باز کند، بیدار شود و در فواصل زمانی معینی به خواب برود و رفلکس‌های اساسی داشته باشد. با این حال، این فرد هیچ واکنش معنی‌داری نشان نمی‌دهد و هیچ ردی از تجربه احساسات یا عملکرد شناختی نیز ندارد.

دلیل بروز حالت زندگی نباتی

حالت نباتی زمانی رخ می‌دهد که مخ (بزرگ‌ترین قسمت مغز) به شدت آسیب دیده باشد، اما سیستم فعال کننده شبکه هنوز کار خود را انجام دهد. این سیستم از سلول‌ها و رشته‌های عصبی ساخته شده است که در اعماق قسمت بالایی ساقه مغز قرار دارد. حالت نباتی معمولاً به دلیل آسیب شدید مغزی ایجاد می‌شود که عوامل زیر در آن دخیل هستند:

• ضربه به سر
• اختلالی که مغز را از اکسیژن محروم می‌کند، مانند ایست قلبی یا ایست تنفسی.

با این حال، هر اختلالی که به شدت به مغز آسیب برساند (مانند خونریزی یا عفونت مغزی) نیز می‌تواند منجر به زندگی نباتی شود.

بیشتر بخوانید: اجاره دستگاه اکسیژن ساز به چه علت انجام می گردد؟

علائم زندگی نباتی

افرادی که در حالت نباتی هستند، به دلیل کار کردن برخی از قسمت‌های مغزشان، هنوز می‌توانند بعضی از کارها را انجام دهند. این کارها عبارتند از:

• باز کردن چشمان
• الگوهای خواب و بیداری نسبتاً منظم (که لزوماً مربوط به روز و شب نیست.)
• نفس کشیدن، مکیدن، جویدن، سرفه کردن، نفس کشیدن، قورت دادن و تولید صداهای روده‌ای
• مبهوت شدن از صداهای بلند
• لبخند زدن یا اخم کردن

اکثر افراد در حالت نباتی هیچ آگاهی از خود یا محیط اطراف خود ندارند. در واقع، پاسخ‌های ظاهری آن‌ها به محیط اطراف‌شان ناشی از رفلکس‌های اولیه خودکار (غیر ارادی) است و نه از یک عمل آگاهانه. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است به طور غریزی یک شی را هنگامی که با دست‌شان برخورد می‌کند بگیرند، درست مانند یک نوزاد.
افراد در حالت نباتی نمی‌توانند کارهایی را انجام دهند که نیاز به فکر یا قصد آگاهانه دارد. آن‌ها نمی‌توانند صحبت کنند، از دستورات پیروی کنند، اندام‌های خود را به طور هدفمند حرکت دهند یا برای جلوگیری از یک محرک دردناک حرکت کنند. پس ببه طور کلی، اکثر افراد در حالت زندگی نباتی تمام ظرفیت آگاهی، تفکر و رفتار آگاهانه خود را از دست داده‌اند.

زندگی نباتی چه مدت طول می‌کشد؟

اکثر افرادی که در حالت نباتی باقی می‌مانند، در عرض 6 ماه پس از آسیب اولیه مغزی می‌میرند. بقیه نیز اکثراً حدود 2 تا 5 سال عمر می‌کنند. علت مرگ اغلب عفونت تنفسی یا مجاری ادراری یا نقص (نارسایی) شدید چندین اندام است، اما این امکان نیز وجود دارد که مرگ ناگهانی رخ دهد و علت آن ناشناخته باشد.

بیشتر بخوانید: اختلالات عصبی رشدی چیست؟

تشخیص حالت زندگی نباتی

تشخیص حالت نباتی با ارزیابی پزشک و آزمایش‌هایی مانند تصویربرداری ام آر آی، سی تی اسکن و الکتروانسفالوگرافی انجام می‌شود. پزشک بر اساس علائم به حالت نباتی مشکوک شده و قبل از تشخیص نهایی، فرد را تحت نظر می‌گیرد. هر کدام از آزمایش‌ها در تشخیص یک مورد خاص کمک می‌کنند که عبارتند از:

• ام آر آی و سی تی اسکن: برای بررسی اختلالاتی که ممکن است باعث ایجاد مشکل شوند، اما قابل درمان هستند.
• اسکن (PET) یا (SPECT): این تست‌ها می‌توانند نشان دهند که مغز چقدر کار می‌کند و تا چه اندازه فرد در زندگی نباتی قرار دارد.
• الکتروانسفالوگرافی (EEG): این تست ممکن است برای بررسی اختلالات در فعالیت الکتریکی مغز انجام شود که نشان دهنده تشنج است و می‌تواند هوشیاری را مختل کند.
• ام آر آی عملکردی (fMRI): ممکن است برای بررسی فعالیت مغز و تعیین این‌که آیا آگاهی به طور کامل مختل شده است انجام شود.

درمان حالت زندگی نباتی

درمان‌های مختلفی که برای حالت نباتی وجود دارد، عبارتند از:

• تغذیه خوب: در حالت نباتی، غذای افراد از طریق لوله‌ای که از طریق بینی وارد معده می‌شود به آن‌ها می‌رساند. گاهی اوقات نیز تغذیه این افراد با لوله‌ای که مستقیماً از طریق یک برش در شکم وارد معده یا روده کوچک می‌شود، انجام می‌گیرد.
• موسیقی درمانی: این درمان ممکن است با تحریک پاسخ در افراد در حالت نباتی یا سایر انواع اختلالات هوشیاری، اثرات مفید جزئی داشته باشد، اما سودمندی آن هنوز مشخص نیست.
• مراقبت طولانی‌مدت و همه جانبه: افراد در حالت نباتی درست مانند افرادی که در کما هستند، نیاز به رسیدگی و مراقبت دارند.

صرف نظر از موارد گفته شده، بسیاری از مشکلات حالت زندگی نباتی از ناتوانی در حرکت (بی حرکتی) نشئت می‌گیرد. پس اقدامات زیر برای جلوگیری از این مشکلات ضروری است:

• با جابجایی مکرر فرد و قرار دادن بالشتک محافظ در زیر قسمت‌هایی از بدن که در تماس با تخت هستند، می‌توان از ایجاد زخم‌های فشاری در پوست جلوگیری کرد.
• برای جلوگیری از انقباضات، فیزیوتراپیست‌ها به آرامی مفاصل فرد را در همه جهات حرکت داده یا آن‌ها را در موقعیت‌های خاصی قرار می‌دهند.
• مصرف بعضی از داروها و فشار دادن یا بالا بردن پاهای فرد به پیشگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند. حرکت دادن اندام‌ها نیز در تمرینات غیرفعال دامنه حرکتی می‌تواند جلوی لخته شدن خون را بگیرد.
• افراد در حالت نباتی دچار بی اختیاری ادراری هستند، پس باید مراقب تمیز و خشک نگه داشتن پوست آن‌ها نیز بود. اگر مثانه از کار افتاده باشد نیز می‌توان یک لوله (کاتتر) در مثانه قرار داد تا ادرار را تخلیه کند. کاتترها به دقت تمیز و مرتباً معاینه می‌شوند تا از ایجاد عفونت ادراری جلوگیری شود.

بیشتر بخوانید: درمان افسردگی با rTMS

کلام آخر

زندگی نباتی یک اختلال هوشیاری یا تغییر هوشیاری است که به دلیل آسیب شدید مغزی رخ می‌دهد. فردی که در حالت نباتی قرار دارد، ممکن است بیدار به نظر برسد، اما به دلیل آسیب مغزی از محیط اطراف خود هیچ نوع آگاهی ندارد.

به کلینیک نی نی بان سر بزنید.