دادن قطره آهن به کودک، چه زمانی قطع کنم؟

کمبود آهن در کودکان می‌تواند رشد آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به کم‌خونی شود. زمان دادن قطره آهن به کودک کی است و چه زمانی می‌توان قطره آهن کوک را قطع کرد؟

سئوال مخاطب نی‌نی‌بان: پسرم دو سالگی را تازه تمام کرده. تا کی باید قطره آهن و مولتی‌ویتامین بهش بدهم؟ البته همچنان زینک سندروس هم می‌خورد. فرزندم تقریبا 84 سانت قد و 12.5 کیلوگرم وزن دارد. نسبت به نمودار درمانگاه قدش جالب نیست، نظر شما چیست؟

پاسخ دکتر اکبر کوشانفر، متخصص اطفال: مادر عزیز تا پایان 2 سالگی باید به کودک قطره آهن و مولتی‌ویتامین داد. اما بعد از 2 سالگی باید آزمایشاتی انجام شود که مشخص شود شرایط بچه در چه وضعیتی است و آیا نیاز به ادامه مصرف آهن یا مولتی‌ویتامین دارد یا نه؟ همچنین بعداز 2 سالگی توصیه می‌شود که از غذاهایی استفاده شود که آهن بیشتری دارند؛ مثل گوشت، حبوبات و ... نکته دیگر کمبود ویتامین دی است که اکثر کودکان با آن مواجه هستند. به همین دلیل برای مصرف مکمل‌ها باید حتما با پزشک خود کودک مشورت شود تا طبق آزمایشات مشخص کند که نیاز به چه مکمل‌هایی دارد. اما مصرف این دو مکمل نام برده شده تا پایان دو سالگی است. همچنین در مورد قد و وزن فرزندتان باید او را با منحی رشد خودش مقایسه کنید اما با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت شرایط نرمال و خوبی دارد.

آهن چیست؟

آهن، یک ماده مغذی است که کودک برای رشد و تکامل مناسب به آن نیاز دارد. اما برخی از بچه‌ها آهن کافی ندارند که به این وضعیت کمبود آهن می‌گویند. در ادامه این مقاله متوجه می‌شوید که کودکان به چه مقدار آهن نیاز دارند و علائم کمبود آهن کودک چیست.

چرا آهن برای کودکان مهم است؟

آهن به انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بقیه بدن و به ماهیچه‌ها در ذخیره و استفاده از اکسیژن کمک می‌کند. اگر رژیم غذایی کودک فاقد آهن باشد، ممکن است کودک دچار کمبود آهن شود. این وضعیت یک مشکل رایج در کودکان است که از خفیف تا جدی متغیر است. بدون درمان، کمبود آهن بر رشد و تکامل کودک تأثیر می‌گذارد. گاهی اوقات، کمبود آهن می‌تواند باعث عدم گلبول‌های قرمز سالم کافی که حامل اکسیژن هستند، شود. از این وضعیت جدی به نام «کم‌خونی فقر آهن» نام می‌برند. 

کودکان به چه مقدار آهن نیاز دارند؟

نوزادان با آهن ذخیره شده در بدنشان متولد می‌شوند. اما مقدار ثابتی آهن از غذا یا مکمل‌های ویتامین برای رشد و تکامل سریع کودک مورد نیاز است. نیاز کودک به آهن در سنین مختلف عبارت است از:

• ۷ تا ۱۲ ماه: ۱۱ میلی‌گرم
• ۱ تا ۳ سال: ۷ میلی‌گرم
• ۴ تا ۸ سال: ۱۰ میلی‌گرم
• ۹ تا ۱۳ سال: ۸ میلی‌گرم
• ۱۴ تا ۱۸ سال در دختران: ۱۵ میلی‌گرم
• ۱۴ تا ۱۸ سال در پسران: ۱۱ میلی‌گرم

کدام کودکان در معرض خطر کمبود آهن هستند؟

نوزادانی که در معرض بالاترین خطر کمبود آهن قرار دارند، عبارتند از:

• نوزادان نارس یا با وزن کم هنگام تولد.
• نوزادانی که قبل از ۱ سالگی شیر گاو یا شیر بز می‌نوشند.
• نوزادانی که بعد از ۶ ماهگی به هیچ وجه غذاهای حاوی آهن دریافت نمی‌کنند.
• نوزادانی که شیر خشکی که با آهن غنی نشده، می‌نوشند.

کودکانی که در معرض بالاترین خطر کمبود آهن قرار دارند عبارتند از:

• کودکانی که در سنین ۱ تا ۵ سالگی هستند و روزانه بیش از ۷۱۰ میلی‌لیتر شیر گاو، شیر بز یا شیر سویا می‌نوشند.
• کودکانی که شرایط بهداشتی خاصی مانند عفونت‌های مزمن یا رژیم‌های غذایی محدود دارند.
• کودکانی که در معرض سرب قرار گرفته‌اند.
• کودکانی که به اندازه کافی غذاهای غنی از آهن مصرف نمی‌کنند.
• کودکانی که اضافه وزن دارند، یا چاق هستند.
• دختران نوجوان نیز بیشتر در معرض خطر کمبود آهن هستند. بدن آن‌ها در دوران قاعدگی آهن از دست می‌دهد.

علائم کمبود آهن در کودکان چیست؟

آهن کم می‌تواند عملکرد خوب کودک را سخت‌تر کند. اما بیشتر علائم کمبود آهن در کودکان تا زمانی که کم‌خونی فقر آهن رخ ندهد ظاهر نمی‌شود. اگر فرزند شما فاکتورهای خطر کمبود آهن دارد، با پزشک او مشورت کنید. علائم کم‌خونی فقر آهن شامل موارد زیر است:

• رنگ صورتی روشن که به آن رنگ‌پریدگی نیز می‌گویند در صورت، لب‌ها، لثه‌ها، لبه پلک‌ها یا بستر ناخن 
• خستگی و کم‌انرژی بودن 
• تنگی نفس در حین ورزش
• سردی دست و پا
• کند شدن رشد و نمو
• کم‌اشتهایی
• تنفس سریع نامنظم
• مشکلات رفتاری 
• عفونت‌های مکرر
• هوس غیرمعمول برای چیزهایی که حاوی مواد مغذی کم یا بدون مواد مغذی هستند مانند یخ، خاک، رنگ یا نشاسته

پیشگیری از کمبود آهن در کودکان 

اگر شیر خشک غنی شده با آهن به نوزاد بدهید، احتمالا نوزاد شما مقدار توصیه شده آهن را دریافت می‌کند. می‌توانید با متخصص اطفال در مورد دادن مکمل‌های آهن به شکل قطره آهن به نوزاد مشورت کنید. 

• نوزادان: از ۴ ماهگی به کودک خود مکمل آهن بدهید. این مکمل را تا زمانی که کودک دو وعده یا بیشتر در روز از غذاهای غنی از آهن بخورد به او ادامه دهید. این غذاها شامل غلات بچه غنی شده با آهن، گوشت پوره شده و پوره سیب‌زمینی شیرین است. در صورتی که به نوزاد شیر مادر می‌دهید، از دادن مکمل خودداری کنید. اگر بیشتر تغذیه کودک از شیر خشک است، به او شیر خشک غنی شده بدهید.
• نوزادان نارس: از ۲ هفتگی تا یک سالگی به کودک، مکمل بدهید. در صورتی که به نوزاد شیر مادر می‌دهید، از دادن مکمل خودداری کنید. اگر بیشتر تغذیه کودک از شیر خشک است، به او شیر خشک غنی شده بدهید.

اقدامات دیگری که می‌توانید برای جلوگیری از کمبود آهن انجام دهید عبارتند از:

• غذاهای غنی از آهن سرو کنید: اغلب، والدین از ۴ ماهگی تا ۶ ماهگی شروع به سرو غذای جامد برای نوزادان خود می‌کنند. هنگامی که غذای جامد را شروع کردید، غذاهای غنی از آهن به کودک بدهید که شامل غلات کودک غنی شده با آهن، گوشت پوره شده و لوبیای پوره شده است. برای کودکان بزرگ‌تر، منابع خوب آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، لوبیا و اسفناج است.
• شیر را زیاد سرو نکنید: بین سنین ۱ تا ۵ سالگی، اجازه ندهید کودک شما بیش از ۷۱۰ میلی‌لیتر شیر در روز بنوشد.
• به کودک غذاهای غنی از ویتامین C بدهید: ویتامین سی به جذب آهن در بدن کمک می‌کند. غذاهایی که ویتامین C بالایی دارند عبارتند از: مرکبات، طالبی، توت‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، گوجه‌فرنگی و سبزیجات برگ سبز.

بررسی کمبود آهن کودک

بیشتر اوقات، کمبود آهن و کم‌خونی فقر آهن از طریق آزمایش خون مشخص می‌شود. آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند که همه نوزادان از سن 9 ماهگی تا 12 ماهگی برای کم‌خونی فقر آهن آزمایش شوند. کودکانی که فاکتورهای خطر کمبود آهن دارند باید در سنین بعدی دوباره آزمایش شوند. بسته به نتایج آزمایش، کودک شما ممکن است به مکمل آهن خوراکی، مولتی‌ویتامین روزانه یا آزمایشات بیشتر نیاز داشته باشد.

کمبود آهن در کودکان قابل پیشگیری است. برای اینکه رشد و تکامل فرزندتان را در مسیر درست نگه دارید، غذاهای غنی از آهن را در وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌ها بگنجانید.

خلاصه

همان‌طور که متوجه شدید دادن قطره آهن به کودکان را باید تا دو سالگی ادامه داد و برای ارائه قطره آهن پس از این سن، باید کودک تحت آزمایش خون قرار بگیرد. برای پیشگیری از کمبود آهن در نوزادان نارس از دو هفتگی و در نوزادان معمولی باید از چهار ماهگی قطره آهن نوزاد را شروع کرد. کم‌اشتهایی، مشکلات رفتاری، عفونت‌‌های مکرر و تنفس سریع نامنظم، برخی از علائم کم‌خونی در کودکان هستند.