گرمازدگی در بارداری: علل، علائم و روش‌های پیشگیری
گرمازدگی یکی از مشکلات مهم سلامتی است که در فصل‌های گرم سال و به ویژه در مناطق با آب و هوای گرم و مرطوب ممکن است بروز کند. این حالت ناشی از افزایش شدید دمای بدن است که به دلیل عدم توانایی بدن در تنظیم حرارت به وجود می‌آید. زنان باردار به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی خاصی که در بدن‌شان رخ می‌دهد، حساس‌تر به گرمازدگی هستند و این مسئله می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. در این مقاله به بررسی علل، علائم، عوارض و روش‌های پیشگیری از گرمازدگی در بارداری می‌پردازیم.
گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی شدیدترین نوع بیماری مرتبط با گرما است که به علت افزایش بیش از حد دمای بدن (بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد) ایجاد می‌شود و ممکن است منجر به آسیب جدی به اندام‌های حیاتی شود. گرمازدگی در دوران بارداری، بدن به دلیل تغییرات متابولیکی و فیزیولوژیکی، کنترل دمای خود را سخت‌تر انجام می‌دهد.
علت گرمازدگی در بارداری
شایع‌ترین علل گرمازدگی در بارداری عبارتند از:
- افزایش دمای محیط: قرار گرفتن در محیط‌های گرم و مرطوب به مدت طولانی.
- فعالیت فیزیکی شدید: ورزش یا فعالیت‌های سنگین در هوای گرم.
- عدم دریافت مایعات کافی: کم آبی بدن باعث کاهش تعریق و افزایش دمای بدن می‌شود.
- تغییرات بارداری: افزایش متابولیسم و حجم خون، تغییرات هورمونی و افزایش وزن باعث می‌شود که بدن راحت‌تر دچار گرمازدگی شود.
-
بیماری‌های زمینه‌ای: مانند بیماری‌های قلبی یا تنفسی که بر تنظیم دمای بدن تأثیر می‌گذارند.
بیشتر بخوانید: خطرات کم آب شدن بدن در بارداری
علائم گرمازدگی در بارداری
نشانه‌های یک مادر گرمازده عبارت است از:
- تعریق شدید یا گاهی قطع تعریق
- سرگیجه و سردرد
- ضعف و بی‌حالی
- تهوع و استفراغ
- ضربان قلب سریع و نامنظم
- پوست گرم و خشک یا مرطوب
- احساس گیجی، خواب‌آلودگی یا بیهوشی
- تنگی نفس یا مشکل در تنفس
- در موارد شدید، تشنج و از دست دادن هوشیاری
گرمازدگی در اوایل بارداری
در اوایل بارداری، علت اصلی گرمازدگی معمولاً به تغییرات هورمونی به‌ویژه افزایش پروژسترون برمی‌گردد که منجر به افزایش متابولیسم بدن و تولید گرمای بیشتر می‌شود؛ همچنین، بدن هنوز به خوبی با این تغییرات سازگار نشده و سیستم تنظیم دما دچار اختلال موقت می‌شود.
گرمازدگی در اواخر بارداری، علاوه بر متابولیسم بالا، افزایش حجم خون، وزن جنین و فشار بیشتر بر سیستم قلبی-عروقی باعث می‌شود بدن مادر سخت‌تر بتواند دما را تنظیم کند. همچنین تعریق کاهش یافته و تحمل گرما کمتر می‌شود، به همین دلیل زنان باردار در سه ماهه سوم بیشتر در معرض گرمازدگی شدید قرار دارند.
عوارض گرمازدگی در بارداری
عوارض گرمازدگی زن بارداری عبارتند از:
- نارسایی بعضی اندام‌ها
- آسیب مغزی
- نارسایی کلیه
- مشکلات قلبی
- احتمال مرگ در موارد شدید
تاثیر گرمازدگی بر جنین
گرمازدگی در دوران بارداری می‌تواند تاثیرات جدی و گاه جبران‌ناپذیری بر سلامت جنین داشته باشد. زمانی که دمای بدن مادر بیش از حد بالا می‌رود، جریان خون به سمت پوست برای خنک شدن افزایش می‌یابد و در نتیجه ممکن است خون‌رسانی به جفت و جنین کاهش یابد. این کاهش اکسیژن و مواد مغذی می‌تواند یکی از دلایل زایمان زودرس، اختلال در رشد جنین، آسیب به سیستم عصبی مرکزی و حتی در موارد شدید، سقط جنین شود. همچنین برخی مطالعات نشان داده‌اند که گرمای شدید در اوایل بارداری ممکن است با افزایش خطر ناهنجاری‌های مادرزادی همراه باشد.
روش‌های پیشگیری از گرمازدگی در دوران بارداری
برای جلوگیری از گرمازدگی در بارداری موارد زیر را امتحان کنید:
- محدود کردن قرار گرفتن در معرض گرما: اجتناب از قرار گرفتن طولانی مدت در نور مستقیم خورشید یا محیط‌های گرم و مرطوب.
- نوشیدن مایعات کافی: حفظ آب بدن با مصرف آب و مایعات خنک و جلوگیری از کم آبی.
- پوشیدن لباس‌های سبک و نازک: لباس‌های نخی و رنگ روشن که تبادل حرارت را آسان‌تر می‌کنند.
- استراحت در محیط‌های خنک: استفاده از تهویه مطبوع و کاهش فعالیت‌های بدنی در ساعات گرم روز.
- مراقبت‌های پزشکی: در صورت بروز علائم گرمازدگی، فوراً به مراکز درمانی مراجعه شود.
درمان گرمازدگی در بارداری
برای رفع گرمازدگی در بارداری کارهای زیر را انجام دهید:
- خنک کردن سریع بدن: انتقال به محیط خنک، استفاده از کمپرس سرد، دوش آب ولرم یا فن خنک کننده.
- جبران مایعات: تزریق مایعات وریدی در موارد شدید.
- مراقبت‌های ویژه: تحت نظر گرفتن علائم حیاتی مادر و جنین، درمان عوارض احتمالی.
- اجتناب از داروهای خاص: برخی داروها ممکن است در بارداری ممنوع باشند، پس درمان باید تحت نظر پزشک انجام شود.
برای گرمازدگی در بارداری چی بخوریم؟
برای مقابله با گرمازدگی در دوران بارداری، مصرف خوراکی‌های خنک و آبرسان بسیار مؤثر است. میوه‌هایی مانند مصرف هندوانه در بارداری، خربزه، طالبی، توت‌فرنگی و خیار به دلیل میزان بالای آب و ویتامین‌ها، به خنک شدن بدن و تأمین آب کمک می‌کنند. نوشیدنی‌هایی مانند آب نارگیل طبیعی، شربت لیمو با کمی نمک، و دوغ کم‌نمک نیز می‌توانند تعادل الکترولیت‌ها را حفظ کرده و از کم‌آبی جلوگیری کنند. همچنین مصرف غذاهای سبک و کم‌چرب مانند سوپ سبزیجات یا سالاد همراه با ماست، به کاهش تولید گرمای داخلی کمک می‌کند. اجتناب از غذاهای پرادویه، سرخ‌کردنی و نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز برای پیشگیری از گرمازدگی توصیه می‌شود.
گرمایی بودن مادر و جنسیت جنین
در برخی باورهای سنتی و طب عامیانه، گفته می‌شود که گرمایی بودن مادر ممکن است با جنسیت جنین مرتبط باشد؛ برای مثال، برخی معتقدند زنانی که در دوران بارداری بیشتر احساس گرما می‌کنند یا طبع گرمی دارند، احتمال بیشتری دارد که جنین پسر داشته باشند. با این حال، از نظر علمی هیچ شواهد معتبر و اثبات‌شده‌ای برای تایید این ارتباط وجود ندارد. احساس گرما در بارداری بیشتر به عوامل فیزیولوژیکی مانند تغییرات هورمونی، افزایش متابولیسم، حجم خون و فعالیت غدد عرق مربوط است و نمی‌توان آن را به طور دقیق به جنسیت جنین نسبت داد.
چه زنانی بیشتر مستعد گرمازدگی در بارداری هستند؟
برخی زنان در دوران بارداری بیش از دیگران در معرض گرمازدگی قرار دارند، به‌ویژه آن‌هایی که در مناطق گرم و مرطوب زندگی می‌کنند یا در محیط‌های بدون تهویه مناسب فعالیت دارند. همچنین زنان با شاخص توده بدنی (BMI) بالا، به دلیل چربی بیشتر بدن و دشواری در دفع گرما، بیشتر مستعد گرمازدگی هستند. زنانی که به اندازه کافی مایعات نمی‌نوشند، فعالیت بدنی سنگین دارند، لباس‌های تنگ و غیرتنفس‌پذیر می‌پوشند یا دچار کم‌خونی، فشار خون بالا یا بیماری‌های قلبی هستند نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند. همچنین زنان در سه‌ماهه سوم بارداری به دلیل فشار بیشتر بر بدن و افزایش متابولیسم، حساسیت بالاتری به گرما دارند.
سخن پایانی
گرمازدگی در بارداری یک وضعیت اورژانسی است که می‌تواند عواقب جدی برای مادر و جنین داشته باشد. آگاهی از علائم و رعایت نکات پیشگیری به ویژه در فصل‌های گرم، بسیار حیاتی است. مادران باردار باید از فعالیت‌های شدید در هوای گرم خودداری کنند، مایعات کافی بنوشند و در صورت بروز هرگونه علائم غیرطبیعی سریعا به پزشک مراجعه نمایند.
