مراقبت از پا در افراد دیابتی

در دیابت، پاها به دو شکل تحت تأثیر قرار می‌گیرند:

• نخست، اختلال در خون‌رسانی که باعث کند شدن روند ترمیم زخم‌ها می‌شود.

• دوم، کاهش حس پاها به دلیل آسیب عصبی و بی حسی پای دیابتی (نوروپاتی دیابتی). در این حالت بیمار ممکن است متوجه بریدگی‌های کوچک یا تاول‌ها نشود و همین موضوع می‌تواند به ایجاد زخم منجر شود.

پیشگیری از مشکلات پا در دیابت آسان‌تر است، اگر به مراقبت از پاها توجه کنید و سریع به مشکلات واکنش نشان دهید. یادگیری عادات صحیح مراقبت از پا می‌تواند از بیشتر مشکلات پیشگیری کند. برای آموزش مداوم مراقبت از پاها متناسب با نیازهایتان، مهم است که هر سال معاینه پا انجام دهید. پاهای دیابتی باید دست‌کم یک‌بار در سال توسط پزشک یا متخصص غدد بررسی شوند تا مشکلات در مراحل اولیه شناسایی و از عوارض جلوگیری شود.

مراقبت از پاها در دیابت

تمیز نگه داشتن پاها

پاها را تمیز نگه دارید، اما آن‌ها را برای مدت طولانی در آب نگذارید، زیرا آب می‌تواند پوست را خشک کند. از صابون ملایم و آب ولرم استفاده کنید. پوست را با حوله به آرامی خشک کنید، بدون مالش شدید. پاها را کاملاً خشک کنید. پس از شست‌وشو، برای جلوگیری از ترک‌خوردگی از کرم یا لوسیون مرطوب‌کننده استفاده کنید. پزشکان توصیه می‌کنند کرم را بین انگشتان نزنید، زیرا این کار می‌تواند موجب عفونت قارچی شود. پیش از پوشیدن جوراب و کفش از پودرهای غیر دارویی (مانند تالک) استفاده کنید تا پا خشک بماند. در زمستان، هوای سرد و سیستم گرمایش مرکزی می‌تواند پوست را خشک کند؛ بنابراین باید بیشتر به مرطوب‌سازی پاها و گرم نگه‌داشتن آن‌ها توجه کنید. اگر پاهایتان سرد می‌شوند، شب‌ها با جوراب بخوابید.

بررسی روزانه پاها

مراقبت از پاها در دیابت شامل معاینه روزانه و دقیق آن‌هاست. به‌خوبی روی پاها، کف پا و انگشتان و ناخن‌ها نگاه کنید. در صورت نیاز از آینه استفاده کنید یا از کسی کمک بخواهید. از نور مناسب استفاده کنید تا تغییرات کوچک هم دیده شوند. پوست خشک و ترک‌خورده روی پا، انگشتان و پاشنه را بررسی کنید. پاها، انگشتان و پاشنه‌ها را از نظر وجود تاول، بریدگی، خراش، کبودی یا هر تغییر دیگر بررسی کنید. بین انگشتان را برای یافتن عفونت قارچی نگاه کنید. به قرمزی، گرمی یا حساسیت ناحیه توجه کنید. به ناخن‌های فرو رفته، پینه‌ها و میخچه‌ها دقت کنید. اگر از کفش تاول یا زخمی ایجاد شد، آن را نترکانید؛ فقط پانسمان کنید و کفش دیگری بپوشید.

مراقبت از ناخن‌های پا

ناخن‌ها را بعد از حمام، زمانی که نرم هستند، کوتاه کنید. ناخن‌ها را صاف ببرید و لبه‌ها را با سوهان نرم کنید. گوشه‌ها را گرد نکنید تا ناخن در گوشت فرو نرود. فرو رفتن ناخن در گوشت در دیابت بسیار مشکل‌ساز است.

از اجسام تیز برای تمیز کردن زیر ناخن یا برداشتن پینه استفاده نکنید. می‌توانید برای نرم‌کردن پاشنه‌ها از سنگ‌پا بعد از دوش یا حمام استفاده کنید، اما به‌آرامی. اگر لازم باشد، به متخصص پدیکور مراجعه کنید. اگر پدیکور را در سالن انجام می‌دهید، به بهداشت و استریل بودن محیط و ابزار توجه کنید.

ورزش و پای دیابتی

ورزش منظم باعث بهبود خون‌رسانی می‌شود. روزانه دست‌کم ۳۰ دقیقه فعالیت داشته باشید، اما همیشه با کفش مناسب. در صورت داشتن زخم باز روی پا، ورزش نکنید. نوع ورزش مناسب را از پزشک بپرسید.

کفش برای بیماران دیابتی

از راه رفتن پابرهنه روی سطوح خطرناک (مانند خیابان یا جنگل) خودداری کنید. سنگ‌ها یا اجسام تیز می‌توانند پای شما را زخمی کنند. همیشه پاهایتان را با کفش یا دمپایی با کفی محکم بپوشانید. برخلاف برخی توصیه‌ها برای راه رفتن پابرهنه جهت پیشگیری از صافی کف پا، در دیابت این کار خطرناک است و می‌تواند موجب آسیب و عفونت شود. کفش‌ها باید از پاها در برابر سرما و رطوبت محافظت کنند. کفش پاشنه‌بلند یا نوک‌تیز نپوشید. کفش‌های باز مانند دمپایی یا صندل نیز پا را آسیب‌پذیر می‌کنند.

جوراب‌ها را هر روز عوض کنید. از جنس‌های طبیعی مانند پنبه یا پشم استفاده کنید. جوراب بدون درز انتخاب کنید تا پوست را نساید. از جوراب‌های تنگ اجتناب کنید. کفش جدید را ابتدا بیش از یک ساعت نپوشید. پیش از پوشیدن کفش، داخل آن را بررسی کنید تا چیزی خشن یا آسیب‌زا وجود نداشته باشد.

اگر پزشک کفش مخصوص دیابتی تجویز کرد، از آن استفاده کنید. کفش‌ها را هنگام فرسودگی عوض کنید. مهم است که کفش کاملاً اندازه باشد، به‌ویژه اگر نوروپاتی دارید و متوجه تنگی کفش نمی‌شوید. بهترین زمان خرید کفش عصر است، زمانی که پاها کمی متورم و بزرگ‌تر هستند.

توصیه‌های تکمیلی

• هرگونه آسیب یا عفونت پا را فوراً به پزشک اطلاع دهید.

• پینه، میخچه یا مشکلات دیگر پا را خودتان درمان نکنید.

• دمای آب را با آرنج یا دماسنج بسنجید، نه با پا. آب داغ می‌تواند باعث سوختگی شود.

• از کیسه آب گرم، بخاری برقی یا بطری آب داغ برای گرم کردن پاها استفاده نکنید، چون خطر سوختگی دارد.

• قند خون و وزن خود را کنترل کنید و رژیم غذایی توصیه‌شده پزشک را رعایت کنید.

• سیگار نکشید. سیگار رگ‌ها را تنگ کرده و خطر مشکلات پا را بیشتر می‌کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

پزشک باید در هر ویزیت پاها را بررسی کند. در صورت مشاهده مشکلات زیر به کلینیک زخم دیابتی مراجعه کنید:

• عفونت قارچی (ترک بین انگشتان).

• زخم یا جراحت روی پا (معمولاً در کف یا انگشتان).

• ناخن‌های فرو رفته.

• افزایش بی‌حسی یا درد.

• پینه، میخچه یا زگیل. هرگز آن‌ها را خودسرانه با دارو یا بریدن درمان نکنید.

• قرمزی، ورم یا ترشح (نشانه عفونت).

• ناخن‌های ضخیم، زرد یا بدشکل (نشانه عفونت یا آسیب).

• سیاه‌شدن پوست.

• ورم، تغییر شکل، داغی یا درد در پا یا مچ که می‌تواند نشانه شکستگی یا بیماری پای شارکو باشد.

   

جمع‌بندی

خراش‌ها، زخم‌ها، پینه‌ها، ناخن‌های فرو رفته، تاول‌ها و پوست ترک‌خورده حتی با رعایت کامل مراقبت ممکن است ایجاد شوند. بهترین درمان، شناسایی و رفع علت آسیب پا است.

• هرگز پابرهنه راه نروید.

• کفش مناسب بپوشید تا پاها محافظت شوند.

• ناخن‌ها را مرتب و درست کوتاه کنید.

• برای درمان پینه و میخچه به پودولوگ مراجعه کنید.

• دمای آب حمام را با آرنج بسنجید.

• پاها را از منابع حرارتی مستقیم دور نگه دارید

• هر ۶ ماه نشانه‌های مشکلات پا (کاهش خون‌رسانی یا حس، تغییر شکل پا یا رعایت‌نکردن بهداشت) را بررسی کنید.

  مراقبت روزانه و صحیح از پاها بخش حیاتی زندگی با دیابت است و به شما کمک می‌کند از عوارض جدی جلوگیری کرده و سلامت پاها را حفظ کنید.

نتیجه گیری

مراقبت از پا در افراد دیابتی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا کوچک‌ترین آسیب یا زخم می‌تواند به سرعت پیشرفت کرده و به عفونت‌های جدی تبدیل شود. یکی از بخش‌های مهم این مراقبت، توجه به علائم زخم پای دیابتی است. این علائم شامل قرمزی یا تغییر رنگ پوست، تورم، ترشح مایع یا چرک، بوی نامطبوع، درد یا بی‌حسی در پا به‌ویژه به دلیل نوروپاتی، و در موارد شدیدتر ایجاد تاول، ترک‌های پوستی یا سیاه شدن بخشی از پوست می‌باشد. شناسایی زودهنگام این نشانه‌ها و مراجعه سریع به پزشک، در جلوگیری از پیشرفت عفونت و عوارضی مانند گانگرن یا حتی قطع عضو بسیار مؤثر است. بنابراین، بیماران دیابتی باید به‌طور روزانه پاهای خود را بررسی کرده و در صورت مشاهده هر یک از علائم زخم پای دیابتی، اقدامات درمانی فوری را آغاز کنند.