مشکلات دوران بارداری، صفر تا صد
مسمومیت بارداری مشکل جدی است که گاهی اوقات در هفته‌های پایانی بارداری اتفاق می‌افتد.
بعضی از مشکلات در دوران بارداری شایع‌ترند و بعضی بیماری‌ها هم هستند که فقط برای زنان باردار اتفاق می‌افتد. دیابت که دیگر بیماری کشنده‌ای برای افراد عادی به شمار نمی‌رود، اما در زنان باردار می‌تواند موجب به دنیا آوردن نوزاد بسیار ریز شود. این نوشتار دربردارندۀ اطلاعاتی برای پیشگیری و یا رفع مشکلات خانمهای باردار در این دوران است.
جدا از بعضی مشکلات کوچک مثل کمردرد، حالت‌تهوع اول صبح و یبوست، خانم‌ها تغییرات بسیار زیادی را در طول دوران بارداری خود تحمل می‌کنند اما در بعضی موارد، یا مادر با وجود بیماری باردار می‌شود و یا این بیماری در طول دوران بارداری اتفاق می‌افتد. بعضی از این مشکلات فقط روی مادر تاثیر می‌گذارند و بعضی هم بر مادر و هم نوزاد اثر می‌گذارند.
مسمومیت بارداری
مسمومیت بارداری مشکل جدی است که گاهی اوقات در هفته‌های پایانی بارداری اتفاق می‌افتد. در این مشکل، فشارخون بالا رفته، دست‌ها، پاها و صورت ورم کرده و میزان پروتئین موجود در ادرار بالا می‌رود. اگر بگذارید این مشکل وخیم‌تر شود، ممکن است مادر دچار تشنج یا کما شود و بچه مرده به دنیا بیاید.
واژه مسمومیت نامی است که به اشتباه در زمانیکه تصور می‌شد این مشکل بخاطر مواد مسموم موجود در خون ایجاد می‌شود، گذاشته شده است. نام بهتر این بیماری می‌تواند پرهاکلامپسی (preeclampsia) قبل از مرحله تشنج و اکلامپسی برای بعد از آن باشد.
علل پرهاکلامپسی و اکلامپسی هنوز به طور کامل مشخص نشده است. این مشکلات معمولاً در خانم‌هایی که اولین فرزند خود را باردار هستند، بخصوص مادران نوجوان و زنان طبقات ضعیف‌تر جامعه اتفاق می‌افتد. یک تئوری می‌گوید بعضی کمبودهای غذایی می‌تواند علت بعضی از انواع آن باشد. همچنین، این احتمال وجود دارد که بعضی از انواع پرهاکلامپسی و اکلامپسی نتیجه کمبود جریان خون در رحم است.
علائم مسمومیت بارداری (که اگر تحت درمان قرار نگیرد موجب مرگ می‌شود) به سه دسته تقسیم می‌شود که هر کدام به ترتیب جدی‌تر هستند:
۱. علائم پرهاکلامپسی خفیف عبارتند از: ورم (پف کردن زیر پوست بخاطر جمع شدن مایعات در بافت‌های بدن)، بالا رفتن جزئی فشارخون و وجود مقداری پروتئین در ادرار.
۲. علائم پرهاکلامپسی حاد عبارتند از: ورم شدید، بالا رفتن جدی فشارخون، وجود مقدار زیادی پروتئین در ادرار، سردرد، سرگیجه، دوبینی، حالت‌تهوع، استفراغ و درد شدید در ناحیه سمت راست شکم.
۳. علائم اکلامپسی عبارتند از: تشنج و کما.
درمان: پرهاکلامپسی و اکلامپسی تا زمان پایان بارداری به طور کامل قابل درمان نیستند. تا آن زمان، درمان‌های آن شامل کنترل فشارخون بالا و داروهای درون‌رگی برای جلوگیری از تشنج می‌شود. داروهایی نیز برای تحریک تولید ادرار تجویز می‌شود. در بعضی موارد حاد برای اطمینان از بقای مادر، نیاز به زایمان زودرس خواهد شد.
پیشگیری: هیچ روش پیشگیری برای مسمومیت بارداری نیست. بااینکه محدود کردن مصرف نمک در رژیم‌غذایی به کاهش تورم بدن کمک می‌کند، از شروع فشارخون بالا یا وجود پروتئین در ادرار پیشگیری نمی‌کند. در ویزیت‌های پیش از بارداری، دکتر بطور مداوم وزن، فشارخون و ادرار بیمار را چک می‌کند. اگر مسمومیت بارداری زودتر تشخیص داده شود، مشکلات آن کمتر خواهد شد.
بیماریهای قلبی
بااینکه بروز بیماری قلبی در زنانی که در سنین باروری خود هستند در سال‌های اخیر به طرز قابل‌توجهی کاهش یافته است، اما هنوز یکی از علل اصلی مرگ در زنان باردار به شمار می‌رود. بیشتر زنان با بیماریهای قلبی شناخته‌شده می‌توانند بارداری را بدون مشکل طی کنند اما در برخی موارد که در آن عضلات یا دریچه‌های قلب شدیداً بیمار هستند، فشار اضافی که طی بارداری به قلب وارد می‌شود می‌تواند منجر به نارسایی قلبی و حتی مرگ شود. به همین دلیل زنانی که می‌دانند مشکل قلبی دارند می‌بایست قبل از اقدام به بارداری با پزشک خود مشورت کنند.
بیماریهای کلیوی
متداول‌ترین بیماری کلیه‌ها در زمان بارداری پیلونفریت (pyelonephritis)، عفونت باکتریایی کلیه‌ها است. این زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت مثانه اجازه دهد باکتری به بالا به سمت کلیه‌ها بروند. علائم آن عبارتند از، تب، کمردرد شدید و لرز. خیلی مهم است که پیلونفریت سریعاً درمان شود زیرا ممکن است باعث شود زن باردار دچار زایمان زودرس شود. همه کمردردهای حاد و تب باید بلافاصله به پزشک گزارش شود.
زنانی که قبل از بارداری دچار بیماری کلیوی حاد هستند ممکن است در طول بارداری دچار مشکلات متعددی شوند. فشارخون خیلی بالا و نارسایی کلیه (ناتوانی برای ساخت ادرار) هم برای مادر و هم بچه مشکلاتی کشنده هستند. بعضی بسیاری از زنان مبتلا به مشکلات حاد کلیوی گفته می‌شود که از بروز بارداری جلوگیری کنند. درصورت داشتن هرگونه پرسش، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
بیماریهای ریوی
بیماری ریوی در زنان باردار نادر است، به استثنای حملات گاه‌به‌گاه سرفه و احتقان مربوط به آنفولانزا و سرماخوردگی. جدی‌ترین مشکل ریوی که ممکن است برای زنان باردار اتفاق بیفتد، آسم است. در زنانی که فقط حملات آسم خفیف قبل از بارداری داشته‌اند، آسم آنها بعد از بارداری ممکن است همانطور بماند، بهتر یا بدتر شود. در زنان مبتلا به آسم شدید قبل از بارداری، علائم بعد از بارداری وخیم‌تر می‌شوند. این زنان همچنین احتمال بالاتری برای زایمان زودرس و به دنیا آوردن بچه‌های ریز دارند. قبل از اینکه زنی که مبتلا به اسم شدید است اقدام به بارداری کند، حتماً باید با پزشک مشورت کند.
دیابت
قبل از کشف انسولین برای درمان دیابت، زنان مبتلا به دیابتی که باردار می‌شدند یا دچار سقط جنین می‌شدند و یا بارداری آنها منجر به فوت مادر و بچه می‌شد. امروز، یک زن دیابتی می‌تواند انتظار داشته باشد فرزندی سالم و طبیعی به دنیا بیاورد. بااینکه مراقبت پزشکی زنان دیابتی طی دهه اخیر بسیار پیشرفت کرده است، انواع مختلفی از مشکلات جدی مثل بالا رفتن احتمال پرهاکلامپسی، مرده به دنیا آمدن بچه و به دنیا آمدن بچه‌هایی که به طور غیرطبیعی ریز هستند، ممکن است در بارداری اتفاق بیفتد.
به همین دلایل، برای یک زن دیابتی خیلی مهم است که قبل از حاملگی برای پایین آوردن احتمال بروز مشکلات مربوط به بارداری، گلوکز خود را کنترل کنند. زنان دیابتی وقتی باردار می‌شوند باید بیشتر از حالت عادی به ملاقات دکتر بروند و آزمایشات پزشکی بیشتری بدهند. برای آنها خیلی مهم است که رژیم‌غذایی کنترل‌شده‌ای داشته باشند، درست ورزش کنند و در زمان‌های مقرر انسولین خود را مصرف کنند.
نوع دیگر دیابت، دیابت بارداری، فقط در طول زمان بارداری اتفاق می‌افتد. در این اختلال، زنانی که قبل از بارداری دچار دیابت نبوده‌اند، علائمی از دیابت را فقط در زمان بارداری خود نشان می‌دهند.
ادرار زنان باردار طی ویزیت‌های مرتب دکتر چک می‌شود تا محتوای قند و گلوکز آن بررسی شود (ادرار به طور طبیعی نباید حاوی گلوکز باشد). اگر در ادرار قند دیده شود، دکتر آزمایش خونی تجویز می‌کند تا ببیند قندخون بیمار به طور غیرعادی بالاست یا خیر. علاوه بر این، این روزها اکثر پزشکان حتی در صورت عادی بودت تست ادرار، آزمایش خونی که تست تحمل گلوکز نامیده می‌شود در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری برای بیماران انجام می‌دهند. اگر نتایج آزمایش بالا رفتن سطح گلوکز را نشان داد، نیاز به آزمایش پیچیده‌تری است تا تشخیص پزشک کامل شود. زنان مبتلا به دیابت بارداری معمولاً با یک رژیم‌غذایی خاص که مصرف قند و کربوهیدرات در آن محدود می‌شود، درمان می‌شوند. گاهی نیز برای پایین آوردن گلوکز به سطح عادی نیاز به انسولین خواهد بود.
ازآنجا که زنان مبتلا به دیابت بارداری در خطر بیشتری برای ابتلا به پرهاکلامپسی و زایمان بچه مرده هستند، ویزیت‌ها آنها با پزشک باید بیشتر از میزان عادی باشد. این زنان همچنین در خطر به دنیا آوردن بچه‌های ماکروزومی یا بسیار بزرگ هستند. حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از نانی که دچار دیابت بارداری می‌شوند تا چند سال بعد از زایمان نیز دیابت غیربارداری خواهند داشت. کنترل وزن بعد از زایمان می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.
مشکلات سیستم گوارش
متداول‌ترین مشکلات گوارشی که زنان باردار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، استفراغ شدید بارداری (hyperemesis gravidarum) است. در این مشکل، زن باردار دچار استفراغ‌های شدید و غیرطبیعی می‌شود. این استفراغ‌ها چیزی بیشتر از حالت‌تهوع‌های صبحگاهی است که معمولاً بعد از چند ماه اول برطرف می‌شود. در این مشکل، این استفراغ‌ها منجر به گرسنگی کشیدن، از دست رفتن آب بدن و بر هم خوردن توازن مایعات بدن می‌شود.
علائم آن شامل کاهش وزن و بی‌آب شدن بدن می‌شود. این مشکل معمولاً در بیمارستان با استفاده از داروهای ضداستفراغ و تغذیه درون‌وریدی درمان می‌شود. زن باردار نباید خود بدون مشورت با دکتر، اقدام به درمان خود با داروهای ضداستفراغ کند.
بیماریهای کبدی
بیماری کبد چرب و سندرم HELLP بسیار نادر هستند. بیماری کبد چرب معمولاً با پرهاکلامپسی در ارتباط است و در سه ماهه سوم بارداری اتفاق می‌افتد. علت آن ناشناخته است اما علائم آن عبارتند از: حالت‌تهوع، استفراغ، درد شکم و زردی یرقان. نارسایی کبد ممکن است منجر به سندرم HELLP شود. این سندرم نوع حادی از پرهاکلامپسی است که در بخشی با التهاب کبد همراه است. اگر زنی می‌داند که بیماری کبدی دارد، قبل از اقدام به بارداری حتماً باید با پزشک خود مشورت کند.
بیماریهای سیستم عصبی
متداول‌ترین نوع مشکل سیستم عصبی در زنان باردار، سردرد است که معمولاً با فشارعصبی، میگرن یا عفونت سینوس‌ها یا گلو ایجاد می‌شود. اقدامات ساده‌ای مثل دراز کشیدن در یک اتاق ساکت و گذاشتن بسته یخ روی پیشانی بیشتر سردردهای خفیف را برطرف خواهد کرد. اما ازآنجاکه سردرد می‌تواند نشانه فشارخون بالای مربوط به پرهاکلامپسی باشد، همه سردردهای شدید یا مداوم باید بلافاصله به دکتر گزارش شوند.
بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن انگشت‌های دست و پا و ران‌ها در بارداری کاملاً متداول هستند و معمولاً از احتباس آب و تورم ناشی می‌شوند.
بیماری صرع جدی‌ترین مشکل سیستم عصبی است که می‌تواند زنان باردار را تحت‌تاثیر قرار دهد. تقریباً نیمی از زنان مبتلا به صرع، وخیم شدن علائم در طول بارداری را تجربه می‌کنند. علاوه‌براین، بعضی داروهایی که معمولاً برای درمان صرع استفاده می‌شود می‌تواند دچار نقص‌های مادرزادی در نوزاد شود. زنان مبتلا به صرع قبل از اینکه اقدام به بارداری کنند، باید با پزشک خود مشورت کنند.
بیماریهای عفونی
بااینکه بیشتر بیماریهای عفونی متداول مثل آنفولانزه و سرماخوردگی تاثیری بر بارداری ندارند، اما بعضی بیماریهای مسری که از افراد دیگر منتقل می‌شوند، اثری جدی بر زنان باردار می‌گذارند.
ویروس تبخال علت زخم‌های دردناک و مداومی هستند که در نواحی تناسلی زنان و مردان ایجاد می‌شود. این ویروس که یکی از بیماریهای مقاربتی است، با تماس مستقیم تناسلی اتفاق می‌افتد. بااینکه این عفونت به ندرت موجب مشکلات جدی در زنان می‌شود، اما نوزاد تازه متولدشده اگر در معرض یک زخم تبخال باز قرار گیرد، ممکن است شدیداً مریض شده و بمیرد. به همین علت، اگر زنی در ناحیه تناسلی خود زخم تبخال داشته باشد، او را زایمان سزارین خواهند کرد. اگر زنی بداند که تبخال داشته است، حتماً باید این مسئله را با پزشک در میان بگذارد، تا او به دقت ناحیه تناسلی او را چک کند.
سفلیس یک بیماری مقاربتی دیگر است که می‌تواند به شدت بر نوزاد اثر کند. اگر مادر در طول بارداری دچار عفونت فعال سفلیس باشد، باکتری ممکن است وارد جریان‌خون بچه شده و ناهنجاری‌های متعددی مثل شکل‌گیری ناصحیح قلب، چشم‌ها، استخوان‌ها و دهان را به دنبال داشته باشد.
معمولاً در آزمایش خون عادی مادر در اولین ویزیت دکتر، آزمایش خونی برای تشخیص سفلیس انجام می‌شود. اگر زن بارداری تصور کند که ممکن است در طول بارداری خود سفلیس گرفته باشد، باید فوراً پزشک خود را مطلع کند.
سرخجه یک بیماری عفونی متداول است که معمولاً برای بچه‌ها اتفاق می‌افتد. جوش و تب سرخجه معمولاً طی چند روز برطرف می‌شود و بدن از بیماری ریکاوری کامل پیدا می‌کند. اما عفونت سرخجه در طول بارداری می‌تواند اثرات جدی بر بچه داشته باشد، مخصوصاً اگر عفونت در ابتدای بارداری که اندام‌های جنین تازه شروع به شکل‌گیری کرده‌اند، اتفاق افتاده باشد.
مشکلات بچه شامل میکروسفالی (بچه‌هایی با سری به طور غیرطبیعی کوچک). عقب‌ماندگی ذهنی، غش، نقص در چشم‌ها، شکل‌گیری ناصحیح قلب و کر شدن می‌باشد. اگر زن بارداری گمان برد که با فردی مبتلا به سرخجه در تماس بوده است، باید فوراً آن را به پزشک خود در میان بگذارد، حتی اگر هنوز دچار جوش یا تب نشده باشد. دکتر برای او آزمایشات خونی تجویز خواهد کرد تا ابتلای زن باردار به سرخجه را بررسی کند.
ازآنجاکه عفونت سرخجه در بارداری بسیار جدی است، زنی که تصمیم به بارداری دارد باید قبلاً ایمنی خود به این بیماری را بررسی کند. معمولاً اگر فردی یکبار در طول زندگی خود به سرخجه مبتلا شود، دیگر بعدها به این عفونت دچار نخواهد شد. بیشتر دکترها توصیه می‌کنند که اگر زنی به این بیماری ایمنی نداشته باشد، حتماً قبل از باردار شدن، واکسن سرخجه بزنند.
توکسوپلاسموز (toxoplasmosis) عفونت دیگری است که می‌تواند اثرات جدی بر روی بچه داشته باشد. مادر ممکن است با خوردن گوشت یا در تماس نزدیک با گربه مبتلا به توکسوپلاسموز، با ارگانیسم توکسوپلاسوموز عفونی شوند. بچه‌هایی که از مادران آلوده به این عفونت به دنیا می‌ایند، ممکن است دچار نواقص مادرزادی بسیاری مثل میکروسفالی، غش و سایر اختلالات مغزی و مشکلات مربوط به کبد، خون، ریه‌ها و کلیه‌ها شوند. زنان باردار برای جلوگیری از بروز توکسوپلاسموز، حتماً باید گوشت کاملاً پخته مصرف کنند و از تماس با جعبه مدفوع گربه دوری کنند.
بیماریهای پوستی
انواع مختلفی از تغییرات پوستی در زنان باردار اتفاق می‌افتد که از تغییرات هورمونی عادی مربوط به بارداری ناشی می‌شوند. تیره شدن پوست، به ویژه پوست صورت، شکم، ران‌ها، اندام جنسی و دور نوک سینه‌ها، بسیار متداول است. با جلو رفتن بارداری، کف دست‌ها معمولاً قرمز شده و رگ‌های عنکبوتی کوچکی روی بازوها و صورت ایجاد می‌شوند. در مراحل انتهایی بارداری، ترک‌هایی روی پوست زیر شکم ایجاد می‌شود.
مشکلات پوستی متعددی هستند که فقط در زمان بارداری اتفاق می‌افتند. آنها به شکل برآمدگی‌های کوچکی ظاهر می‌شوند که شدیداً خارش‌دار هستند. بااینکه این مشکلات به ندرت جدی هستند، هرنوع تغییرات پوستی غیرعادی یا خارش را به دکتر خود گزارش دهید.
ناهنجاری‌های زایمان
در عمل پیچیده‌ای مثل زایمان، اتفاقات بسیاری هست که پیشامد آن برای مادر، بچه و یا هر دو آنها می‌تواند خطرناک باشد. برای یک زایمان سالم، بچه و بند ناف باید در موقعیت درستی در کانال زایمان قرار بگیرند. بااینکه مشکلی مثل کند بودن زایمان را می‌توان به راحتی با دارو برطرف کرد، اما مشکلات جدی دیگری هم می‌تواند اتفاق بیفتد. درمان بسیاری از این مشکلات، زایمان سزارین است.
در زایمان طبیعی، رحم به طور ریتمیک دچار انقباضاتی شده و بچه و جفت را به سمت بیرون هدایت می‌کند. زایمان فرایندی پیش‌رونده است که به طور کلی تا زمان بیرون آمدن کامل بچه و جفت متوقف نمی‌شود.
برای زنی که برای اولین بچه خود باردار شده است، مدت زمان متوسط از شروع زایمان تا بیرون آمدن کامل بچه، حدود ۱۴ ساعت است. برای زنی که قبلاً حداقل یک زایمان داشته است، این مدت ۸ ساعت خواهد بود.
طی زایمان، دکتر به طور مرتب گردنه رحم را چک می‌کند (هر دو ساعت یکبار) تا ببیند تا کجا گشاد شده است. قبل از شروع زایمان، گردنه رحم بسته است. وقتی گردنه رحم به طور کامل باز شود، به قطر ۱۰ سانتی‌متر خواهد رسید. در این زمان، سر بچه جای کافی برای حرکت کردن در واژن و بیرون آمدن را خواهد داشت.
پرستار یا دکتر ضربان‌قلب نوزاد را نیز طی زایمان چک می‌کنند. گاهی‌اوقات از یک گوشی طبی مخصوص برای اینکار استفاده می‌شود. این روزها اکثر بیمارستان‌ها از مانیتورهای الکترونیکی جنین استفاده می‌کنند که با این وسیله یک میکروفون مخصوص روی شکم مادر بالای رحم گذاشته می‌شود که این میکروفون به مانیتور جنین متصل است و صدای ضربان‌قلب نوزاد را پخش کرده و ضربان‌قلب او را ثبت می‌کند. ضربان‌قلب نوزاد طی زایمان باید بین ۱۱۰ تا ۱۶۰ ضربه در دقیقه باشد.
یکی دیگر از کارکردهای این مانیتورها، ثبت انقباضات زایمان مادر است. یک ابزار حساس به فشار با بندی روی شکم گذاشته شده و به مانیتور وصل می‌شود. هر زمان که انقباضی صورت گیرد، به صورت موج کوتاهی روی صفحه مانیتور نشان داده می‌شود. با نگاه کردن به مانیتور، پرستاران و دکتر می‌توانند بگویند انقباضات مادر چندوقت‌یکبار خواهد بود.
زایمان کُند
بعضی از خانم‌ها زایمان‌هایی به طور غیرطبیعی کند دارند که علت آن معمولاً انقباضات کم و دیربه دیر می‌باشد. دکتر با نگاه کردن به مانیتور جنین و دریافتن اینکه گردنه رحم به کندی رو به گشاد شدن است، متوجه این موضوع خواهد شد. درمان معمول زایمان کند، تجویز داروی اکسی‌توسین (oxytocin) به صورت درون‌وریدی است. اکسی‌توسین انقباضات زایمان را سرعت بخشیده و باعث قوی‌تر شدن آنها می‌شود.
بند ناف اتصال بین جنین و جفت است و شاهراه زندگی جنین است که از طریق آن اکسیژن و موادغذایی از مادر به او می‌رسد. در طول زایمان، ممکن است قبل از بیرون آمدن بچه، بخشی از بند ناف به داخل واژن می‌افتد. اگر این اتفاق بیفتد، بند ناف بین سر نوزاد و دیواره‌های گردنه رحم فشرده شده و ذخیره خون به نوزاد قطع می‌شود. اگر زایمان به سرعت اتفاق نیفتد، برای نجات جان بچه، عمل سزارین انجام می‌گیرد.
خونریزی
خونریزی بیش از حد یکی از مشکلات جدی زایمان است که معمولاً بخاطر قطع ناگهانی جفت اتفاق می‌افتد. برای نجات جان مادر و بچه نیاز به عمل سزارین فوری خواهد بود.
فکر کردن به مشکلاتی که ممکن است در طول زایمان اتفاق بیفتد چندان کار درستی نیست اما داشتن اطلاعات کافی در این زمینه به شما نشان خواهد داد که این مشکلات بسیار نادر بوده، اغلب برطرف می‌شوند و جنبه‌ای از زایمان هستند که بعنوان والدین باید از آنها مطلع باشید.
ناهنجاری‌های ضربان‌قلب نوزاد
ضربان‌قلب نوزاد در طول زایمان باید به طور طبیعی یکنواخت باشد. اما در بعضی مواقع، ممکن است طی انقباضات رحمی، ضربان‌قلب او دچار افت شود. فشرده شدن سر نوزاد در دیواره‌های لگن مادر ممکن است کند شدنی کاملاً طبیعی در ضربان‌قلب بچه ایجاد کند.
علل اصلی کند شدن ضربان‌قلب بچه شامل مشکلات مربوط به جفت و فشرده شدن بند ناف است. ازآنجاکه این کند شدن‌ها می‌تواند به این معنی باشد که به جنین اکسیژن کافی نمی‌رسد، نیاز به زایمان سریع --معمولاً از طریق سزارین -- خواهد بود.
دامنه مشکلاتی که می‌تواند اثرات جدی بر مادر و بچه داشته باشد باعث ترسناک شدن عمل زایمان می‌شود. اما بیشتر زایمان‌ها به طور طبیعی و سالم انجام می‌گیرند و بیمارستان‌ها نیز برای برطرف کردن مشکلات احتمالی مجهز هستند.
جدا از بعضی مشکلات کوچک مثل کمردرد، حالت‌تهوع اول صبح و یبوست، خانم‌ها تغییرات بسیار زیادی را در طول دوران بارداری خود تحمل می‌کنند اما در بعضی موارد، یا مادر با وجود بیماری باردار می‌شود و یا این بیماری در طول دوران بارداری اتفاق می‌افتد. بعضی از این مشکلات فقط روی مادر تاثیر می‌گذارند و بعضی هم بر مادر و هم نوزاد اثر می‌گذارند.
مسمومیت بارداری
مسمومیت بارداری مشکل جدی است که گاهی اوقات در هفته‌های پایانی بارداری اتفاق می‌افتد. در این مشکل، فشارخون بالا رفته، دست‌ها، پاها و صورت ورم کرده و میزان پروتئین موجود در ادرار بالا می‌رود. اگر بگذارید این مشکل وخیم‌تر شود، ممکن است مادر دچار تشنج یا کما شود و بچه مرده به دنیا بیاید.
واژه مسمومیت نامی است که به اشتباه در زمانیکه تصور می‌شد این مشکل بخاطر مواد مسموم موجود در خون ایجاد می‌شود، گذاشته شده است. نام بهتر این بیماری می‌تواند پرهاکلامپسی (preeclampsia) قبل از مرحله تشنج و اکلامپسی برای بعد از آن باشد.
علل پرهاکلامپسی و اکلامپسی هنوز به طور کامل مشخص نشده است. این مشکلات معمولاً در خانم‌هایی که اولین فرزند خود را باردار هستند، بخصوص مادران نوجوان و زنان طبقات ضعیف‌تر جامعه اتفاق می‌افتد. یک تئوری می‌گوید بعضی کمبودهای غذایی می‌تواند علت بعضی از انواع آن باشد. همچنین، این احتمال وجود دارد که بعضی از انواع پرهاکلامپسی و اکلامپسی نتیجه کمبود جریان خون در رحم است.
علائم مسمومیت بارداری (که اگر تحت درمان قرار نگیرد موجب مرگ می‌شود) به سه دسته تقسیم می‌شود که هر کدام به ترتیب جدی‌تر هستند:
۱. علائم پرهاکلامپسی خفیف عبارتند از: ورم (پف کردن زیر پوست بخاطر جمع شدن مایعات در بافت‌های بدن)، بالا رفتن جزئی فشارخون و وجود مقداری پروتئین در ادرار.
۲. علائم پرهاکلامپسی حاد عبارتند از: ورم شدید، بالا رفتن جدی فشارخون، وجود مقدار زیادی پروتئین در ادرار، سردرد، سرگیجه، دوبینی، حالت‌تهوع، استفراغ و درد شدید در ناحیه سمت راست شکم.
۳. علائم اکلامپسی عبارتند از: تشنج و کما.
درمان: پرهاکلامپسی و اکلامپسی تا زمان پایان بارداری به طور کامل قابل درمان نیستند. تا آن زمان، درمان‌های آن شامل کنترل فشارخون بالا و داروهای درون‌رگی برای جلوگیری از تشنج می‌شود. داروهایی نیز برای تحریک تولید ادرار تجویز می‌شود. در بعضی موارد حاد برای اطمینان از بقای مادر، نیاز به زایمان زودرس خواهد شد.
پیشگیری: هیچ روش پیشگیری برای مسمومیت بارداری نیست. بااینکه محدود کردن مصرف نمک در رژیم‌غذایی به کاهش تورم بدن کمک می‌کند، از شروع فشارخون بالا یا وجود پروتئین در ادرار پیشگیری نمی‌کند. در ویزیت‌های پیش از بارداری، دکتر بطور مداوم وزن، فشارخون و ادرار بیمار را چک می‌کند. اگر مسمومیت بارداری زودتر تشخیص داده شود، مشکلات آن کمتر خواهد شد.
بیماریهای قلبی
بااینکه بروز بیماری قلبی در زنانی که در سنین باروری خود هستند در سال‌های اخیر به طرز قابل‌توجهی کاهش یافته است، اما هنوز یکی از علل اصلی مرگ در زنان باردار به شمار می‌رود. بیشتر زنان با بیماریهای قلبی شناخته‌شده می‌توانند بارداری را بدون مشکل طی کنند اما در برخی موارد که در آن عضلات یا دریچه‌های قلب شدیداً بیمار هستند، فشار اضافی که طی بارداری به قلب وارد می‌شود می‌تواند منجر به نارسایی قلبی و حتی مرگ شود. به همین دلیل زنانی که می‌دانند مشکل قلبی دارند می‌بایست قبل از اقدام به بارداری با پزشک خود مشورت کنند.
بیماریهای کلیوی
متداول‌ترین بیماری کلیه‌ها در زمان بارداری پیلونفریت (pyelonephritis)، عفونت باکتریایی کلیه‌ها است. این زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت مثانه اجازه دهد باکتری به بالا به سمت کلیه‌ها بروند. علائم آن عبارتند از، تب، کمردرد شدید و لرز. خیلی مهم است که پیلونفریت سریعاً درمان شود زیرا ممکن است باعث شود زن باردار دچار زایمان زودرس شود. همه کمردردهای حاد و تب باید بلافاصله به پزشک گزارش شود.
زنانی که قبل از بارداری دچار بیماری کلیوی حاد هستند ممکن است در طول بارداری دچار مشکلات متعددی شوند. فشارخون خیلی بالا و نارسایی کلیه (ناتوانی برای ساخت ادرار) هم برای مادر و هم بچه مشکلاتی کشنده هستند. بعضی بسیاری از زنان مبتلا به مشکلات حاد کلیوی گفته می‌شود که از بروز بارداری جلوگیری کنند. درصورت داشتن هرگونه پرسش، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
بیماریهای ریوی
بیماری ریوی در زنان باردار نادر است، به استثنای حملات گاه‌به‌گاه سرفه و احتقان مربوط به آنفولانزا و سرماخوردگی. جدی‌ترین مشکل ریوی که ممکن است برای زنان باردار اتفاق بیفتد، آسم است. در زنانی که فقط حملات آسم خفیف قبل از بارداری داشته‌اند، آسم آنها بعد از بارداری ممکن است همانطور بماند، بهتر یا بدتر شود. در زنان مبتلا به آسم شدید قبل از بارداری، علائم بعد از بارداری وخیم‌تر می‌شوند. این زنان همچنین احتمال بالاتری برای زایمان زودرس و به دنیا آوردن بچه‌های ریز دارند. قبل از اینکه زنی که مبتلا به اسم شدید است اقدام به بارداری کند، حتماً باید با پزشک مشورت کند.
دیابت
قبل از کشف انسولین برای درمان دیابت، زنان مبتلا به دیابتی که باردار می‌شدند یا دچار سقط جنین می‌شدند و یا بارداری آنها منجر به فوت مادر و بچه می‌شد. امروز، یک زن دیابتی می‌تواند انتظار داشته باشد فرزندی سالم و طبیعی به دنیا بیاورد. بااینکه مراقبت پزشکی زنان دیابتی طی دهه اخیر بسیار پیشرفت کرده است، انواع مختلفی از مشکلات جدی مثل بالا رفتن احتمال پرهاکلامپسی، مرده به دنیا آمدن بچه و به دنیا آمدن بچه‌هایی که به طور غیرطبیعی ریز هستند، ممکن است در بارداری اتفاق بیفتد.
به همین دلایل، برای یک زن دیابتی خیلی مهم است که قبل از حاملگی برای پایین آوردن احتمال بروز مشکلات مربوط به بارداری، گلوکز خود را کنترل کنند. زنان دیابتی وقتی باردار می‌شوند باید بیشتر از حالت عادی به ملاقات دکتر بروند و آزمایشات پزشکی بیشتری بدهند. برای آنها خیلی مهم است که رژیم‌غذایی کنترل‌شده‌ای داشته باشند، درست ورزش کنند و در زمان‌های مقرر انسولین خود را مصرف کنند.
نوع دیگر دیابت، دیابت بارداری، فقط در طول زمان بارداری اتفاق می‌افتد. در این اختلال، زنانی که قبل از بارداری دچار دیابت نبوده‌اند، علائمی از دیابت را فقط در زمان بارداری خود نشان می‌دهند.
ادرار زنان باردار طی ویزیت‌های مرتب دکتر چک می‌شود تا محتوای قند و گلوکز آن بررسی شود (ادرار به طور طبیعی نباید حاوی گلوکز باشد). اگر در ادرار قند دیده شود، دکتر آزمایش خونی تجویز می‌کند تا ببیند قندخون بیمار به طور غیرعادی بالاست یا خیر. علاوه بر این، این روزها اکثر پزشکان حتی در صورت عادی بودت تست ادرار، آزمایش خونی که تست تحمل گلوکز نامیده می‌شود در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری برای بیماران انجام می‌دهند. اگر نتایج آزمایش بالا رفتن سطح گلوکز را نشان داد، نیاز به آزمایش پیچیده‌تری است تا تشخیص پزشک کامل شود. زنان مبتلا به دیابت بارداری معمولاً با یک رژیم‌غذایی خاص که مصرف قند و کربوهیدرات در آن محدود می‌شود، درمان می‌شوند. گاهی نیز برای پایین آوردن گلوکز به سطح عادی نیاز به انسولین خواهد بود.
ازآنجا که زنان مبتلا به دیابت بارداری در خطر بیشتری برای ابتلا به پرهاکلامپسی و زایمان بچه مرده هستند، ویزیت‌ها آنها با پزشک باید بیشتر از میزان عادی باشد. این زنان همچنین در خطر به دنیا آوردن بچه‌های ماکروزومی یا بسیار بزرگ هستند. حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از نانی که دچار دیابت بارداری می‌شوند تا چند سال بعد از زایمان نیز دیابت غیربارداری خواهند داشت. کنترل وزن بعد از زایمان می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.
مشکلات سیستم گوارش
متداول‌ترین مشکلات گوارشی که زنان باردار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، استفراغ شدید بارداری (hyperemesis gravidarum) است. در این مشکل، زن باردار دچار استفراغ‌های شدید و غیرطبیعی می‌شود. این استفراغ‌ها چیزی بیشتر از حالت‌تهوع‌های صبحگاهی است که معمولاً بعد از چند ماه اول برطرف می‌شود. در این مشکل، این استفراغ‌ها منجر به گرسنگی کشیدن، از دست رفتن آب بدن و بر هم خوردن توازن مایعات بدن می‌شود.
علائم آن شامل کاهش وزن و بی‌آب شدن بدن می‌شود. این مشکل معمولاً در بیمارستان با استفاده از داروهای ضداستفراغ و تغذیه درون‌وریدی درمان می‌شود. زن باردار نباید خود بدون مشورت با دکتر، اقدام به درمان خود با داروهای ضداستفراغ کند.
بیماریهای کبدی
بیماری کبد چرب و سندرم HELLP بسیار نادر هستند. بیماری کبد چرب معمولاً با پرهاکلامپسی در ارتباط است و در سه ماهه سوم بارداری اتفاق می‌افتد. علت آن ناشناخته است اما علائم آن عبارتند از: حالت‌تهوع، استفراغ، درد شکم و زردی یرقان. نارسایی کبد ممکن است منجر به سندرم HELLP شود. این سندرم نوع حادی از پرهاکلامپسی است که در بخشی با التهاب کبد همراه است. اگر زنی می‌داند که بیماری کبدی دارد، قبل از اقدام به بارداری حتماً باید با پزشک خود مشورت کند.
بیماریهای سیستم عصبی
متداول‌ترین نوع مشکل سیستم عصبی در زنان باردار، سردرد است که معمولاً با فشارعصبی، میگرن یا عفونت سینوس‌ها یا گلو ایجاد می‌شود. اقدامات ساده‌ای مثل دراز کشیدن در یک اتاق ساکت و گذاشتن بسته یخ روی پیشانی بیشتر سردردهای خفیف را برطرف خواهد کرد. اما ازآنجاکه سردرد می‌تواند نشانه فشارخون بالای مربوط به پرهاکلامپسی باشد، همه سردردهای شدید یا مداوم باید بلافاصله به دکتر گزارش شوند.
بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن انگشت‌های دست و پا و ران‌ها در بارداری کاملاً متداول هستند و معمولاً از احتباس آب و تورم ناشی می‌شوند.
بیماری صرع جدی‌ترین مشکل سیستم عصبی است که می‌تواند زنان باردار را تحت‌تاثیر قرار دهد. تقریباً نیمی از زنان مبتلا به صرع، وخیم شدن علائم در طول بارداری را تجربه می‌کنند. علاوه‌براین، بعضی داروهایی که معمولاً برای درمان صرع استفاده می‌شود می‌تواند دچار نقص‌های مادرزادی در نوزاد شود. زنان مبتلا به صرع قبل از اینکه اقدام به بارداری کنند، باید با پزشک خود مشورت کنند.
بیماریهای عفونی
بااینکه بیشتر بیماریهای عفونی متداول مثل آنفولانزه و سرماخوردگی تاثیری بر بارداری ندارند، اما بعضی بیماریهای مسری که از افراد دیگر منتقل می‌شوند، اثری جدی بر زنان باردار می‌گذارند.
ویروس تبخال علت زخم‌های دردناک و مداومی هستند که در نواحی تناسلی زنان و مردان ایجاد می‌شود. این ویروس که یکی از بیماریهای مقاربتی است، با تماس مستقیم تناسلی اتفاق می‌افتد. بااینکه این عفونت به ندرت موجب مشکلات جدی در زنان می‌شود، اما نوزاد تازه متولدشده اگر در معرض یک زخم تبخال باز قرار گیرد، ممکن است شدیداً مریض شده و بمیرد. به همین علت، اگر زنی در ناحیه تناسلی خود زخم تبخال داشته باشد، او را زایمان سزارین خواهند کرد. اگر زنی بداند که تبخال داشته است، حتماً باید این مسئله را با پزشک در میان بگذارد، تا او به دقت ناحیه تناسلی او را چک کند.
سفلیس یک بیماری مقاربتی دیگر است که می‌تواند به شدت بر نوزاد اثر کند. اگر مادر در طول بارداری دچار عفونت فعال سفلیس باشد، باکتری ممکن است وارد جریان‌خون بچه شده و ناهنجاری‌های متعددی مثل شکل‌گیری ناصحیح قلب، چشم‌ها، استخوان‌ها و دهان را به دنبال داشته باشد.
معمولاً در آزمایش خون عادی مادر در اولین ویزیت دکتر، آزمایش خونی برای تشخیص سفلیس انجام می‌شود. اگر زن بارداری تصور کند که ممکن است در طول بارداری خود سفلیس گرفته باشد، باید فوراً پزشک خود را مطلع کند.
سرخجه یک بیماری عفونی متداول است که معمولاً برای بچه‌ها اتفاق می‌افتد. جوش و تب سرخجه معمولاً طی چند روز برطرف می‌شود و بدن از بیماری ریکاوری کامل پیدا می‌کند. اما عفونت سرخجه در طول بارداری می‌تواند اثرات جدی بر بچه داشته باشد، مخصوصاً اگر عفونت در ابتدای بارداری که اندام‌های جنین تازه شروع به شکل‌گیری کرده‌اند، اتفاق افتاده باشد.
مشکلات بچه شامل میکروسفالی (بچه‌هایی با سری به طور غیرطبیعی کوچک). عقب‌ماندگی ذهنی، غش، نقص در چشم‌ها، شکل‌گیری ناصحیح قلب و کر شدن می‌باشد. اگر زن بارداری گمان برد که با فردی مبتلا به سرخجه در تماس بوده است، باید فوراً آن را به پزشک خود در میان بگذارد، حتی اگر هنوز دچار جوش یا تب نشده باشد. دکتر برای او آزمایشات خونی تجویز خواهد کرد تا ابتلای زن باردار به سرخجه را بررسی کند.
ازآنجاکه عفونت سرخجه در بارداری بسیار جدی است، زنی که تصمیم به بارداری دارد باید قبلاً ایمنی خود به این بیماری را بررسی کند. معمولاً اگر فردی یکبار در طول زندگی خود به سرخجه مبتلا شود، دیگر بعدها به این عفونت دچار نخواهد شد. بیشتر دکترها توصیه می‌کنند که اگر زنی به این بیماری ایمنی نداشته باشد، حتماً قبل از باردار شدن، واکسن سرخجه بزنند.
توکسوپلاسموز (toxoplasmosis) عفونت دیگری است که می‌تواند اثرات جدی بر روی بچه داشته باشد. مادر ممکن است با خوردن گوشت یا در تماس نزدیک با گربه مبتلا به توکسوپلاسموز، با ارگانیسم توکسوپلاسوموز عفونی شوند. بچه‌هایی که از مادران آلوده به این عفونت به دنیا می‌ایند، ممکن است دچار نواقص مادرزادی بسیاری مثل میکروسفالی، غش و سایر اختلالات مغزی و مشکلات مربوط به کبد، خون، ریه‌ها و کلیه‌ها شوند. زنان باردار برای جلوگیری از بروز توکسوپلاسموز، حتماً باید گوشت کاملاً پخته مصرف کنند و از تماس با جعبه مدفوع گربه دوری کنند.
بیماریهای پوستی
انواع مختلفی از تغییرات پوستی در زنان باردار اتفاق می‌افتد که از تغییرات هورمونی عادی مربوط به بارداری ناشی می‌شوند. تیره شدن پوست، به ویژه پوست صورت، شکم، ران‌ها، اندام جنسی و دور نوک سینه‌ها، بسیار متداول است. با جلو رفتن بارداری، کف دست‌ها معمولاً قرمز شده و رگ‌های عنکبوتی کوچکی روی بازوها و صورت ایجاد می‌شوند. در مراحل انتهایی بارداری، ترک‌هایی روی پوست زیر شکم ایجاد می‌شود.
مشکلات پوستی متعددی هستند که فقط در زمان بارداری اتفاق می‌افتند. آنها به شکل برآمدگی‌های کوچکی ظاهر می‌شوند که شدیداً خارش‌دار هستند. بااینکه این مشکلات به ندرت جدی هستند، هرنوع تغییرات پوستی غیرعادی یا خارش را به دکتر خود گزارش دهید.
ناهنجاری‌های زایمان
در عمل پیچیده‌ای مثل زایمان، اتفاقات بسیاری هست که پیشامد آن برای مادر، بچه و یا هر دو آنها می‌تواند خطرناک باشد. برای یک زایمان سالم، بچه و بند ناف باید در موقعیت درستی در کانال زایمان قرار بگیرند. بااینکه مشکلی مثل کند بودن زایمان را می‌توان به راحتی با دارو برطرف کرد، اما مشکلات جدی دیگری هم می‌تواند اتفاق بیفتد. درمان بسیاری از این مشکلات، زایمان سزارین است.
در زایمان طبیعی، رحم به طور ریتمیک دچار انقباضاتی شده و بچه و جفت را به سمت بیرون هدایت می‌کند. زایمان فرایندی پیش‌رونده است که به طور کلی تا زمان بیرون آمدن کامل بچه و جفت متوقف نمی‌شود.
برای زنی که برای اولین بچه خود باردار شده است، مدت زمان متوسط از شروع زایمان تا بیرون آمدن کامل بچه، حدود ۱۴ ساعت است. برای زنی که قبلاً حداقل یک زایمان داشته است، این مدت ۸ ساعت خواهد بود.
طی زایمان، دکتر به طور مرتب گردنه رحم را چک می‌کند (هر دو ساعت یکبار) تا ببیند تا کجا گشاد شده است. قبل از شروع زایمان، گردنه رحم بسته است. وقتی گردنه رحم به طور کامل باز شود، به قطر ۱۰ سانتی‌متر خواهد رسید. در این زمان، سر بچه جای کافی برای حرکت کردن در واژن و بیرون آمدن را خواهد داشت.
پرستار یا دکتر ضربان‌قلب نوزاد را نیز طی زایمان چک می‌کنند. گاهی‌اوقات از یک گوشی طبی مخصوص برای اینکار استفاده می‌شود. این روزها اکثر بیمارستان‌ها از مانیتورهای الکترونیکی جنین استفاده می‌کنند که با این وسیله یک میکروفون مخصوص روی شکم مادر بالای رحم گذاشته می‌شود که این میکروفون به مانیتور جنین متصل است و صدای ضربان‌قلب نوزاد را پخش کرده و ضربان‌قلب او را ثبت می‌کند. ضربان‌قلب نوزاد طی زایمان باید بین ۱۱۰ تا ۱۶۰ ضربه در دقیقه باشد.
یکی دیگر از کارکردهای این مانیتورها، ثبت انقباضات زایمان مادر است. یک ابزار حساس به فشار با بندی روی شکم گذاشته شده و به مانیتور وصل می‌شود. هر زمان که انقباضی صورت گیرد، به صورت موج کوتاهی روی صفحه مانیتور نشان داده می‌شود. با نگاه کردن به مانیتور، پرستاران و دکتر می‌توانند بگویند انقباضات مادر چندوقت‌یکبار خواهد بود.
زایمان کُند
بعضی از خانم‌ها زایمان‌هایی به طور غیرطبیعی کند دارند که علت آن معمولاً انقباضات کم و دیربه دیر می‌باشد. دکتر با نگاه کردن به مانیتور جنین و دریافتن اینکه گردنه رحم به کندی رو به گشاد شدن است، متوجه این موضوع خواهد شد. درمان معمول زایمان کند، تجویز داروی اکسی‌توسین (oxytocin) به صورت درون‌وریدی است. اکسی‌توسین انقباضات زایمان را سرعت بخشیده و باعث قوی‌تر شدن آنها می‌شود.
بند ناف اتصال بین جنین و جفت است و شاهراه زندگی جنین است که از طریق آن اکسیژن و موادغذایی از مادر به او می‌رسد. در طول زایمان، ممکن است قبل از بیرون آمدن بچه، بخشی از بند ناف به داخل واژن می‌افتد. اگر این اتفاق بیفتد، بند ناف بین سر نوزاد و دیواره‌های گردنه رحم فشرده شده و ذخیره خون به نوزاد قطع می‌شود. اگر زایمان به سرعت اتفاق نیفتد، برای نجات جان بچه، عمل سزارین انجام می‌گیرد.
خونریزی
خونریزی بیش از حد یکی از مشکلات جدی زایمان است که معمولاً بخاطر قطع ناگهانی جفت اتفاق می‌افتد. برای نجات جان مادر و بچه نیاز به عمل سزارین فوری خواهد بود.
فکر کردن به مشکلاتی که ممکن است در طول زایمان اتفاق بیفتد چندان کار درستی نیست اما داشتن اطلاعات کافی در این زمینه به شما نشان خواهد داد که این مشکلات بسیار نادر بوده، اغلب برطرف می‌شوند و جنبه‌ای از زایمان هستند که بعنوان والدین باید از آنها مطلع باشید.
ناهنجاری‌های ضربان‌قلب نوزاد
ضربان‌قلب نوزاد در طول زایمان باید به طور طبیعی یکنواخت باشد. اما در بعضی مواقع، ممکن است طی انقباضات رحمی، ضربان‌قلب او دچار افت شود. فشرده شدن سر نوزاد در دیواره‌های لگن مادر ممکن است کند شدنی کاملاً طبیعی در ضربان‌قلب بچه ایجاد کند.
علل اصلی کند شدن ضربان‌قلب بچه شامل مشکلات مربوط به جفت و فشرده شدن بند ناف است. ازآنجاکه این کند شدن‌ها می‌تواند به این معنی باشد که به جنین اکسیژن کافی نمی‌رسد، نیاز به زایمان سریع --معمولاً از طریق سزارین -- خواهد بود.
دامنه مشکلاتی که می‌تواند اثرات جدی بر مادر و بچه داشته باشد باعث ترسناک شدن عمل زایمان می‌شود. اما بیشتر زایمان‌ها به طور طبیعی و سالم انجام می‌گیرند و بیمارستان‌ها نیز برای برطرف کردن مشکلات احتمالی مجهز هستند.
منبع:
هفته نامه سلامت
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼